Το Μέγα Ψυχοσάββατο και μερικές μικρές ιστορίες...
Εφέτος του Αγίου Χαραλάμπους συνέπεσε με το Μέγα Ψυχοσάββατο. Τη γιορτή του Αγίου Χαραλάμπους την ήξερα από μικρός γιατί γιόρταζε ο μικρός αδελφός. Το Μέγα Ψυχοσάββατο το άκουγα από μικρός. Αλλά δεν το ήξερα. Δεν του είχα δώσει σημασία. Ίσως γιατί νέοι ελάχιστα ενδιαφερόμαστε για όσους "φεύγουν". Άλλωστε υπήρξα παιδί μιας γενιάς που πόθησε να φύγει μακριά και δεν είχε ιδιαίτερες σχέσεις με τα εκκλησιαστικά και τις γιορτές. Πιο πολύ τις άκουγα και λιγότερο τις ήξερα. Απλά κάπως τις παρακολουθούσα. Ίσως πιο πολύ να με παρακολουθούσαν αυτές.
Τα τελευταία χρόνια παρακολουθώ με περίσκεψη μια παράδοση που είχα προσπεράσει στα νιάτα μου. Και με ενδιαφέρον αναλογίζομαι το τι κρύβεται πίσω από όλα αυτά που οι απλοί άνθρωποι της Άνδρου ακολουθούν για αιώνες τώρα. Ήθη, έθιμα, που ακολουθούσαν ο πατέρας και η μητέρα κι ξέχασα εγώ στον δρόμο. Με αυτές τις σκέψεις κατέβηκα στις 10 Φλεβάρη στη γιορτή του ξωκλησιού που υπάρχει στην άκρη του κτήματος, η οποία συνέπεσε εφέτος με το Μέγα Ψυχοσάββατο και έφερε στο νου διαδρομές παλιές του τόπου και της ζωής μας...
Το ξωκλήσι το είχαν κτίσει οι κάτοικοι του Υψηλού στο κτήμα του Νικόλαου Κούλυθρου-Εμπειρίκου στα τέλη του 19ου αιώνα όπως μαρτυρά το κτίσιμο και κάποιες απεικονίσεις. Οι γείτονες έλεγαν πως όσο ζούσε ο Νικόλαος το φρόντιζε. Μετά από αυτόν έμεινε στην όποια φροντίδα των περιοίκων. Όμως οι περίοικοι λιγόστεψαν με τα χρόνια. Και το ξωκλήσι ερήμωσε κι αυτό. Όταν βρέθηκα στο κτήμα είχε γύρω ελενίτ και σιδεροσωλήνες και μόνο 3-4 γείτονες το γιόρταζαν. Έγινε μια αρκετά μεγάλη επισκευή. Κι άρχισα να πηγαίνω κάθε χρόνο στη μνήμη του αδελφού μου. Το αξιοπερίεργο είναι πως μετά την επισκευή και την ύπαρξη πάλι παπά στην περιοχή άρχισαν να το γιορτάζουν και να έρχονται ολοένα και περισσότεροι.
Η γιορτή του Αγίου Χαραλάμπους είναι καταχείμωνο. Ο καιρός σχεδόν πάντα κακός. Όμως ο κόσμος της περιοχής έρχεται και γιορτάζει. Παρακολουθώ με ενδιαφέρον την συμμετοχή να αυξάνει και μαζί και την διάθεση του κόσμου. Και καταλήγω: ότι εγκαταλείπουμε μάς εγκαταλείπει. Και μαζί με την εγκατάλειψη επέρχεται η λήθη...
Το μικρό ξωκλήσι, λοιπόν, ξαναζωντάνεψε γιατί το ζωντάνεψε η ανθρώπινη προσφορά και παρουσία. Ήταν η ανάγκη των ανθρώπων να ζήσουν κάτι μέσα από τα έργα και την πίστη των προηγουμένων. Ήταν η ανάγκη των ανθρώπων να βρουν ένα νήμα με το χτες καθώς ταξιδεύουν στο αύριο. Ήταν ο παπα-Φιλάρετος που με την παρουσία του παροτρύνει στον γιορτασμό...
Όπως εξηγούσε ο Φιλάρετος, με αφορμή την μέρα, το Μεγάλο Ψυχοσάββατο είναι η μια σημαντική μέρα την οποία η Εκκλησία αφιερώνει στη μνήμη αυτών που "έφυγαν¨και ζουν στις μνήμες μας. Αυτή τη μέρα ο παπάς αναφέρεται στα ονόματα τους. Όσο υπάρχει παπάς όπως έλεγε ο αείμνηστος Τζίμης Πανούσης ο οποίος κατέληγε: "όσο υπάρχει παπάς στο χωριό μπορείς κηδέψεις ή να κάνεις μνημόσυνο στον πατέρα σου". Η εφετινή λειτουργία στο ξωκλήσι, για πρώτη φορά, εφέτος είχε τρεις καλλίφωνους ψάλτες, οι οποίοι έδιναν την αίσθηση βυζαντινής χορωδίας.
Η αρτοκλασία και οι ευχές. Μέρη μιας αρχαίας εκκλησιαστικής παράδοσης που χάνεται πίσω στον χρόνο.
Τα κόλυβα. Μια ακόμα παράδοση που έρχεται στον Χριστιανισμό από τις αρχαίες θρησκείες. Μια παράδοση που έχει να κάνει με την φροντίδα και την προσφορά στην ψυχή αυτών που "έφυγαν" από την αρχαιότητα. Το Μέγα Ψυχοσάββατο, καταλήγει ο Φιλάρετος στην κουβέντα μας, συμβολίζει και απεικονίζει αυτή την αναφορά.
Τέλος μια ταπεινή εικόνα του Αγίου Χαραλάμπους ενός λαϊκού αγιογράφου. Μια πλούσια παραδοση η βυζαντινή αγιογραφία. Διάσπαρτα τα πολιτιστικά σημάδια της στο διάβα των αιώνων. Αυτό που εκπλήττει σήμερα ειναι η έλλειψη σεβασμού μερικών καλαμοκαβαλάρηδων της εξουσίας απέναντι στις παραδόσεις ενός λαού, που υποτίθεται θέλουν να εκφράσουν. Το ίδιο στενάχωρη όμως και η στάση κάποιων άλλων που κραυγαλέα και υποκριτικά προσποιούνται πως τις ακολουθούν, ενώ στην πραγματικότητα τους είναι κι αυτών εντελώς αδιάφορες.
Η απόλυση, ο άρτος, τα κεράσματα. Μια γιορτή που ολοκληρώθηκε. Και του χρόνου...
Δ. Μπ.
