Εν Άνδρω

Του Διαμαντή Μπασαντή

 

Το υπ' αριθμό 1.000.000 "σκαθάρι". Βγήκε από το εργοστάσιο το 1955. Μουσείο VW Βόλσφμπουργκ (φωτο: Δ. Μπασαντής).

(Η ιστορία της Φολκσβάγκεν πρωτοδημοσιεύτηκε την άνοιξη του 1991 στο περιοδικό ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ μετά από πρόσκληση και ταξίδι του  Δ. Μπασαντή στο Βόλφσμπουργκ, έδρα της VW, στην τότε Δυτική Γερμανία. Αναδημοσιεύεται εδώ ως ιστορική αναφορά σε μια από τις πιο διαδομένες μάρκες αυτοκινήτων στον κόσμο. Μια ιστορία που ξεκινά από τον Φερδινάνδο Πόρσε και τον Αδόλφο Χίτλερ το 1938! Από τότε μέχρι σήμερα η VW είναι στενά συνδεδεμένη με όλες τις μεγάλες πολιτικές και οικονομικές στιγμές της Γερμανικής Ιστορίας. Παρουσιάζουμε λοιπόν στο "εν Άνδρω" στιγμές της μοναδικής ιστορικής διαδρομής μιας αυτοκινητοβιομηχανίας που έγινε συνώνυμο της Γερμανίας επί 84 χρόνια.)

Όλα ξεκίνησαν το 1938 στο Βόλφσμπουργκ, μια μικρή κωμόπολη λίγα χιλιόμετρα από την πόλη του Μπραουνσβάικ. Την μικρή αυτή πόλη επέλεξε ο Αδόλφος Χίτλερ και στις 26 Μαΐου 1938 έθεσε ο ίδιος τον θεμέλιο λίθο του πρώτου εργοστασίου της Φολκσβάγκεν (του «λαϊκού αυτοκινήτου» στα γερμανικά).

 

Ο Φερνινάνδος Πόρσε δημιουργός του Φολκσβάγκεν (αρχείο VW)

Όμως η ιστορία του διάσημου αυτού αυτοκινήτου ξεκινά ουσιαστικά από 1934. Τότε ο Φερδινάνδος Πόρσε έστειλε τα σχέδια του στην κυβέρνηση του Γ΄ Ράιχ για ένα αυτοκίνητο για τις λαϊκές τάξεις. Η κυβέρνηση του Χίτλερ είδε με ενδιαφέρον την πρόταση. Το «λαϊκό αυτοκίνητο» θα μπορούσε να είναι όχημα για την άνοδο της βιομηχανικής Γερμανίας, αλλά και προπαγανδιστικό όπλο στα χέρια των Ναζί. Η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία ήταν αρνητική και αντέδρασε.

Στο τέλος η θέληση του Χίτλερ και των επιτελών του επικράτησε επί των βιομηχάνων και τον Οκτώβριο του 1935 ο πρόγονος του «σκαθαριού» με μεγάλη μυστικότητα ήταν έτοιμος. Μέχρι το 1938 ο Πόρσε δοκίμασε διάφορες σχεδιαστικές παραλλαγές βασισμένες σε τεστ αντοχής 50.000 χιλιομέτρων και πόρτες που είχαν σχεδιάσει πρώτοι οι Αμερικάνοι.

Ο Διαμαντής Μπασαντής μπροστά στο αγροτόσπιτο του Βόλσφμπουργκ προσκεκλημένος της VW το 1990. Στο αγροτόσπιτο αυτό ο Φερδινάνδος Πόρσε σχεδίασε και βελτίωσε το "σκαθάρι" της VW. Το αγροτόσπιτο είναι σε ένα λόφο πάνω από το απέραντο εργοστάσιο της VW. (φωτ. Δ. Μπασαντής)

Το εργοστάσιο θα έπρεπε να χτιστεί κοντά σε αυτοκινητοδρόμους και σιδηροδρομικές γραμμές. Έτσι ο Χίτλερ με τους συνεργάτες του επέλεξαν ένα άσημο χωριό όπου ο Πόρσε δούλεψε τα τελικά σχέδια του σ’ ένα αγροτόσπιτο της περιοχής. Εκεί ο Χίτλερ έκανε κάποιες συμπληρωματικές σχεδιαστικές παρατηρήσεις.

Ο ίδιος ο Αδόλφος Χίτλερ στήριξε, χρηματοδότησε και συνέβαλε και στον σχεδιασμό του VW. Εδώ στα εγκαίνια του πρώτου εργαστασίου τo 1938 (αρχείο VW) 

Τα πρώτα VW στους δρόμους του Βερολίνου - 1938 (αρχείο VW).

Στις 3 Ιουλίου 1938 παρουσιάστηκε στο Βερολίνο το πρώτο «σκαθάρι» που ο Χίτλερ βάφτισε «λαϊκό αμάξι» (Φολκσβάγκεν). Οι Τάϊμς της Νέας Υόρκης το υποδέχτηκαν ειρωνικά γιατί το αυτοκίνητο έμοιαζε πολύ μικρό για τα μεγέθη της εποχής και τους ευκατάστατους πελάτες που είχαν τότε αμάξια.

Τα πρώτα «σκαθάρια» έκαναν προπαγανδιστικά ταξίδια στη Γερμανία και σχεδίαζαν και έναν αυτοκινητιστικό μαραθώνιο Βερολίνου-Ρώμης που δεν έγινε ποτέ γιατί εν τω μεταξύ ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Τότε ο Πόρσε πήρε εντολή να μετασχηματίσει το Φολκσβάγκεν για στρατιωτική χρήση. Ο Πόρσε έφτιαξε ένα στρατιωτικό και ένα αμφίβιο τζιπ που κινούντο με κάρβουνο γιατί η Γερμανία δεν είχε πετρέλαιο.

Τα VW ήταν απο τα πρώτα μαζικής παραγωγής αυτοκίνητα για τα λαϊκά στρώματα. Εδώ μεφέρονται με τρένο στην αγορά (αρχείο WV).

Ως το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχαν κατασκευαστεί 50.788 τζιπ και 14.276 αμφίβια τζιπ, αλλά μόνο 630 «σκαθάρια»! Το 1944 το εργοστάσιο είχε καταστραφεί κατά τα 2/3 από τους βομβαρδισμούς. Όμως συνέχιζε να παράγει αυτοκίνητα για στρατιωτική χρήση. Το 1945 με την συνθηκολόγηση της Γερμανίας πέρασε υπό τον έλεγχο των Συμμάχων και οι Βρετανοί ανέλαβαν την διεύθυνση του. Στις 25 Μαΐου 1945 το άσημο γερμανικό χωριό όπου ήταν η Φολκσβάγκεν μετονομάστηκε σε Βόλφσμπουργκ από έναν παλιό ομώνυμο πύργο που ήταν στην περιοχή. Η ιστορία της Φολκσβάγκεν ξεκινούσε από την αρχή και πάλι…

!946: Ξεκινά και πάλι η παραγωγή VW στο Βόλσφμπουργκ (αρχείο WV).

Με την λήξη του πολέμου ο Πόρσε εκδιώχθηκε από το  Βόλφσμπουργκ λόγω της συνεργασίας του με τον Χίτλερ. Κατέφυγε στο Μόναχο όπου άνοιξε γραφείο μελετών και άρχισε σιγά-σιγά να παίρνει παραγγελίες για ένα νέο σπορ αυτοκίνητο που σχεδίασε. Έτσι ξεκινά η ιστορία της διάσημης σήμερα Πόρσε.

Τα πρώτα "σκαθάρια" προς εξαγωγή στην Ολλανδία το 1947 (αρχείο WV).

Στο μεταξύ η Φολκσβάγκεν μένει υπό την βρετανική διοίκηση από το 1945 μέχρι το 1949 καλύπτοντας τις ανάγκες της Αγγλίας σε αυτοκίνητα ως πολεμική αποζημίωση. Το Μάρτιο του 1946 παράγεται το 1000 «σκαθάρι». Το 1947 εγκαινιάζονται οι πρώτες εξαγωγές με κατεύθυνση την Ολλανδία. Και την 1^η Ιανουαρίου 1948 αναλαμβάνει διευθυντής Χάινριχ Νόρντχοφ, τον Μάιο παράγεται το νούμερο 25.000 «σκαθάρι». Και στις 6 Σεπτεμβρίου 1949 το εργοστάσιο περνά στα χέρια των Γερμανών.

Σε αυτή την εξέλιξη συνέβαλαν άθελα τους οι αμερικάνοι που γνωμάτευσαν πως τα «σκαθάρια»… δεν είχαν μέλλον! Στην ιδιοκτησία της Φόλκσβάγκεν μετείχαν κατά 20% η γερμανική κυβέρνηση, κατά 20% η κυβέρνηση της Κάτω Σαξωνίας και κατά 60% διάφοροι μέτοχοι. Ο Νόρντχοφ πίστεψε στα σχέδια του Πόρσε και συνέχισε απτόητος την παραγωγή του. Το μεταπολεμικό θαύμα του «σκαθαριού» ήταν πλέον καθ’ οδόν. Και μαζί του και το μεταπολεμικό γερμανικό θαύμα!

Ο διευθυντής της WV Χάινριχ Νόρντχοφ στη γιορτή του 1955 για το υπ' αρίθμον 1.000.000 "σκαθάρι" που παρουσιάσαμε στην πρώτη φωτογραφία (αρχείο VW)

Έκτοτε η πορεία αυτού του αυτοκινήτου έγινε θρύλος. Το 1950 βγαίνει από την γραμμή παραγωγής του Βόλφσμπουργκ το υπ’ αριθμόν 100.000 «σκαθάρι»! Τον Οκτώβριο του 1951 ο αριθμός ανέρχεται στα 250.000 αυτοκίνητα. Και στις 5 Αυγούστου 1955 τα «σκαθάρια» φτάνουν το 1.000.000! Στις γιορτές εκείνης της χρονιάς συμμετείχαν 140.000 άνθρωποι και 1000 δημοσιογράφοι κάλυψαν το γεγονός. Το υπ’ αριθμόν 1.000.000 οδηγείται κατ’ ευθείαν στο μουσείο της Φολκσβάγκεν. 

Το αυθεντικό "κατσαριδάκι" της ταινίας του Γουώλτ Ντίισνεϋ στο μουσείο της VW (φωτο: Δ. Μπασαντής)

Εκεί θα οδηγηθεί και το πρωτότυπο «σκαθάρι» από το διάσημο φιλμ του Γουώλτ Ντίσνεϋ «Κατσαριδάκι αγάπη μου». Και το 1972 το «σκαθάρι» με παραγωγή 15.007.034 παίρνει το παγκόσμιο ρεκόρ αό την Φορντ που το κατείχε από το 1927 με το διάσημο μοντέλο «Τ». Η VW γίνεται πλέον το σήμα της παγκόσμιας επιτυχίας της μεταπολεμικής Γερμανίας.

Η αυτοκρατορία της WV

Με αναφορά το «σκαθάρι» η Φολκσβάγκεν αναδεικνύεται σε διεθνή βιομηχανικό γίγαντα κατά τον 20^ο αιώνα. Απλώθηκε σε Αφρική, Αυστραλία, Βόρεια και Νότια Αμερική. Έβγαζε και συνεχίζει να βγάζει πολλές σειρές μοντέλων. Όμως το «κατσαριδάκι» παρέμεινε πάντα το «σήμα κατατεθέν» της  γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας. Μιας βιομηχανίας που το είχε περιφρονήσει αρχικά στον μεσοπόλεμο. Ένα αυτοκίνητο που οι Τάϊμς της Νέας Υόρκης το είχαν ειρωνευτεί το 1938 και οι αμερικανοί δεν το είχαν καταλάβει ούτε το 1948.

 

1985: Το 50.000.000 "σκαθάρι" που παρήχθηκε σε όλο τον κόσμο... (φωτο: Δ. Μπασαντής)

Το 1977 στο εργοστάσιο του Έμντεν της Γερμανίας βγήκε το τελευταίο γερμανικό «σκαθάρι». Όμως η παραγωγή του συνεχίστηκε στο Μεξικό. Εκεί βγήκε το 1985 το υπ’ αριθμόν 50.000.000 που ήλθε κι αυτό στην Ευρώπη για να μπει στο μουσείο της Φόλκσβάγκεν στο Βόλφσμπουργκ. Στη συνέχεια η παραγωγή του συνεχίστηκε στην Βραζιλία και στο Μεξικό. Το 2003 βγήκε από την γραμμή παραγωγής του Μεξικού το τελευταίο «κατσαριδάκι» της Φόλκσβάγκεν και τοποθετήθηκε και αυτό στο μουσείο της εταιρείας στο Βόλφσμπουργκ. Η VW είχε ξεπεράσει τα 21.000.000 «σκαθάρια» εκτός Ευρώπης!!!

Η σημερινή κρίση της VW

Μοιάζει με παραμύθι η μοναδική ιστορία της Φόλκσβάγκεν. Ξεκινά από τα απλά και σοφά σχεδία του Φερδινάνδου Πόρσε για ένα «λαϊκό αμάξι» για όλη την οικογένεια, που θα ήταν ευέλικτο, οικονομικό, αντοχής. Παρά τις αρνητικές προβλέψεις των Γερμανών και των Αμερικάνων ειδικών το «σκαθάρι» κατάφερε και επέζησε όλων των αντίξοων συνθηκών και ανάδειξε τη γερμανική βιομηχανία αυτοκινήτων διεθνώς. Η VWπέρασε στη νέα εποχή μεταπολεμικά με τον επανασχεδιασμό της παραγωγής της από τον Χάινριχ Νόρντοχφ που την οδήγησε ανάμεσα στους γίγαντες της παγκόσμιας αυτοκινητοβιομηχανίας.

 

Το σατιρικό πρωτοσέλιδο του περιοδικού Spiegel με αναφορά στο μεγάλο σκάνδαλο των ρύπων της Φολκσσβάγκεν

Αυτή η αυτοκινητοβιομηχανία σύμβολο της Γερμανίας βίωσε μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις της με το σκάνδαλο των πλαστών ρύπων που αποκαλύφθηκε στις ΗΠΑ. Για μια ακόμα φορά η εταιρεία σύμβολο της Γερμανίας βρέθηκε σε σταυροδρόμι. Και σήμερα πρωτοπορεί στο ηλεκτρικό αυτοκίνητο του μέλλοντος. Είναι πολύ ενδιαφέρον να δούμε πως θα εξελιχθεί και πως θα καταλήξει μια ιστορία τόσο μακρά και πολυτάραχη. Όπως και στο παρελθόν έτσι και τώρα η εξέλιξη της VW δεν αφορά μόνο την εταιρεία αυτή, αλλά αγγίζει ολόκληρη την γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία, αλλά και πάρα πολλές πτυχές του συνόλου της γερμανικής βιομηχανικής παραγωγής.