Εν Άνδρω

Η ρεματιά στις Στενιές: Σαν πρωταπριλιάτικο ψέμα η τεχνητή λιμνούλα (φωτ. Εν Άνδρω).

Μοιάζει σαν πρωταπριλιάτικο ψέμα. Η άνοιξη είναι εδώ. Ο Απρίλης είναι εδώ. Ο μήνας που τόσο μελωδικά τραγούδησε ο Μίκης Θεοδωράκης (Απρίλη μου ξανθέ…) και τόσο ερωτικά ύμνησε ο Διονύσιος Σολωμός στους Ελεύθερους Πολιορκημένους (έστησε ο έρωτας χορό με τον ξανθό Απρίλη). Ο Απρίλης που συμβολίζει το Πάσχα ανοίγει σήμερα περπατησιά στις εξοχές και στα χωριά, στα βουνά και στους κάμπους, στις θάλασσες και στα πελάγη. Τον ξανθό Απρίλη μια εβδομάδα πριν το Πάσχα του 2018 υποδέχεται το Εν Άνδρω με ένα ελιδοφόρο αφιέρωμα...

Απρίλη μας ελπιδοφόρε....

Της Κατερίνας Σιούτα - Παπαδοπούλου.

Η ρεματιά στις Στενιές: Πρωταπριλιάτικο ψεμα το ποτάμι με τα νερά στην τεχνητή λιμνούλα (φωτ. Εν Άνδρω).

Συνήθως ο Απρίλης είναι ο μήνας της Πασχαλιάς, που γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Προηγείται η Ανάσταση του Λαζάρου, που ο λαός αντιλαμβάνεται ως πρώτη Λαμπρή και γιορτάζει την αναβίωση της φύσης και της χαράς που έρχεται.

Η πρωταπριλιά, ως το 1560 περίπου γιορταζόταν ως Πρωτοχρονιά. Η πρωταπριλιά, λοιπόν, είναι το χαρούμενο ξεκίνημα του μήνα με ψέματα μικρά ή μεγάλα - έθιμο πανευρωπαϊκό, διασκεδαστικό που έφθασε στην Ελλάδα τον καιρό των Σταυροφοριών.

Στη Μεσαιωνική Γαλλία είχε σχέση με την έναρξη της αλιείας (καμάρωναν οι ψαράδες ότι έπιαναν μεγάλα ψάρια, ενώ τα κοφίνια τους ήταν άδεια...). Τον 18ο αιώνα, το έθιμο απαντάται στην Αγγλία, ως και την Ινδία.

Στην Ελλάδα οι Θρακιώτες τώρα σύμφωνα με το έθιμο λένε ψέματα, για να πάει καλά η καλλιέργεια του μεταξιού. Στην Κομοτινή κρατούν και φυλάσσουν σαν αγίασμα την Πρωταπριλιάτικη βροχούλα αν προκύψει. Στη Μύκονο όμως λένε ψέματα την Πρωτομαγιά και αλλού την Πρωτομαρτιά!

Η Πρωταπριλιά πάντως ήταν ορόσημο μαγγανείας με μαγικοθρησκευτικά έθιμα, που αναβιώνονταν για το καλό και την ευετηρία, στη γεωργοκτηνοτροφική Ελληνική περιφέρεια, όπως το προζύμι που έπιαναν για επτάζυμα οι νοικοκυρές, ή τα νήματα που έβαφαν με παραδοσιακό τρόπο στα Αμπελάκια της Θεσσαλίας και ήταν μεγάλο γεγονός, όπως και το φύτεμα των καλοκαιρινών φρούτων και λαχανικών.

Το όνομα του μήνα της αγάπης προήλθε απ’ το λατινικό ρήμα aperire (ανοίγω, γιατί ανοίγουν - ανθίζουν τα λουλούδια ) ή από το όνομα του Θεού Απόλλωνα, που ο λαός αποκαλούσε Αperta.

Το πρώτο δεκαήμερο τιμούσαν τη θεά Αφροδίτη και τη θεά - μητέρα Κυβέλη (Μεγαλήσια). Στη μέση του μήνα πανηγύριζαν με ποιμενικές γιορτές και προς το τέλος με ανθεστήρια, γιόρταζαν τη θεά της βλάστησης, των λουλουδιών, της Άνοιξης, τη Flora (Φλοράλια) και δοκίμαζαν το πρώτο τους κρασί.

Το ρέμα συνεχίζει τον δρόμο του για την θάλασσα μέσα στην ανοιξιάτικη ρεματιά μετά την τεχνητή λίμνη (φωτ. Εν Άνδρω).

Στις 25 του μήνα οι αγρότες μας γιορτάζουν τον ευαγγελιστή Μάρκο, που θεώρησαν ότι το όνομά του προέρχεται απ´ το ρήμα -μαργώνω- δηλ. ναρκώνω και αποφάσισαν ότι ο Αγ. Μάρκος ναρκώνει τα φίδια, για να τους προστατεύει. Τον τιμούν ...ούτε μια τσαπισιά σε χωράφι δεν πέφτει! Χτυπούν χάλκινα σκεύη για να ξορκίσουν το κακό και λένε: "Μάρκο, Μάρκο μάρκωσέ τα και Αη-Γιώργη τύφλωσέ τα" (τα φίδια).

Κατά την ερμηνεία του λαογράφου καθηγητή Δημ.Λουκάτου, η Πρωταπριλιά είναι σημαντική διαβατήρια μέρα για τον αγροτικό πληθυσμό, που την αντιμετωπίζει αμυντικά με χιούμορ, για να διασκεδάζει την αγωνία του. Σε εκείνον που δε θα ξεγελαστεί, που θα φοβίσει με τα χωρατά του την κακοδαιμονία, ελπίζουν να δουν την επιβεβαίωση της προσπάθειας επιβίωσής τους και την επιτυχία του αγώνα τους με τα στοιχεία της φύσης...

Με τους αγώνες και τις περίσσιες αγωνίες μας, ας μη λησμονήσουμε να χαρούμε τη Μεγάλη Φεγγαρογιορτή, στην πρώτη ανοιξιάτικη πανσέληνο, που ο ερωτικός λαός μας τραγούδησε: "Στη γέμωση του φεγγαριού, άλλο δεντρό δεν πιάνει, μόνο τς αγάπης το δεντρό, που πάντα ρίζες κάνει" (Ερωτόκριτος).

Καλό μήνα, ευλογημένο, με υγεία, υπομονή, ελπίδα !
ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ .

 

Ο ΑΠΡΙΛΗΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ

Πίνακας του Γ. Σταθόπουλου

Ο. ΕΛΥΤΗΣ

«..Θυμάμαι ήταν Α π ρ ί λ η ς.. 

όταν ένιωθα πρώτη φορά το ανθρώπινο βάρος σου.

Το ανθρώπινο σώμα σου πηλὸ κι αμαρτία

όπως την πρώτη μέρα μας στη Γη.

Γ ι ό ρ τ α ζ α ν οι αμαρυλλίδες...»

* * * * *

O Απρίλης. Πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη.

Κ. ΠΑΛΑΜΑΣ

«Τί είν' ο Α π ρ ί λ η ς.. με τα ρόδα του και μόνα, 

σαν δεν έλθεις... με τριαντάφυλλα στο χέρι... »

* * * * *

William Shakespeare – Sonnet 98 (1609)

«Αχ, πόσοη  Άνοιξη.. μοιάζει αυτής της αγάπης

με την α β έ β α ι η  δόξα μιας Απριλιάτικης μέρας

που μια στιγμή δ ε ί χ ν ε ι.. όλο το θάμβος του ήλιου

και την άλλη... ένα σύννεφο τα παρασέρνει όλα..»

* * * * *

Κ. ΟΥΡΑΝΗΣ

«..Δεν θέλω πια.. παρά να ζω έτσι... όπως ένα δέντρο,

οπου θροΐζει ανάλαφρα.. σε πρωινό του Α π ρ ί λ η

μεσ’ σ’ ένα κάμπο ειρηνικό.. γεμάτον φως γαλάζιο

και παπαρούνες κόκκινες... και άσπρο χαμομήλι..»