Εν Άνδρω

Επιμέλεια: Διαμαντής Μπασαντής

Το Άνδρος Πατρίδα πλήρες φορτίου πριν το συμβάν

Το ναυάγιο του «Andros Patria»... δεν συνέβη ποτέ!!! Το πλοίο που έφερνε το συμβολικό όνομα «Άνδρος Πατρίδα» εγκαταλείφθηκε από τους 30 από τους 33 επιβαίνοντες μετά από ρήγμα, διαρροή πετρελαίου και φωτιά στη δεξαμενή Νο 3. Τρεις ναυτικοί έμειναν στο πλοίο για να δουν τι μπορούσαν να κάνουν. Αυτοί οι τρεις σώθηκαν. Οι άλλοι τριάντα χάθηκαν.  Το πλοίο δεν βούλιαξε ποτέ!!!

Για το Andros Patria ήξερα ελάχιστα πράγματα όταν ξεκίνησα αυτή την έρευνα. Ήταν ο καπετάν Ιάκωβος Γιαννίσης, λάτρης των παλιών ναυτικών ιστοριών της Άνδρου, που με προέτρεψε με επιμονή να ασχοληθώ με το «Άνδρος Πατρίδα». Αρχικά έστειλε ένα σύνδεσμο από ένα ισπανικό blog. Ήταν το ισπανικό ρεπορτάζ με τις πολλές εντυπωσιακές και τραγικές φωτογραφίες που εξήγησε αναλυτικά την περιπέτεια του μοιραίου πλοίου είχε συμβεί 20 μίλια ανοικτά της Λα Κορούνια. Και ήταν οι Ισπανοί που είδαν τα πάντα γιατί πρώτοι έσπευσαν στο σημείο με αλιευτικά, με πλοία του λιμενικού, με φρεγάτες του ναυτικού και μαζί με περιπλέοντα πλοία. Και αυτό που είδαν κάποιοι από αυτούς το φωτογράφισαν και το περιέγραψαν στο ισπανικό blog «El Pescador» (ο αλιέυς/ψαράς). 

Στη συνέχεια αναζήτησα μαρτυρίες - πέρα από το ισπανικό ρεπορτάζ – στην Άνδρο. Από παλιούς καπετάνιους και άλλους ναυτικούς του νησιού. Και από τον ένα στον άλλο και από το Βραχνού στο Συνετί, στο τέλος κατέληξα στο Κοχύλου. Έτσι, έφτασα στον καπετάν Δημήτρη Τηνιακό από το Κοχύλου. Αυτός ήξερε τις ανδριώτικες λεπτομέρειες μιας τραγωδίας, που έμοιαζε χαμένη στο βάθος του χρόνου. Μας είπε λοιπόν ο καπετάν Δημήτρης Τηνιακός τα παρακάτω:

Ρυμουλκούμενο ανοιχτά στον Βισκαϊκό Κόλπο τις επόμενες μέρες...

«Ο πλοίαρχος Γιώργος Σαρρής ήταν από το Επισκοπιό του Κορθίου. Ήταν όταν έγινε το συμβάν λίγο πάνω από τα 30. Η γυναίκα του, η Ευδοκία Χαλά, ήταν νεώτερη και ήταν από το Γιαννισαίο. Μαζί τους είχαν και τον δίχρονο παιδί τους. Υποπλοίαρχος ήταν ο Γιάννης Σκόρδος και ανθυποπλοίαρχος ο Κωνσταντίνος Τηνιακός. Και οι δύο από το Γιαννισαίο. Όλοι χάθηκαν. ΟΣτο πλήρωμα ήταν και ο λοστρόμος, Βαγγέλης Μήλας, κι αυτός από το Γιανισσαίο. Ο Μήλας ήταν ο ένας από τους τρεις ναυτικούς που έμειναν στο πλοίο και σώθηκε. Η περιοχή του Κορθίου και η Άνδρος πλήρωσαν βαρύ φόρο σε εκείνο το ναυάγιο.

Εμείς από αφηγήσεις μάθαμε πως ο πλοίαρχος, η σύζυγός του, ο δίχρονος γιός του και 27 μέλη του πληρώματος επιβιβάστηκαν στην δεξιά σωσίβια λέμβο, που ήταν στην απάνεμη πλευρά του πλοίου και εγκατέλειψαν το Andros Patria. Από τους τρεις που έμειναν: ο ένας ήταν ο λοστρόμος Βαγγέλης Μήλας, ο άλλος ήταν ο πρώτος μηχανικός και τρίτος ο boman (αντλιωρός). Ο boman είχε μαζί του στο πλήρωμα και το νεαρό γιό του. Προέτρεψε το παιδί του να μπει στη λέμβο για να σωθεί κι αυτός έμεινε στο πλοίο. Όμως, η βάρκα κρέμασε, χτύπησε στο σκάφος και όσοι είχαν επιβιβαστεί έπεσαν στην θάλασσα. Η βάρκα έσπασε στα πλαϊνά. Οι άνθρωποι που έπεσαν στη θάλασσα και είτε πνίγηκαν είτε κάηκαν...» 

Λιτή και συγκινητική η αφήγηση του Δημήτρη Τηνιακού. Με αυτή κατά νου ας δούμε τις αποκαλυπτικές φωτογραφίες του τραγικού γεγονότος κι ας διαβάσουμε το επίσης λιτό ρεπορτάζ του ισπανικού blog «El Pescador» (ο αλιέυς/ψαράς).

Δ. ΜΠΑΣΑΝΤΗΣ

"Άνδρος Πατρίδα"

  Το supertanker «Andros Patria» μετά το σβήσιμο της φωτιάς ρυμουλκούμενο πλήρες φορτίου. Το «Andros Patria», είχε μήκος 323,70 μέτρα, 48, 20 πλάτος, 25 βάθος και βύθισμα 19,20 μέτρα.

 «Το τέλος του 1978 θα μείνει στη μνήμη των Γαλικιανών για το ατύχημα ενός υπερδεξαμενόπλοιου, το οποίο συνέβη στα ανοικτά των ακτών της Λα Κορούνια, το οποίο προκάλεσε μια από τις σημαντικότερες πετρελαιοκηλίδες μέχρι σήμερα. Το ελληνικών συμφερόντων πλοίο έπλεε έξω από την ΒΔ ακτή της Ισπανίας, στον Βισκαϊκό Kόλπο φορτωμένο με 200.000 τόνους Ιρανικού πετρελαίου. Είχε ξεκινήσει από το νησί Kharg του Περσικού κόλπου με τελικό προορισμό το Ρότερνταμ της Ολλανδίας. 

Ήταν 31 Δεκεμβρίου 1978, όταν τα 31 μέλη του πληρώματος, συν τη σύζυγο του καπετάνιου, Γεωργίου Σαρρή και τον 2χρονο γιο τους, ετοιμάζονταν να γιορτάσουν το τέλος της χρονιάς, εν μέσω μιας πολύ δυνατής καταιγίδας.

Στις 7:20 μ.μ., μια δυνατή ριπή θάλασσας δημιούργησε ένα κενό μήκους περίπου 20 μέτρων στο ύψος της δεξαμενής Νο 3 στην δεξιά πλευρά του πλοίου από το οποίο άρχισε αμέσως να διαρρέει πετρέλαιο στο κατάστρωμα και στη θάλασσα. Το χτύπημα και η δυσκολία στην πλοήγηση οδήγησαν τον καπετάνιο να ζητήσει άμεση βοήθεια.

Το Άνδρος Πατρίδα φλεγόμενο. Αεροφωτογραφία της βραδιάς του συμβάντος.

Στις 9:20 μ.μ., μέσα σε μια ατμόσφαιρα αερίων υδρογονανθράκων, μετά από μια διαρροή πετρελαίου στο κατάστρωμα, η τριβή μεταξύ των σπασμένων λαμαρινών δημιούργησε μια σπίθα που προκαλεί μια τρομερή έκρηξη και επακόλουθη πυρκαγιά. Αντιμέτωπος με αυτή την κρίσιμη κατάσταση, ο καπετάνιος διατάζει την εγκατάλειψη του πλοίου, επιβιβάζοντας όλους με σωσίβιες λέμβους και σχεδίες. Εξαίρεση τρία μέλη του πληρώματος: ο λοστρόμος Βαγγέλης Μήλας, ο αντλιωρός (boman) και ο πρώτος μηχανικός Σταύρος Τσερκεζόγλου. Αυτοί οι τρεις αποφασίζουν να παραμείνουν στο πλοίο για να δουν αν μπορούν να κάνουν κάτι. Το στίγμα του Andros Patria ήταν εκείνη την ώρα στις 43 μοίρες και 35 λεπτά βόρεια και 9 μοίρες 15 λεπτά δυτικά. Ένα σημείο που βρίσκεται στα ανοιχτά της ακτής της Κορούνια, περίπου 20 μίλια από το λιμάνι της Malpica.

Το στίγμα του πλοίου την ώρα του συμβάντος.

Η κλίση του πλοίου την επομένη μετά την έκρηξη και τη φωτιά...

Στο σημείο έσπευσαν πολλά αλιευτικά και εμπορικά σκάφη που βρίσκονταν στην περιοχή, λιμενικό και ρυμουλκό του Λιμενικού. Αυτό που είδαν ήταν ένα θέαμα από την κόλαση του Δάντη. Το φλεγόμενο πετρελαιοφόρο ήταν περιτριγυρισμένο από κηλίδες πετρελαίου, που καίγονταν, στη μέση μιας τρικυμισμένης θάλασσας. Κάτι που έκανε το έργο της διάσωσης εξαιρετικά δύσκολο. 

Σύντομα βρήκαν μια βάρκα και μια σχεδία, αλλά αναποδογυρισμένα και άδεια. Τα πτώματα θα αργούσαν να εμφανιστούν. Συνολικά 11 νεκροί και 19 αγνοούμενοι. Μόνο τα τρία μέλη του πληρώματος που αποφάσισαν να παραμείνουν στο πλοίο σώθηκαν.

 Στιγμιότυπο του supertanker. Φωτογραφία από ένα από τα ρυμουλκά.

Στις 22:50 τα πλοία που είχαν έρθει να σώσουν το Άνδρο Πατριά παρατήρησαν ότι η φωτιά στο πλοίο άρχισε να υποχωρεί, και έσβησε οριστικά την αυγή της 1ης Ιανουαρίου 1979. Όταν ξημέρωσε ένα ελικόπτερο SAR (Search and Rescue) κατάφερε να βγάλει ζωντανά τα τρία μέλη του πληρώματος που είχαν μείνει στο πλοίο και τοποθέτησε μέλη της ομάδας διάσωσης στο κατάστρωμα. Η διάσωση του πλοίου κατακυρώθηκε στον Ολλανδό ειδικό Wijsmuller και αμέσως τα δύο ρυμουλκά του, Thiphoon και Loodzee, ανέλαβαν την ευθύνη του πλοίου.

Τα ρυμουλκά Poolzee και Thiphoon της ολλανδικής εταιρείας Wijsmuller ήταν επιφορτισμένα με τη ρυμούλκηση του πετρελαιοφόρου σε όλο αυτό το διάστημα σε διεθνή ύδατα για την απάντληση του πετρελαίου. 

Αρχικά το κύμα δημιούργησε ρήγμα στο σημείο της δεξαμενής Νο 3. Στη συνέχεια οι εκρήξεις δημιούργησαν αυτό το άνοιγμα 20 και πλέον μέτρων στο Andros Patria

Μόλις κατασβέστηκε πλήρως η φωτιά και το δεξαμενόπλοιο σταθεροποιήθηκε, ζήτησε από τις ισπανικές και πορτογαλικές αρχές ένα μέρος όπου θα μπορούσε να τοποθετήσει το πλοίο και να αντληθεί το αργό πετρέλαιο που μετέφερε στα δύο δεξαμενόπλοια BP, British Dragon και British Promise, που είχαν φτάσει. Αίτημα που απορρίφθηκε από την Ισπανία και την Πορτογαλία και στη συνέχεια από τη Γαλλία και την Αγγλία. 

Αντιμέτωποι με μια περαιτέρω επιδείνωση του καιρού, η απάντληση συνεχίστηκε νοτιότερα μέχρι που ολοκληρώθηκε η όλη επιχείρηση στις 9 Φεβρουαρίου 200 μίλια ΒΔ των νησιών του Πράσινου Ακρωτηρίου. Μόλις ολοκληρώθηκε η μεταφορά του πετρελαίου το πλοίο ρυμουλκήθηκε στη Λισαβόνα όπου έγινε η εκτίμηση της κατάστασης στα ναυπηγεία Lisnave. Στις 19 Φεβρουαρίου, αφού αξιολογήθηκε η ζημιά και το κόστος της επισκευής, αποφασίστηκε η διάλυση του πλοίου. Κάτι που ξεκίνησε στη Βαρκελώνη μετά τις 12 Ιουλίου 1979.

Φωτογραφία του πλοίου καθώς μεταφέρεται αρχικά σε ναυπηγείο στην Πορτογαλία. Στη συνέχεια πήγε στην Βαρκελώνη όπου διαλύθηκε. 

Υπολογίζεται πως χύθηκαν στη θάλασσα μεταξύ 40.000 και 60.000 τόνοι πετρελαίου. Μια πρώτη μεγάλη κηλίδα αντιμετωπίστηκε με χημικά 12 μίλια από την Γαλικία. Οι άνεμοι ευνόησαν τις πετρελαιοκηλίδες να απομακρυνθούν από την ακτή. Όμως μερικές πετρελαιοκηλίδες έφτασαν μέχρι την ακτή του Λούγκο. 

Το πλοίο την επόμενη μέρα λαβωμένο εξακολουθεί να πλέει παρά τις εκρήξεις και τη φωτιά...

Το πλοίο σε όλη την επιχείρηση διάσωσης συνοδευόταν από ένα στολίσκο πλοίων αποτελούμενο από δύο ρυμουλκά, δύο δεξαμενόπλοια της British Petroleum, δύο πολεμικά πλοία από την Ισπανία και ένα από την Πορτογαλία.

Από τους διασωθέντες ο Ευάγγελος Μήλας, λοστρόμος από την Άνδρο, έκανε κάποιες δηλώσεις για την τραγωδία:

"Τι άκουσα; Τι είδα; Λίγα πράγματα. Ήταν κάτι που έγινε γρήγορα και τέλειωσε γρήγορα. Ήταν 8 το βράδυ το πλήρωμα είχε μαζευτεί και περίμενε τα μεσάνυχτα για να ευχηθούμε ο ένας στον άλλο για το καινούριο χρόνο. Είχε πολύ θάλασσα. Ξαφνικά πετρέλαιο άρχισε να τρέχει από το την 3 δεξαμενή! Ο καπετάνιος μας είπε να πάμε στη σωσίβια λέμβο, η οποία ήταν στη δεξιά πλευρά του πλοίου. Πετρέλαιο είχε αρχίσει να απλώνει στο κατάστρωμα. 

Ο θερμαστής και εγώ καλέσαμε πάνω τον πρώτο μηχανικό. Αυτός είδε τον κίνδυνο και την επερχόμενη καταστροφή και μας είπε να μπούμε κι εμείς στην βάρκα. Όμως, εγώ και ο θερμαστής αποφασίσαμε να μείνουμε στο πλοίο σκεπτόμενοι ότι κάτι μπορούσαμε να κάνουμε. Οι άλλοι άρχισαν να κατεβάζουν τη σωσίβια λέμβο. Η τρικυμία έκανε την επιχείρηση πολύ δύσκολη. Μόλις κατέβηκε η βάρκα έφυγε με τα 30 άτομα.

Τα μεγάλα κύματα πέρναγαν και πάνω από την γέφυρα του πλοίου.

Υπήρχαν πολλά σκάφη στην περιοχή. Περίπου 15. Αλλά όλα σε κάποια απόσταση από εμάς. Στις 8:30 ο θερμαστής, ο πρώτος μηχανικός κι εγώ είμαστε μόνοι στο πλοίο όταν άρχισε να βγαίνει πάλι πετρέλαιο στο κατάστρωμα. 

Στις 9:00 έγινε νέα έκρηξη. Ο πρώτος μηχανικός πήγε κάτω στις μηχανές και μας διέταξε να είμαστε σε ετοιμότητα. Εγώ και ο θερμαστής πήγαμε στη γέφυρα. Δεν ξέραμε τι να κάνουμε. Ένα κοντινό πλοίο μας μίλησε στον ασύρματο. Κρατούσα το τιμόνι. Λίγο αργότερα σταματήσαμε όλες τις μανούβρες μετά από εντολή του πρώτου μηχανικού. Και δώσαμε μέσω του UHF και πάλι SOS λέγοντας πως το πλοίο βυθιζόταν.

Στις 9:15 έγινε μια ακόμα έκρηξη και νερό άρχισε να μπαίνει στη γέφυρα του πλοίου.  Καλέσαμε τον πρώτο μηχανικό, ο οποίος ήταν κάτω στις μηχανές να έρθει στη γέφυρα. Δύο μεγάλα κύματα σηκώθηκαν πέντε μέτρα πάνω από το κατάστρωμα. Από ένα άλλο πλοίο μας είπαν να μην φοβόμαστε. Ξέραμε πως δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα στο πλοίο. Αν και εγώ συνέχιζα να κρατώ το τιμόνι. Ήμασταν αληθινά φοβισμένοι και δεν νομίζαμε πως θα γυρίζαμε ποτέ πίσω. 

Στις 8 το επόμενο πρωί ένα ελικόπτερο ήρθε και μας έσωσε…»