Εν Άνδρω

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ

 

1. ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΚΩΤΙΑ

ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΥ ΕΔΙΜΒΟΥΡΓΟΥ

Tο λιμάνι του Leith στο Εδιμβούργο. Πανοραμική αεροφωτογραφία. Λίγο πριν την προσγείωση στο αεροδρόμιο του Igliston του Εδιμβούργου. Η είσοδος του λιμανιού κλειστή. Μάλλον για να αποφύγει τις μεγάλες παλίρροιες της Βόρειας Θάλασσας...

Η πρώτη εικόνα μετά από 38 ολόκληρα χρόνια που είχα να πάω στο Εδιμβούργο αυτή του λιμανιού του. Του Leith. Με είχε εξιτάρει γι' αυτό μια φωτογραφία, που έστειλε ο φίλος Σταμάτης Τηνιακός από την Άνδρο. Έτσι, η πρώτη σκέψη ήταν "με το που θα φτάσω για γιορτές στο Εδιμβούργο θα πάω στο λιμάνι."

Η είσοδος-έξοδος του λιμανιού...

Τα λιμάνια πάντα με συγκινούσαν. Ήταν η μοίρα του ταξιδιώτη-ναυτικού πατέρα που με είχε σφραγίσει. Και τα λιμάνια - όσα πήγε κι όσα δεν έφτασε - με είχαν γοητεύσει απέραντα. Το εντυπωσιακό της υπόθεσης ήταν πως με το που κάνει στροφή το αεροπλάνο της Aegean πάνω από το φιόρδ του Εδιμβούργου η πρώτη εικόνα της πόλης ήταν το λιμάνι του Leith. Δεν το ήξερα γιατί δεν είχα πάει. Αλλά το γνώρισα: όπως ένας γιός γνωρίζει τον πατέρα του... 

Η βασιλική θαλαμηγός Britannia

Έτσι από τις πρώτες εξορμήσεις ήταν στο λιμάνι του Leith. Και μια επίσκεψη στη βασιλική θαλαμηγό Britannia που εδώ και χρόνια παραμένει πλωτό μουσείο στο λιμάνι του Εδιμβούργου. Απομεινάρι της μακρόχρονης βασιλείας της Ελισάβετ Β'. Κατασκευάστηκε το 1953 και αποσύρθηκε το 1997.  Κάπως έτσι φτάσαμε στη βασιλική θαλαμηγό Britanica. Και αφού η βασιλεία κυριαρχεί ακόμα στη ζωή της Βρετανίας ας βλέπαμε κάτι βασιλικό εμείς οι αντιβασιλικοί της Ελλάδας. 

Στη βαρδιόλα της Britanica με χιονόνερο...

Από τις δεκάδες φωτογραφίες της Britannia - που βγάλαμε - επιλέξαμε μόνο μια. Αυτή στη βαρδιόλα του πλοίου με το χιονόνερο να πέφτει. Κι εμείς συγκινημένοι να γράφουμε ένα ακόμα στάσιμο σε ένα ακόμα βόρειο σημείο του χάρτη της ζωής. Στη Βόρεια Θάλασσα...

 

Μια παμπ ξεχωριστή στο λιμάνι του Leith

Την επίσκεψη την γιορτάσαμε με ένα εξαιρετικό μεσημεριανό και μπύρα - με τον Οδυσσέα - σε μια εξαιρετική παραδοσιακή παμπ του λιμανιού, Μέσα θαλπωρή. Έξω το χιονόνερο έπεφτε ασταμάτητα. Ήταν την δεύτερη μέρα από την άφιξη μας. Από την τρίτη μέρα ο Θεός της Σκωτίας το γύρισε κι έκανε καλό καιρό!!!...  

ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΥ SAINT ANDREWS

Ο λιμενοβραχίονας του Σαιντ Άντριους

Πάντα με γοήτευαν τα λιμάνια. Είτε ταξίδευα σε αυτά είτε τα έβλεπα. Ήταν η αίσθηση του ταξιδιού που με ενέπνεαν. Η πρώτη εικόνα - κατηφορίζοντας το μονοπάτι από το κάστρο - στο μικρό ψαράδικο λιμάνι του Σαιντ Άντριους ήταν μοναδική. Ένα ταξίδι στον χρόνο, με τον πέτρινο λιμενοβραχίονα να απλώνει στη θάλασσα. Και την άμπωτη να έχει πάρει τα νερά μακριά στ' ανοικτά αφήνοντας πίσω το λιγοστό νερό του μικρού ποταμού, του οποίου η εκβολή κατέληγε στην άκρη του λιμενοβραχίονα του μικρού λιμανιού της Βόρειας Θάλασσας. 

Η άμπωτη στην έξοδο του ψαράδικου λιμανιού 

Ο λιμενοβραχίονας ορθωνόταν ψηλός στον άδειο από τα νερά πυθμένα. Ένας περιπατητής βάλθηκε να τρέχει διασκεδάζοντας. Το ελάχιστο νερό που απέμεινε δείχνει την υψομετρική διαφορά της παλίρροιας: από την άμπωτη μέχρι την πλημμυρίδα. Πάντα με εντυπωσίαζαν οι μεγάλες παλίρροιες της Βόρειας Θάλασσας.

Η ΦΑΡΜΑ ΜΕ ΤΑ ΑΛΠΑΚΑ

Η φάρμα με τα Αλπάκας

Παραμονή πρωτοχρονιάς 2024. Ο καιρός ξαφνικά άνοιξε. Θύμισε κάτι από Ελλάδα. Μόνο που ο ήλιος ήταν πάντα χαμηλά στον ορίζοντα και η ατμόσφαιρα ήταν πιο κρύα. Ευκαιρία με τον ήλιο να επισκεφθούμε μια φάρμα με αλπακάς, που ήταν στους πρόποδες του γειτονικού highland. Μόλις 300 μέτρα περπάτημα από το σπίτι και φτάσαμε σε μια δασωμένη περιοχή όπου άνοιγαν μεγάλα λειβάδια περιφραγμένης βοσκής όπου ζούσαν τα περίεργα λατινοαμερικάνικα αλπακλας.  

Έρχονται να μάς προϋπαντήσουν

Το αλπακά είναι ένα είδος θηλαστικού καμηλοειδούς προβάτου της Νότιας Αμερικής. Είναι παρόμοιο με, και συχνά συγχέεται με, το λάμα. Ωστόσο, τα αλπακά είναι συχνά αισθητά μικρότερα από τα λάμα. Ήταν κάτι σπάνιο για εμάς μιας και ποτέ δεν είχαμε ξαναδεί τέτοιο ζώο. Φτάσαμε στην πόρτα του αγροκτήματος. Την βρήκαμε ανοικτή. Ένας σκωτσέζος αγρότης μας υποδέχτηκε χαμογελαστός. Του εξηγήσαμε τον σκοπό της επίσκεψης και εκφράσαμε την έκπληξη μας για τα περίεργα αυτά ζώα. Ανέλαβε με χαμόγελο και λίαν φιλόξενη διάθεση να μάς ξεναγήσει.   

Τόσο συμπαθητικές φατσούλες. Κι όλες διαφορετικές κι εκφραστικές...

Μάς άφησε να περιεργαστούμε. Τα σπάνια αυτά ζώα ζουν κυρίως στις Άνδεις, στο Περού και τη Χιλή, της Λατινικής Αμερικής. Στο σχετικά κρύο κλίμα του Εδιμβούργου έχουν προσαρμοστεί. Είχε περίπου 80 ζώα. Τα είχε για το μαλλί τους, που είναι ξεχωριστό. Τα ζώα ήταν πολύ φιλικά. Μάς πλησίασαν και μάς κοίταγαν που τα κοιτάγαμε. Τα χαδέψαμε. Όμως όταν κατάλαβαν πως δεν θα τα ταΐζαμε έστρεψαν το ενδιαφέρον τους προς τον σκωτσέζο αγρότη. 

Περιμένοντας να τσιμπολογήσουν...

 Μαζεύτηκαν πίσω του. Περίμεναν να τους δώσει να φάνε. Σαν τα δικά μας πρόβατα. Ήταν μια ξεχωριστή νότα πριν ξεκινήσουμε να ανεβαίνουμε στο βουνό που ορθωνόταν πάνω από την πεδιάδα του Εδιμβούργου. 

Πανοραμική άποψη από τα 300 μέτρα υψόμετρο του Εδιμβούργου προς το αεροδρόμιο και τις γέφυρες του Forth

Ανηφορίσαμε μέχρι τα 350 μέτρα υψόμετρο σ΄ ένα απότομο σχετικά βουνό. Περπατήσαμε πάνω από ένα δύσκολο κι ανηφορικό χιλιόμετρο. Κάπου εκεί σταθήκαμε για μερικές πανοραμικές φωτογραφίες προς τις γέφυρες του Εδιμβούργου και το αεροδρόμιο στο Ίρλιγκτον. Κάπου εκεί ξεμείναμε από δυνάμεις στην ανηφόρα. Πήραμε τον δρόμο της επιστροφής. Η τελευταία μέρα του 2023 ολοκληρώθηκε με τις εικόνες των αλπάκας και τις γέφυρες του Forth στο φιόρδ του Εδιμβούργου...

 TO DEAN VILLAGE ΣΤΟ ΕΔΙΜΒΟΥΡΓΟ

Η παλιά γέφυρα στο κέντρο του Dean Village

Την πρωτοχρονιά του 2024 ξεκινήσαμε για μια βόλτα στο χωριό Dean της πόλης του Εδιμβούργου. Εικόνες από το παρελθόν και την ιστορία της πόλης όταν απαρτιζόταν από μικρά  χωριά και το κάστρο στο μέση. Ταξίδι στον χρόνο και σε τοπία και σπίτια άλλων εποχών. Το ποτάμι της πόλης - καλά κρυμμένο - ταξίδευε τα νερά του ασταμάτητα προς τη θάλασσα. Η γέφυρα που ένωνε την μια όχθη του χωριού με την άλλη γραφική. 

Πανοραμική άποψη του μικρού ποταμού. Πρωτοχρονιά του 2024. Διακρίνονται δεκάδες επισκέπτες, περιπατητές και τουρίστες στο γεφυράκι που διασχίζουν πεζοί ή κάθονται στις όχθες του.

Η πρώτη μέρα του 2024 ξεκινούσε μέσα στην κρύα λιακάδα σε ένα μικρό ποτάμι ενός χωριού στις παρυφές του κέντρου της πόλης; και με εικόνες που έρχονταν από χρόνια αλλοτινά. Το ρολόι της γοτθικής εκκλήσιάς έδειχνε 1:30 το μεσημέρι. Κι ο ήλιος ήταν χαμηλά. Σαν σε πρωινό...  

ΟΙ ΓΕΦΥΡΕΣ ΤΟΥ FORTH 

Το πρώτο μέρος από τις δύο κρεμαστές γέφυρες του Forth

Είχα βάλει στοίχημα να περάσω από τις γέφυρες του Εδιμβούργου. Την τελευταία φορά που έφτασα εκεί - πριν 38 χρόνια - ήμουν νέος. Προχωρούσα το διδακτορικό μου και έγραφα στο περιοδικό "Τέταρτο" του Μάνου Χατζιδάκι. Έβρεχε. Φύσαγε. Έκανε κρύο. Προχώρησα για 200-300 μέτρα στη γέφυρα που φαίνεται στην φωτογραφία. Και γύρισα πίσω. Πήρα το λεωφορείο και γύρισα στην πόλη. Δεν είχα φωτογραφική μηχανή. Κι έτσι από την τότε εξόρμηση έμεινε χαραγμένη μόνο μια έντονη εντύπωση. 

Το δεύτερο μέρος από τις δύο κρεμαστές γέφυρες. 

Τώρα πήρα το τρένο για τον Σαιντ Άντριους. Κάθισα στη σωστή θέση, ώστε να έχουμε μπροστά μας τις γέφυρες και να βγάλουμε φωτογραφίες. Στο τέλος μου έμειναν τέσσερις  εξαιρετικές φωτογραφίες, που έβγαλε εν κινήσει ο Οδυσσέας. Οι δικές μου ήταν όλες αποτυχία. Οι νέοι ξέρουν και χειρίζονται άριστα το φωτογραφικό λογισμικό. Εμείς οι μεγαλύτεροι απλώς ακολουθούμε την πεπατημένη... και την πατάμε!...  

Βραδινή λήψη. Αντανακλάσεις και φωτισμοί κάτω από το περίεργο ημίφως του νυχτερινού ουρανού στον Βορρά.

Αργά το απόγευμα επιστρέφοντας είπα στον Οδυσσέα να πάρει νυχτερινές λήψεις τις δύο γέφυρες. Η πείρα έλεγε πως θα έβγαιναν καλές με το ημίφως του βορρά. Αμφέβαλε, αλλά πήρε 2-3 φωτογραφίες. Η μια καλύτερη από την άλλη. Συμπέρασμα: στα ηλεκτρονικά όπως και στα καλλιτεχνικά να εμπιστεύεστε τους νέους. Σ' εμάς μιλά η πείρα της αναγνώρισης. Σε αυτούς μιλά η ικανότητα της τεχνολογίας και της εκτέλεσης. Εμείς μπορούμε ίσως να προβλέψουμε καλύτερη τη σωστή θέση στο τρένο και το φωτισμό μιας φωτογραφίας. Αυτοί όμως μπορούν να φέρουν άρτια σε πέρας την εκτέλεση μιας δράσης ή ενός έργου. 

 

 2. ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΤΟΥ ΕΔΙΜΒΟΥΡΓΟΥ

 

Την πόλη την είπαν "η Αθήνα του Βορρά". Και δεν είναι παράξενο αν δει κανείς την έλξη των σκωτσέζων για την αρχαία Ελλάδα εδώ και τρεις αιώνες. Να ξεκινήσει κανείς από τον λόφο Κάλτον με το ομοίωμα μιας πλευράς του Παρθενώνα. Να συνεχίσει με τα υπόλοιπα κτίσματα που τα περισσότερα θυμίζουν ναούς της αρχαιότητας στην Ακρόπολη... 

Να δει ψηλά από τον λόφο Καλτον το κάστρο του Εδιμβούργου. Έτσι οχυρωμένο πάνω από την όλη στην κορυφή ενός πέτρινου λόφου να φέρνει σαν τοπίο σε κάτι σαν την Ακρόπολη.

Να δει τους σκωτσέζους να επιδεικνύουν εξημερωμένες κουκουβάγιες. Και να μάθει πως στους σκωτσέζικους θρύλους η κουκουβάγια θεωρείται σύμβολο της θεάς Cailleach, της σκοτεινής μητέρας του θερισμού και προάγγελου του θανάτου της γης και των καταιγίδων. Κάτι αντίστοιχο που συναντά κανείς και σε ελληνικούς θρύλους. Ή, στην αρχαιότητα το σοφό πουλί  της θεάς Αθηνάς. Στην ελληνική περίπτωση όμως η κουκουβάγια στην αρχαιότητα αποτελούσε επιπλέον σύμβολο σοφίας, σύνεσης, αλλά και της πόλης των Αθηνών. 

Και στην καρδιά της πόλης η Εθνική Πινακοθήκη της Σκωτίας. Και τα δύο νεοκλασικά κτίρια της που αντιγράφουν την αρχαιότητα και τους αρχαιοελληνικούς αρχιτεκτονικούς ρυθμούς. Το ένα κτίριο με κολώνες κορινθιακού ρυθμού και το άλλο με κολώνες δωρικού ρυθμού. Ο κλασικός πολιτισμός έχει επηρεάσει την πρωτεύουσα της Σκωτίας σε πάρα πολλά σημεία. 

Μπαίνοντας στην Εθνική Πινακοθήκη εκείνο που σε καθηλώνει κυριολεκτικά στη δεύτερη μόλις αίθουσα είναι ο διάσημος πίνακας του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου με τον Χριστό να ευλογεί. Πρόκειται για έργο της σειράς "Ο Χριστός και οι Απόστολοι", που είχαν παραγγελθεί από μοναστήρι στην Ισπανία. Στο Εδιμβούργο βρέθηκε μετά από αγορά του πίνακα το 1952. Μείναμε ώρα να ταξιδεύουμε στην οικουμενικότητα  του Ελ Γκρέκο και στις σπάνιες βυζαντινές αναφορές του, που εξηγούσε η επιγραφή δίπλα στον πίνακα, η οποία αποκαλούσε το Θεοτοκόπουλο Έλληνα & Ισπανό και σημείωνε πως "γεννήθηκε στην Κρήτη"...

 

Κάποια στιγμή στρέψαμε το βλέμμα - κουρασμένοι από το περπάτημα - σε μια γωνιά του δεύτερου ορόφου. Και μείναμε άναυδοι. Ένας σχετικά μικρός πίνακας ενός σκωτσέζου ζωγράφου απεικόνιζε το μνημείο του Φιλοπάππου στην Αθήνα. Για κάποιον όπως εγώ, που έζησε μέχρι τα 38 χρόνια του μόλις 700 μέτρα από το μνημείο, που πήγε εκδρομές με το σχολείο στο μνημείο, που έπαιξε μπάλα παιδί κάτω από το μνημείο, που βγήκε τα πρώτα του ραντεβού δίπλα στο μνημείο, ήταν σα να είχα δει μπροστά μου το πατρικό μου σπίτι και πολλά μέρη της περασμένης μου ζωής. Αν ο πίνακας του Ελ Γκρέκο μάς συνεπήρε και μας ταξίδεψε στην οικουμενικότητα του Έλληνα ζωγράφου, ο πίνακας του σκωτσέζου ζωγράφου μας συγκίνησε με την επιστροφή σε πολύ οικείες αναφορές της νιότης μας.