Εν Άνδρω

Του Διαμαντή Μπασαντή

 Απομεσήμερο ξεκίνησε από το Νειμποριό το ταξίδι μας για... Πειραιά! Ένα ταξίδι που έκανε το Μοσχάνθη στη δεκαετία του 1950 και διαρκούσε άπειρες ώρες πιάνοντας Κόρθι (αρχικά) και Χώρα (στη συνέχεια). Το πρώτο πράγμα που δεν έβλεπε ο ταξιδιώτης του Μοσχάνθη - στη δεκαετία του 1950 - φεύγοντας από το Νειμποριό ήταν ο πανέμορφος Τουρλίτης. Ο φάρος είχε βομβαρδιστεί από τους Γερμανούς στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο κι είχε καταστραφεί. Στη θέση του μέχρι το 1994 ήταν ένα... φανάρι μεταλλικό! Τον φάρο αποκατέστησε ο Αλέκος Γουλανδρής στη μνήμη της κόρης του Βιολαντώς. Περισσότερο προνομιούχοι εμείς σήμερα βλέπουμε να μας αποχαιρετά ένα ακριβές αντίγραφο του πρώτου φάρου που κτίστηκε στην ακμή της αστικής και ναυτικής κοινωνίας της Άνδρου το 1887.

 Το δεύτερο πράγμα που έβλεπε ο ταξιδιώτης της δεκαετίας του 1950 φεύγοντας ήταν το Μέσα Κάστρο. Πριν αιώνες το παλάτι του Μάρίνου Δάνδολου, πρώτου Βενετού διοικητή της Άνδρου, κατασκευασμένου μέχρι το 1210. Το πανέμορφο γεφυράκι όμως ήταν γκρεμισμένο μέχρι το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1950 και η πλατεία του Αφανή Ναύτη δεν υπήρχε κι αυτή μέχρι το 1957. Υπήρχαν τα ερείπια των αρχοντικών των Εμπειρίκων. Κι αυτά είχαν καταστραφεί το 1943 από βομβαρδισμό των Γερμανών.

 Και η Χώρα που έβλεπε τότε ο ταξιδιώτης ήταν πολύ περιορισμένη σε σχέση με σήμερα. Ήταν μια άλλη εποχή. Είχε άλλες εικόνες, άλλες αποτυπώσεις, άλλες συνηθειες κι άλλα πλοία. Καμία σχέση το ταξίδι τότε και σήμερα. 

Και οι Στενιές με τα Αποίκια. Δεν πέρναγε ποτέ από εδώ το Μοσχάνθη και οι τότε ταξιδιώτες δεν έβλεπαν το υπέροχο τοπίο. Όμως εμείς με το πλοίο που μας ταξίδεψε κάναμε μια παράκαμψη για να δούμε το πράσινο πανόραμα μιας από τις ωραιότερες κοιλάδες της Ελλάδας. Αυτή μαζί με την μαγική κοιλάδα του Άχλα ξεχωρίζουν κυριολεκτικά στις Κυκλάδες. 

 Συνετί. Αετοφωλιά κοντά στη θάλασσα. Στην έξοδο της επιβλητικής κοιλάδας των Διποταμάτων. Καταπράσινο χωριό ανάμεσα σε μεγάλα πέτρινα βουνά. Η Άνδρος του χτες, που αγχωμένη βλέπει το σήμερα, καθώς οι κάτοικοι της εγκαταλείπουν τα χωριά και επιστρέφουν σε αυτά μόνο κάποιες μέρες το καλοκαίρι.  

 Πάνω Κάστρο. Πάνω από το χωριό του Κοχύλου. Εγκαταλειμμένο από τον 17ο αιώνα. Κάποτε οχυρό και βίγλα της Άνδρου. Δεν έπεσε ποτέ. Απλώς εγκαταλείφθηκε κάποτε. Σήμερα αρχαιολογικός χώρος και η εκκλησιά της Φανερωμένης πάνω του. Από εκεί η ματιά απλώνει στο Κεντρικό Αιγαίο αγναντεύοντας την Ικαρία, την Σάμο, την Χίο, την Τήνο, την Μύκονο...  

 Κόρθι. Το Μοσχάνθη έπιανε εδώ πρώτα πηγαίνοντας για Χώρα και τελευταία φεύγοντας από την Άνδρο. Το 1960 άνοιξε ο δρόμος για τα αυτοκίνητα για την Χώρα. Όμως την ίδια χρονιά καθιερώθηκε η διαδρομή από την Ραφήνα κι έτσι ποτέ πια δεν έπιασε καράβι της γραμμής στο μακρινό πλέον (ως προς το σημερινό λιμάνι του Γαυρίου) Κόρθι...  

 Η παραλία του Άη Γιάννη στις Κρεμμύδες. Στη δεκαετία του Μοσχάνθη δεν υπήρχε δρόμος. Μόνο μονοπάτι για μουλάρια. Άλλες εποχές. Μακρινές. Δύσκολες. Και άλλες διαδρομές τότε: πολύ πιο τραχιές...  

 Ο Άη Γιάννης στις Κρεμμύδες. Δίπλα του χτισμένος ο χώρος του πανηγυριού (ελάχιστα παραδοσιακός είναι αλήθεια) όμως φιλόξενος για όσους φτάνουν μέχρι εκεί για το μεγάλο πανηγύρι των Κορθιανών. Τοπίο πέτρινο. Άγριο. Επιβλητικό. Απόμακρο. Δύσκολο... 

Η εγκατάσταση της ΔΕΗ στο ομώνυμο λιμανάκι. Εδώ φτάνουν οι γραμμές του ρεύματος και περνούν υπόγεια απέναντι μεταφέροντας εδώ και δεκαετίες ηλεκτρικό από την Άνδρο στην Τήνο. Κάποτε από το εργοστάσιο της ΔΕΗ στη Χώρα κι άλλοτε από το εργοστάσιο της ΔΕΗ στο Αλιβέρι. Και σήμερα δημιουργούν κόμβο από το Αλιβέρι σε μια σειρά νησιά των Κυκλάδων. Πριν φτάσει εδώ η ΔΕΗ δεν υπήρχε δρόμος...

Και η άκρη της Άνδρου στο Στενό Άνδρου-Τήνου. Από το 1960 μέχρι σήμερα η γραμμή της Ραφήνας περιλαμβάνει Άνδρο και Τήνο. Και εδώ και πολλά χρόνια και Μύκονο. Το πλοίο της γραμμής στη φωτογραφία έχει αφήσει πίσω του την Τήνο και τραβάει για Άνδρο με φόντο την Γυάρο...  

Το ακρογωνιαίο σημείο της Τήνου στο Στενό της Άνδρου (όπως το λένε οι Τηνιακοί γείτονες μας). Πέτρινο κτίσμα μέσα στο τοπίο της πέτρας. Ανθρώπινη περίτεχνη κατασκευή μέσα στα πέτρινα βουνά της μητέρας φύσης! 

 Κι απέναντι ακριβώς το ακρογωνιαίο σημείο της Άνδρου. Πάνω στο πέτρινο τελευταίο ακρωτήρι το ξωκλήσι του Αγίου Στεφάνου. Πέτρινο με λευκό επίχρισμα. Τελευταία αναφορά και τελευταία ευχή ή προσευχή της Άνδρου που συνοδεύει τον ταξιδιώτη που μάκραινε τότε και μακραίνει και σήμερα νότια με κατεύθυνση τη Τζιά, το Σούνιο, τον Πειραιά... 

 Μια τελευταία εικόνα του Στενού που χωρίζει τα δύο νησιά, την Άνδρο και την Τήνο, καθώς το ταχύπλοο πλοίο απομακρύνεται με 30 μίλια την ώρα νοτιοδυτικά. Δύο νησιά δύο κόσμοι. Κι ένα ταξίδι, τότε και σήμερα, δύο εντελώς διαφορετικοί κόσμοι πάλι. Τι απέχει περισσότερο άραγε; Ο κόσμος της Άνδρου από τον κόσμο της Τήνου; Ή, ο κόσμος του τότε από τον κόσμο του σήμερα; Σίγουρα ο δεύτερος: το τότε με το τώρα...

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η παραπάνω εικονογραφημένη πορεία αποτελεί το πρώτο μέρος μιας διαδρομής που θα συνεχίσουμε τις επόμενες μέρες στο ΕΝ ΑΝΔΡΩ στα πλαίσια της γνωριμίας των αναγνωστών μας με την Άνδρο, την ιστορία της, τα ξεχωριστά σημεία της, αλλά και τα γύρω νησιά...