Ικαρία: Το νησί που ξέχασε τον χρόνο...
Ταξιδιωτικό οδοιπορικό - Διαμαντής Μπασαντής
Αρμενιστής και Γιαλισκάρι Ικαρίας δύο άκρες που μοιάζει να ταξιδεύουν βόρεια στο ορθάνοικτο Ικάριο πέλαγος. Βράχος η Ικαρία στη θάλασσα. Σαν την Άνδρο, που είναι απέναντί της στην άλλη άκρη του κεντρικού Αιγαίου. Δύο νησιά αντικριστά. Το ένα βλέπει το άλλο όταν βοηθά ο καιρός και η μέρα. Ένα νησί αλλού πιο πράσινο κι αλλού πιο πέτρινο. Λίγο πιο μεγάλο και πιο φτωχό νησί, αλλά πολύ πιο συλλογικό και ανοιχτόκαρδο. Ένα νησί με ξενιτεμένους και με ναυτικούς! Οι ρυθμοί του είναι πιο αργοί, αλλά και πιο ήσυχοι. Κάθε τόπος και οι ιδιορρυθμίες του. Κάθε νησί κι ένας κόσμος με τα κοινά του και τα διαφορετικά του από το άλλο...
Αρμενιστής, Ίσως γιατί αρμενίζει με την πέτρινη πλώρη του την Ικαρία. Εντυπωσιακός οικισμός πάνω σε ένα βράχο που καταλήγει σαν πλώρη στο πέλαγος. Κάποτε έφτασα εκεί παιδί με το Μυρτιδιώτισα, Βγήκαμε νύχτα. Ήταν το κέντρο της γύρω περιοχής. Και παρέμεινε μέχρι σήμερα...
Γιαλισκάρι. Η εκκλησία της Ανάληψης στο μικρό νησάκι ήταν και είναι το σήμα κατατεθέν μέχρι σήμερα ενώθηκε με το διπλανό νησάκι κι έγινε λιμανάκι για τις ψαρόβαρκες και τα πλεούμενα. Παλιό ψαροχώρι που έβγαζε ναυτικούς. Έμεινε εκεί ένα αξέχαστο παιδικό καλοκαίρι. Ευτυχώς που ήρθε το δρομολόγιο του Aqua Blue που συνέδεσε ξαφνικά και για λίγο την Άνδρο με την Ικαρία και συνέδεσε και 50 χρόνια απόσταση από τη δική μου ζωή κι έφτασα μέχρι εκεί για να δω ένα νησί που κάποιους μήνες τον χρόνο βλέπω τα πρωινά από το μπαλκόνι μου στην Άνδρο.
Η απέραντη Μεσακτή - κοντά δύο χιλιόμετρα αμμουδερής παραλίας - ορθάνοιχτης στο Ικάριο πέλαγος που συνδέει Αρμενιστή και Γιαλισκάρι. Που συνδέει την Ικαρία με το ελληνικό καλοκαίρι...
Μια αστραπή το πέρασμα από την Ικαρία. Μια αστραπή το φως του Αιγαίου πάνω από το νησί του Ικάρου...
Γιαλισκάρι. Βρήκα την παρέα των ηλικιωμένων στο τοπικό καφενείο να συζητούν ήσυχα-ήσυχα όπως ήσυχη και αργή είναι η ζωή στην Ικαρία. Τους ζήτησα να βγάλω μια φωτογραφία. Μου ζήτησαν πρώτα να μάθουν από που είμαι. Όταν άκουσαν για την Άνδρο ενθουσιάστηκαν! Τρεις από τους πέντε είχαν δουλέψει σαν ναυτικοί στην Orion!!! Άρχισαν να μιλάνε για ανδριώτες καπεταναίους. μηχανικούς, λοστρόμους. Έμεινα άναυδος. Επέμεναν φορτικά να καθίσουμε. Κάτσαμε για δύο κουβέντες. Ατυχώς ο χρόνος λίγος...
Δυτικά του Αρμενιστή (κοντά 3,5 χιλιόμετρα) ο πασίγνωστος Νας. Το όνομα περικοπή της λέξης Ναϊάδα! Έγινε πασίγνωστο από την εναλλακτική νεολαία που το έκανε στέκι της για χρόνια. Στην άκρη του φαραγγιού που καταλήγει το ποτάμι της Χάλαρης ο ναός του Αρτέμιδας. Ο Νας ήταν ιερός τόπος και για τους Προέλληνες του Αιγαίου, ενώ ήταν ένα σημαντικό λιμάνι του νησιού στην αρχαιότητα. Εκεί οι ναυτικοί έκαναν θυσίες στην Άρτεμη, η οποία εκτός των άλλων ήταν και προστάτης των θαλασσοπόρων. Ο ναός διατηρούνταν σε καλή κατάσταση μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, όταν οι κάτοικοι χρησιμοποίησαν το μάρμαρο προκειμένου να φτιάξουν ασβέστη για την εκκλησία στον Χριστό των Ραχών! Ο Νας έχει ένα από τα ωραιότερα και πιο κόκκινα δειλινά του Αιγαίου...
Ράχες Ικαρίας
Χωριό διάσημο για το μεγάλο πανηγύρι του Αυγούστου. Χωριό κάποτε ναυτικών και ασβεστάδων. Ασβεστάδες και ναυτικοί και πολλοί από τα γύρω χωριά που σκόρπισαν κάποτε στα πέλαγα και στην Ελλάδα για δουλειά. Σήμερα τόπος μισο-εγκαταλειμμένος τον χειμώνα και γεμάτος νέους που παραθερίζουν το καλοκαίρι. Κάποια στιγμή ένας από Ναξιώτης που έφτασε μέχρι εκεί - πετράς και καλλιτέχνης - ξεχάστηκε κι έμεινε καιρό. Όταν πλακόστρωναν την πλατεία και τα γύρω στενά του χωριού πήρε τις πιο μεγάλες πέτρες κι έχτισε πέτρινα "μνημεία". Εντυπωσιακές "εναλλακτικές καλλιτεχνικές εισόδους". Άνετοι και ήσυχοι οι Ικαριώτες δεν έφεραν αντίρρηση. Και ιδού το αποτέλεσμα!...
Από τις "εισόδους" αυτές μοιάζει να "εισέρχεται" στο χωριό μια άλλη διαφορετική νεολαία, που φτάνει εδώ για καλοκαίρι από όλες τις μεριές της Ελλάδος. Μια ματιά πείθει για τα καλοκαιρινά νιάτα πριν την χειμερινή εγκατάλειψη του διάσημου εναλλακτικού ορεινού χωριού...
Εκεί μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο συναντήσαμε την όμορφη Χιώτισσα που πέρναγε τις διακοπές της στις Ράχες. Τηλεφωνώντας και συζητώντας μαζί μας. Την φωτογραφίσουμε στο καταπράσινο τοπίο σαν μια σύγχρονη νηρηίδα. Είχε ακούσει γι΄αυτό κι έφτασε μέχρι εκεί για να ζήσει κάτι τα πανηγύρια του νησιού που έχουν «ξαναγεννηθεί» με την συμμετοχή της νεολαίας αλλά και των επισκεπτών του νησιού τα καλοκαίρια.
Πιο πέρα στην πλατεία όπου γίνεται το μεγάλο πανηγύρι του νησιού στις Ράχες στις 6 Αυγούστου, όπως και στη δική μας Άρνη (να που στα ορεινά ταιριάζουμε με την Ικαρία) βρήκαμε κι αυτή την πανέμορφη μοτοσυκλέτα-αντίκα μάρκα BMW! Εναλλακτική κι αυτή σε ένα εναλλακτικό χωριό...
Εκεί βρήκαμε και τον Βαγγέλη τον Φάκαρο, παλιό ναυτικό, παλιό ταχυδρόμο, νυν ιδιοκτήτη με την γυναίκα και τον γιο του του "μουσικού καφενείου". Ενός από τρα εναλλακτικά στέκια της περιοχής. Μια από τις ιστορίες που μας είπε με την ησυχία του ήταν για μια επίσκεψη του στο χωριό Μαγγανίτη σαν ταχυδρόμος. Οι κάτοικοι τον κάλεσαν να πιει καφέ μαζί τους. Αυτός βιαστικός έφυγε αμέσως για το άλλο χωριό. Κι αυτοί θύμωσαν που βιαζόταν και ζήτησαν από το ταχυδρομείο να... τον αλλάξει! Στην Ικαρία δεν αντέχουν τους βιαστικούς. Ζουν όμως οι περισσότεροι κοντά στα 100 και συνεπώς έχουν χρόνο...
Τι είδους μουσικό καφενείο θα ήταν αν δεν είχε και ξεχωριστά ζωγραφισμένα τραπέζια. Κι αυτά τα ζωγράφισε καλλιτέχνης ονόματι Δημήτρης Νικολαΐδης που πέρασε ξεχάστηκε κι αυτός έναν καιρό στις Ράχες και ζωγράφισε μερικά...
Όπως λένε οι περισσότεροι την εναλλακτική ζωή στις Ράχες την έκανε διάσημη αυτός ο ξυλόφουρνος όπου ο ιδιοκτήτης του - ένας γέροντας που πέθανε κοντά στα 100 - έφτιαχνε μετά τα μεσάνυχτα ψωμί. Άφηνε τα καρβέλια στον μπάγκο, άφηνε ανοικτό τον φούρνο και πήγαινε για ύπνο τα χαράματα. Οι πελάτες έμπαιναν έπαιρναν μόνοι τους το καρβέλι κι άφηναν μόνοι τους τα χρήματα στον πάγκο!!! Άρα το νησί ήταν από μόνο του συλλογικό και εναλλακτικό. Με την κατοχή που ήταν πολύ σκληρή και μετά τον εμφύλιο, όπου έγινε τόπος εξορίας μετατράπηκε σε "κόκκινο". Στο νησί είχαν εξοριστεί από το 1945 μέχρι το 1949 κάποτε 13.000 κομμουνιστές! Όμως υπήρξε τόπος εξορίας και επί Μεταξά. Αλλά και κατά τη βυζαντινή περίοδο όπου αυτοκρατορικές οικογένειες εξορίζονταν στο νησί. Κάπως έτσι η Ικαρία έγινε εναλλακτική και ονομάστηκε το "Κόκκινο Νησί" ή Κόκκινος Βράχος¨"...
Άγιος Πολύκαρπος
Και από τις Ράχες περνάμε στο κελάρι της κυρά Γεωργίας. Ζει τον περισσότερο χρόνο στο σπίτι μόνη της. Τα παιδιά της μακριά. Φτιάχνει το τσίπουρο και το κρασί της μόνη της. Το καλοκαίρι καταφτάνουν οι συγγενείς γειτόνοι της! Στην Ικαρία όλοι είναι συγγενείς πρώτα, δεύτερα, τρίτα, τέταρτα ξαδέλφια! Η φτώχεια έφερνε πολλά παιδιά!
Βρεθήκαμε λοιπόν για μερικές ώρες στης κυρά Γιωργίας την αυλή και γευτήκαμε τη δική της παραγωγή σε κρασί και σε τσίπουρο. Και μιλήσαμε για την ζωή και για τα κοινά στα νησιά το καλοκαίρι. Αλλά και για διαφορετικά της Ικαρίας που είναι η συλλογικότητα και η αργόσυρτη ζωή. Ένα από τα στοιχεία της ιδιοτυπίας των Ικαριωτών. Μάθαμε πως στα Ικαριώτικα πανηγύρια, οι διοργανωτές είναι όλοι εθελοντές του χωριού. Μαγειρεύουν βραστό και ψητό κατσίκι, πατάτες, σαλάτες, κλπ. και σερβίρουν, ενώ η ορχήστρα με κυρίαρχο το βιολί δίνει έμφαση στον Ικαριώτικο χορό. Τα έσοδα χρησιμοποιούνται στη συνέχεια για έργα της κοινότητας του χωριού. Δεν περιμένουν και πολλά από το κράτος! Το δυνατό κόκκινο Ικαριώτικο κρασί, λοιπόν, που βλέπουμε να κυριαρχεί παντού συμβάλλει ώστε τα πανηγύρια να έχουν πολύ κέφι και να διαρκούν όλο το βράδυ. Η ζωή της και τα πανηγύρια της έχουν κάνει διάσημη την Ικαρίας στους νέους όλης της Ελλάδας.
Η Ικαρία των άχρονων βουνών
Γύρω στο 750 π.Χ. Έλληνες από τη Μίλητο αποίκισαν την Ικαρία ιδρύοντας εγκαταστάσεις στην περιοχή που σήμερα αποκαλείται Κάμπος, την οποία τότε αποκαλούσαν Οινόη για το κρασί της. Τον 6ο αιώνα π.Χ. η Ικαρία συνενώθηκε διοικητικά με τη Σάμο και αποτέλεσε τμήμα της θαλάσσιας αυτοκρατορίας του Πολυκράτη. Εκείνη την εποχή χτίστηκε ο ναός της Αρτέμιδος στο Να, στη βορειοανατολική γωνία του νησιού. Με αυτές τις πληροφορίες κατά νου ξεκινήσαμε για τον Κάμπο και βρεθήκαμε να αγναντεύουμε την νότια καταπράσινη πλευρά της Ικαρίας.
Πριν ανηφορίσουμε στις κορυφές όπου και το πιο αρχαίο δάσος της Ευρώπης. Και πως να μην είναι το πιο αρχαίο όταν είναι φυτεμένο από τον θεό της Ικαρίας στην πέτρινη κορυφή;
Μέχρι και ο Στέλιος Καστανιάς - Ικαριώτης φωτογράφος - που το ξέρει το θαυμάζει. Και πως να μην θαυμάζεις το θαύμα της φύσης; Κι ένα από τα επιπλέον θαύματα της Ικαρίας οι συγγένειες. Ο Στέλιος έχει δεκάδες πρώτα, δεύτερα, τρίτα, τέταρτα κλπ ξαδέλφια στην Ικαρία. Μέχρι και πρώτο ξάδερφο εξ αγχιστείας στην Άνδρο έχει ζωή νάχει και νάχουμε...
Αλλά και πως να μην θαυμάζεις και τα θαύματα του ανθρώπου. Εδώ ένας πέτρινος Άγιος στην πέτρινη κορυφή ενός άχρονου πέτρινου βουνού. "Ήταν ο τόπος μου βράχος και χώμα, ήλιος και μαύρο κρασί" λέει το τραγούδι. Εδώ βλέπετε πολύ βράχο, λίγο χώμα και πάρα πολύ ήλιο... Το κάστρο του Κοσκινά το λένε οι Ικαριώτες!
Η ΙΚΑΡΙΩΤΙΚΗ ΚΑΛΝΤΕΡΑ
Εδώ στη νότια πλευρά του νησιού τα λόγια είναι φτώχεια. Τι να πεις για μια πέτρινη καλντέρα από τα 800 ή τα 1000 μέτρα μέχρι την θάλασσα; Μια κατάβαση στον χώρο και στον χρόνο...
Τι να πεις για έναν καλό, αλλά απότομο δρόμο που κατεβαίνει από την κορυφή στη θάλασσα;
Τι να πεις για τα ικαριώτικα κατσίκια που ζουν σε αυτό το τοπίο;
Τι να πεις για το πέτρινο τούνελ του Μαγγανίτη; Πέτρινο εντελώς! Χωρίς τσιμέντο! Απίστευτο, όμως Ικαριώτικό...
Τι να πεις και για τον Μαγγανίτη; Μια καταπράσινη μικρή όαση στη ρίζα του πέτρινου βουνού! Στο μόνο σημείο που υπάρχει λίγο πράσινο και μια ακτή...
Τι να πεις για τα απίστευτα σχήματα των βράχων της περιοχής. Τούτος εδώ μοιάζει με θόλο αστεροσκοπείου. Ή, μήπως για μισοθαμμένη μπάλα ποδοσφαίρου;
Κι αυτός με πέτρινο οβελίσκο. Ή, μήπως με μενίρ του Οβελίξ από κάποια περιπέτεια του Αστερίχ;
Η περιοχή έχει και το δικό της μεταφορικό. Το πλοιάριο του καπετάν-Μιχάλη που κάνει τακτικά επιδοτούμενα καθημερινά δρομολόγια με τον έξω κόσμο: τους Φούρνους, τη Σάμο, τον Άγιο Κήρηκο...
Και τέλος η Ικαρία έχει και τη δική της μπύρα: την Ικαριώτισσα. Κοστίζει κάτι παραπάνω μα έχει γεύση ξεχωριστή. Την δοκιμάσαμε στην Ακαμάτρα. Στο χωριό των Ξηρών!!!
