Εν Άνδρω

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ

 

(Σήμερα ο Γέροντας Ευδόκιμος, ηγούμενος της Μονής Παναχράντου, έχει γενέθλια. Γίνεται 86 χρονών. Το Εν Άνδρω και ο διαχειριστής του αφιερώνουν για τα χρόνια πολλά στον "παππού της Άνδρου" το παρακάτω χρονογράφημα, που δημοσιεύθηκε αντί επιλόγου στο βιβλίο "Η Μονή Παναχράντου στο διάβα των αιώνων"  (επιμέλεια Διαμαντή Μπασαντή, εκδ. Gutenberg, 2014, σελ. 157). 

Ήταν στα μέσα της δεκαετίας του 1960, παιδάκι, όταν ανέβηκα πρώτη φορά στη Μονή Παναχράντου στη γιορτή του Αγίου Παντελεήμονα. Με ξύπνησε η θεία μου στις 4 το πρωί. Αγουροξυπνημένος βγήκα στο κεφαλόσκαλο του σπιτιού του θείου Πέτρου στα Λειβάδια. Κι έμεινα να κοιτώ, πρώτη φορά στη ζωή μου, τον γαλαξία να απλώνει στο νυχτερινό θόλο.

Ξεκινήσαμε κατά τις 4.30 για το μοναστήρι με τα πόδια. Γύρω σκοτάδι. Προχωρούσαμε στον ποταμό με έναν φακό. Σύντομα στο μονοπάτι βρέθηκαν και άλλοι που βάδιζαν για τον ίδιο προορισμό. Σφυρίζοντας, φωνάζοντας, συζητώντας. Κάπου στη Μεσαριά το μονοπάτι άρχισε να ανηφορίζει απότομα στα Φάλικα. Γύρω ρόδιζε η αυγή. Η άνοδος μου φάνηκε ατέλειωτη.

Όταν φτάσαμε είχε ξημερώσει για τα καλά. Ξέφυγα κι άρχισα να εξερευνώ τον χώρο. Σε πολλά σημεία το μοναστήρι έδειχνε παλιό, παραμελημένο, κατεστραμμένο. Όταν τέλειωσε η λειτουργία καθίσαμε να φάμε σε ένα δωμάτιο που κατέληγε σε ένα μισογκρεμισμένο εξωτερικό τοίχο. Πλησίασα στην άκρη προσεκτικά βλέποντας την πανοραμική θέα της κοιλάδας των Λειβαδίων, τη Χώρα, το λιμάνι, τη θάλασσα. Κάτω η Μεσαριά κι απέναντι οι Στραπουργίες και το Υψηλού.  Μαγεμένος χάζευα επί ώρα το υπέροχο θέαμα. Ήταν σα να έβλεπα την Άνδρο από αεροπλάνο…

Ξεκινήσαμε την επιστροφή κατά τις 12.00. Ο κατήφορος ήταν πιο γρήγορος. Έκτοτε εκείνες οι πρώτες εικόνες με ακολούθησαν σε όλη τη ζωή μου. Έτσι έγινε για μένα το Μοναστήρι της Παναγιάς σημείο αναφοράς για το πατρικό νησί.

Τα χρόνια πέρασαν. Μεγάλωσα. Με το άνοιγμα του δρόμου ήταν πιο εύκολο να επισκέπτομαι το μοναστήρι. Και πράγμα περίεργο κάθε φορά που έφτανα εκεί ένοιωθα κάτι από τη χαρά και τη μαγεία εκείνης της πρώτης άφιξης. Με κάθε ευκαιρία ανέβαινα και συχνά έφερνα επισκέπτες ή τα παιδιά μου. Ήθελα να μοιραστώ και με άλλους εκείνη την χαρά της δικής πρώτης επίσκεψης.

Με τον καιρό γνώρισα καλά τον πατέρα – Ευδόκιμο. Τον μοναδικό μοναχό της Μονής επί πολλά χρόνια. Και σιγά-σιγά άρχισα να νοιώθω πως η Μονή Παναχράντου και ο Ευδόκιμος ήταν ένα και το αυτό. Μερικές φορές ανέβαινα μόνο για να χαιρετήσω τον Ευδόκιμο: Ακάματο φύλακα μιας παράδοσης χαμένης πίσω στον χρόνο…

Από όλες τις τόσες συναντήσεις δύο φανερώνουν κάτι από την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του σπάνιου αυτού ανθρώπου. Η πρώτη πριν χρόνια. Ήταν ένα ζεστό καλοκαιρινό μεσημέρι. Έφτασα ως εκεί με τα παιδιά. Ήμασταν κουρασμένοι και ατημέλητοι. Βρήκαμε τον Ευδόκιμο μόνο να δίπλα στην πηγή. Ενθουσιάστηκε που μας είδε. Καθίσαμε ώρα. Συζητήσαμε. Ήταν ανθρώπινος, απλός, γήινος. Αλλά και τόσο διαφορετικός και μοναδικός. Φεύγοντας μας ξεπροβόδισε λέγοντας: «Η πόρτα είναι ανοικτή. Να έρχεστε και ατημέλητοι. Να έρχεστε όπως και να είστε. Φτάνει να έρχεστε»… Η δεύτερη ήταν μια κρύα άνοιξη. Ανέβηκα να τον δω και με το που με είδε άρχισε να λέει πως με είχε ακούσει στο ραδιόφωνο της Εκκλησίας της Ελλάδος. Με εξέπληξε. Δεν περίμενα να είχε ακούσει μια σύντομη ραδιοφωνική συνέντευξη. Και μου εξομολογήθηκε: «Τι να κάνω; Είμαι μόνος. Όλη μέρα έχω το ραδιόφωνο της Εκκλησίας για συντροφιά. Τα ακούω όλα»…

Από τότε έχουν περάσει χρόνια. Δίπλα πλέον στον πατέρα – Ευδόκιμο υπάρχουν και άλλοι μοναχοί. Όμως, η φιλοξενία συνεχίζει να είναι πάντα ένθερμη και εγκάρδια. Το κλίμα είναι πάντα οικείο και παρηγορητικό. Και κάθε φορά που φτάνω εκεί πάνω είναι σα να επιστρέφω για κάποιες στιγμές στον μακρινό και ανέσπερο χρόνο της παιδικής μου ηλικίας. Τότε που ο κόσμος έμοιαζε απέραντος. Κι εγώ το έσκαγα από τη θεία Ειρήνη για να κοιτάξω εντυπωσιασμένος από ψηλά την Άνδρο και το Αιγαίο…

Τα τελευταία χρόνια είδα το παλιό αγαπημένο μοναστήρι να αλλάζει. Τα γκρεμισμένα μέρη του επιδιορθώθηκαν. Οι τοίχοι αναστυλώθηκαν. Χάρη στην αέναη προσπάθεια του Ευδόκιμου βρέθηκαν ιδιώτες χορηγοί. Έτσι σημαντικό τμήμα του ανακαινίστηκε. Οι χώροι βελτιώθηκαν. Και η πέτρα εμφανίστηκε πάλι σταδιακά στους εξωτερικούς τοίχους. Τελευταία απόκτησε και σύγχρονη πρόσβαση. Η Μονή άρχισε να αποκτά κάτι από την πέτρινη εξωτερική όψη που είχε για αιώνες και η οποία άλλαξε όταν επιβλήθηκε με διάταγμα στα τέλη της δεκαετίας του 1930 το λευκό επίχρισμα.

Όμως συμβαίνει με όλα τα κτίσματα το μοναστήρι ανακαινίζεται κι αυτό ακόμα μια φορά. Ακολουθεί την εποχή και τις ανάγκες της. Έτσι συνέβαινε πάντα. Αυτό συμβαίνει και τώρα. Τα κτίσματα είναι ανθρώπινα δημιουργήματα. Προσαρμόζονται κι αυτά στις ανάγκες των καιρών. Αλλά και στην προσωπικότητα αυτών που τα κατοικούν. Και συχνά προσαρμόζονται και σε κάποιες ανάγκες και αυτών που τα επισκέπτονται.

Εδώ και έξι δεκαετίες η Μονή Παναχράντου και ο πατήρ-Ευδόκιμος έχουν συμπορευτεί. Το μοναστήρι έχει ταυτιστεί με την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του. Άντεξε μαζί του στον χρόνο. Ανακαινίστηκε επειδή το πίστεψε αυτός.

Σήμερα η Μονή έχει αποτυπωμένη πάνω της κάτι από την προσωπικότητα και την πίστη του Ευδόκιμου. Αλλά και η Άνδρος έχει αποτυπωμένη πάνω της κάτι από την πίστη και την δράση, αυτού του αεικίνητου Κυκλαδίτη, ο οποίος με την παρουσία και την προσφορά του επί δεκαετίες μας χάρισε απλόχερα σε όλους μας μοναδικές μνήμες και σπουδαία συναισθήματα…