Εν Άνδρω

 

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ

Όσοι ζουν στην Αθήνα το ομολογούν. Σε αυτή την πόλη, οι περισσότεροι κάτοικοι αισθάνονται να ασφυκτιούν. Από τις μετακινήσεις που έγιναν αβίωτες, καθώς χρειάζονται ώρες μποτιλιαρίσματος για μια διαδρομή που θα έπρεπε να διαρκεί λίγα λεπτά, μέχρι το στριμωξίδι στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς τις ώρες αιχμής. Από το ότι βλέπει κανείς παντού τσιμέντο, ακούει ανθρώπους να του λένε ότι δεν βρίσκουν σπίτι και τους επιστήμονες που παραπονιούνται ότι έχουν ξεπεραστεί τα όρια των υποδομών της πρωτεύουσας μέχρι τις προειδοποιήσεις ότι το νερό δεν φτάνει για πολύ ακόμα, όλα καταλήγουν στην ίδια... υποψία: Μήπως, τελικά, μαζευτήκαμε πολλοί σε αυτή την πόλη;

Η Αθήνα αποτελεί τον ορισμό της μητρόπολης. Αλλά και του υδροκεφαλισμού, από την άλλη, ενός κράτους που επέλεξε να συγκεντρώσει περίπου τον μισό πληθυσμό του σε μια ελάχιστη έκταση - στο 2,9% της συνολικής έκτασης της χώρας. Με δεδομένο ότι η Αθήνα, μια αληθινά πανάρχαια πόλη, χτίστηκε άναρχα και χωρίς κανέναν σχεδιασμό για να φιλοξενήσει τεράστιο πληθυσμό, είναι λογικό το αίσθημα ότι πλησιάζει σε ένα σημείο κορεσμού. Και σε αυτό το σημείο, καθώς ο βίος γίνεται... αβίωτος για τον πληθυσμό, οι επιλογές κατοίκησης σε κάποιο μέρος εκτός της πρωτεύουσας -ιδιαίτερα όταν συνοδεύονται από κίνητρα, όπως οι χρηματικές βοήθειες προς τους νέους- αρχίζουν να μοιάζουν πιο ελκυστικές από ποτέ. Είναι όμως έτσι; Ποια είναι τα σημάδια που λένε ότι μαζευτήκαμε πολλοί; Πού στριμωχνόμαστε και τι μας λείπει;

Το ρεπορτάζ επιχειρεί να καταγράψει τα καθημερινά προβλήματα και τις ελλείψεις στην Αττική: από την κίνηση, τις λωρίδες των δρόμων, τις θέσεις πάρκινγκ, το βάρος που σηκώνουν οι γέφυρες ές τα οικιστικά ακίνητα, τα γραφεία, το νερό, την αποχέτευση, το ρεύμα, τα πάρκα, τις πλατείες, τα δέντρα, τα άλση, τις παιδικές χαρές, τα γήπεδα και όλα όσα δεν φτάνουν ή είναι στα όρια, επειδή στην Αθήνα ζούμε μερικά εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι από όσους σηκώνει η κατά τα άλλα πανέμορφη πόλη.

Και τι μας λείπει; Ο ολοένα αυξανόμενος πληθυσμός φέρνει όλο και περισσότερο στριμωξίδι και διαγράφει ακόμα και από τη μνήμη τις χάρες της παλιάς Αθήνας. Τις αλάνες και τα σοκάκια όπου έτρεχαν ανέμελα τα παιδιά, τους ελεύθερους χώρους όπου με ξεφτισμένες μπάλες μεγάλωσαν θρύλοι του παγκόσμιου μπάσκετ και ποδοσφαίρου, τις γειτονιές που αντηχούσαν παιδικές φωνούλες, αντί για κόρνες και βρισιές απελπισμένων και κουρασμένων από τον θόρυβο και την κίνηση ανθρώπων.

To 50% των Ελλήνων ζει στο 2,9% της έκτασης της χώρας

Για να πει κανείς ότι ασφυκτιά θα πρέπει όντως να του λείπει χώρος. Για να διαπιστώσουμε πόσος χώρος μάς λείπει, θα πρέπει να δούμε πόσοι έχουν καταλάβει τον διαθέσιμο. Εδώ υπάρχει μια αντικειμενική δυσκολία, αυτή της καταγραφής του πραγματικού πληθυσμού της Αθήνας. Η τελευταία επίσημη απογραφή (2021) διαπίστωσε ότι στο Λεκανοπέδιο ζουν 3,8 εκατομμύρια άνθρωποι (3.814.064, για την ακρίβεια).

Ο αριθμός αυτός αμφισβητείται, ωστόσο, με δεδομένο ότι για διάφορους λόγους δεν καταμετρήθηκαν όλοι οι κάτοικοι της πρωτεύουσας. Για παράδειγμα, λόγω του COVID πολύς κόσμος αρνήθηκε να ανοίξει την πόρτα στους απογραφείς, ενώ υπήρχε και το αντικειμενικό ζήτημα των παράνομων μεταναστών που προτίμησαν να μην «υπάρχουν» για κανέναν επίσημο φορέα ή των ετεροδημοτών που μένουν στην Αθήνα, αλλά προτιμούν να απογράφονται στο χωριό τους για τους δικούς τους λόγους.

Αθήνα - Περιστέρι

Ο Δήμος Περιστερίου, για παράδειγμα, ο οποίος απογράφηκε στους περίπου 133.000 κατοίκους, διαμαρτύρεται με το επιχείρημα ότι στην πραγματικότητα ο πληθυσμός του είναι υπερτριπλάσιος από αυτόν που αναφέρεται. Κάποιοι δημοτικοί φορείς κάνουν λόγο για 300.000 κατοίκους, κάποιοι για 500.000 για τον δεύτερο μεγαλύτερο δήμο της χώρας μετά την Αθήνα (στις 7 δημοτικές κοινότητες του Δήμου Αθηναίων κατοικούν περισσότερα από 700.000 άτομα και, αν το Περιστέρι έχει 300.000 κατοίκους, τότε συναγωνίζεται τον Δήμο Θεσσαλονίκης των 317.778 κατοίκων και ξεπερνά αυτόν των Πατρέων των 211.593 κατοίκων).

Κάτι παρεμφερές συμβαίνει με τον συνολικό πληθυσμό της Αθήνας. Ανεπίσημες μετρήσεις, όπως των εμπορικών φορέων, έχουν ανεβάσει τον πραγματικό πληθυσμό της πρωτεύουσας έως και τα 5,2 εκατομμύρια, με άλλες να είναι πιο μετριοπαθείς στις εκτιμήσεις τους, προσδιορίζοντάς τους στα 4,5 εκατομμύρια.

Παρίσι - Αθήνα

Ακόμα και με βάση την επίσημη μέτρηση, πάντως, των 3,8 εκατομμυρίων κατοίκων, οι Αθηναίοι είναι από τους κατοίκους της Ευρώπης με τον λιγότερο διαθέσιμο χώρο ανά άτομο. Η Περιφέρεια της Αττικής που λογίζεται ως Αθήνα (καθώς η πόλη επεκτείνεται ραγδαία) καταλαμβάνει το 2,9% της συνολικής έκτασης της Ελλάδας και έχει τον όγδοο μεγαλύτερο πληθυσμό μεταξύ των μητροπολιτικών περιοχών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat. Εχει όμως τη δεύτερη μεγαλύτερη πυκνότητα ανθρώπων ανά τ.χλμ. σε ολόκληρη τη Γηραιά Ηπειρο.

Μετά το Παρίσι, όπου ζουν κατά μέσο όρο 21.044 άνθρωποι ανά τ.χλμ., το υψηλότερο στην Ε.Ε., σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, τη δεύτερη υψηλότερη πυκνότητα ανθρώπων ανά τ.χλμ. καταγράφει η Κεντρική Αθήνα, με 10.436 κατοίκους ανά τ.χλμ., ενώ θέσεις στη δεκάδα πιάνουν και η Νότια Αθήνα (7.498 άτομα ανά τ.χλμ.) και η Δυτική Αθήνα (7.114 άτομα ανά τ.χλμ.).

Αθήνα – Τρίτος κόσμος 

Στην πράξη, λοιπόν, σε κάθε Αθηναίο αναλογούν μόλις 96 τ.μ. ελεύθερου χώρου. Η αναλογία αυτή είναι πολύ καλύτερη από τις εφιαλτικά πυκνοκατοικημένες μητροπόλεις όπως η Καλκούτα, η Μανίλα και το Χονγκ Κονγκ, με αναλογία 40.000 κατοίκων ανά τ.χλμ., αλλά δεν είναι καλή για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Δείχνει υψηλή πυκνότητα κατοίκησης, χαρακτηριστικά αστικής, σχεδόν υπερδομημένης περιοχής, με περιορισμένους ανοιχτούς χώρους και πράσινο ανά κάτοικο.

Πάνω από 75 db θόρυβος

Είναι σχεδόν κλισέ να αποκαλούμε την Αθήνα «πολύβουη». Η... νορμάλ εικόνα που έχει κανείς άλλωστε τις ώρες αιχμής στις κεντρικές γειτονιές, στις μεγάλες λεωφόρους, στους εμπορικούς δρόμους και εσχάτως ακόμα και στις μικρές γειτονιές είναι αυτοκίνητα μποτιλιαρισμένα, κορναρίσματα, μαρσαρίσματα από μηχανάκια, φωνές, κομπρεσέρ, τρυπάνια, σφυριά και γαβγίσματα σκύλων. Γενικώς, η ησυχία είναι μια έννοια άγνωστη για την Αθήνα. Γεγονός καθόλου αστείο, αφού και η φασαρία έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι επιβαρύνει δραματικά την υγεία όσων (δεν) την υπομένουν.

Μην το παίρνετε ελαφρώς. Μελέτη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας συμπεραίνει ότι η έκθεση των ανθρώπων σε ήχους άνω των 75 db κατά μέσο όρο ημερησίως προκαλεί διάφορα προβλήματα υγείας, από την ακοή έως την αυξημένη αρτηριακή πίεση, ταχυπαλμίες, άγχος και ψυχοσωματικές ασθένειες, διαταραχές ύπνου, δυσλειτουργίες του εγκεφάλου μέχρι και καρκίνους. Η μελέτη, που μιλά για μείωση των υγιών ετών προσδόκιμης ζωής από κυκλοφοριακούς θορύβους, βάζει την Αθήνα σε μία από τις πιο θορυβώδεις πόλεις του κόσμου. Καθόλου υπερβολικό αν σκεφτεί κανείς ότι είναι το... βασίλειο των κομπρεσέρ, της κόρνας και της τρύπιας εξάτμισης. Και αυτό παρότι ο θόρυβος που παράγουν τα αυτοκίνητα σήμερα είναι μειωμένος κατά 90% σε σχέση με το 1970.

Σύμφωνα με ανεξάρτητες μελέτες, οι δρόμοι με τα περισσότερα ντεσιμπέλ στην Αθήνα είναι οι λεωφόροι Βουλιαγμένης, Αλεξάνδρας, Κατεχάκη, Βασιλίσσης Σοφίας, Αθηνών, Μεσογείων, Κηφισού, Κωνσταντινουπόλεως και οι οδοί Πανεπιστημίου, Πατησίων, Αχαρνών, Λένορμαν, Ομήρου και Χαριλάου Τρικούπη.