Εν Άνδρω

 

Οι Ευρωπαίοι πιο εξαρτημένοι στον κόσμο 

Η Ευρώπη είναι η ήπειρος όπου καταναλώνεται η μεγαλύτερη ποσότητα καφέ στον κόσμο. Σύμφωνα με τη Eurostat, οι χώρες της ΕΕ εισήγαγαν το 2019 τρία εκατομμύρια τόνους καφέ, ποσότητα κατά 14% αυξημένη σε σύγκριση με εκείνη που έφτανε στην Ευρώπη 10 χρόνια νωρίτερα. Κάπως έτσι γίνεται κατανοητό πως ο καφές αποτελεί ένα από τα πολυτιμότερα αγαθά στη Γηραιά Ήπειρο, με αξία εισαγωγών που αγγίζει τα 7,5 δισ. ευρώ ετησίως. Οι μεγαλύτερες ποσότητες καφέ έρχονται από τη Βραζιλία (31% του συνόλου των εισαγωγών) και ακολουθεί το Βιετνάμ με 22%.

Ποιες χώρες καταναλώνουν τον περισσότερο καφέ - Η θέση της Ελλάδας

Ξεκινάμε με μια διαπίστωση έκπληξη: η χώρα με τις υψηλότερες εισαγωγές στην Ευρώπη δεν είναι η Ιταλία αν και είναι η γενέτειρα του εσπρέσο, η Ιταλία. Βρίσκεται στη δεύτερη θέση και σχεδόν στο μισό των τόνων που εισάγει η χώρα που βρίσκεται πρώτη στην εισαγωγή καφέ στην Ευρώπη και είναι η Γερμανία!!! Η Γερμανία εισάγει 1,1 εκατ. τόνους καφέ, ήτοι πάνω από το 1/3 της συνολικής εισαγωγής στην Ευρωπαϊκή Ενωση, με την Ιταλία να ακολουθεί με 604.000 τόνους και ποσοστό 20% επί του συνόλου των εισαγωγών. Ακολουθούν το Βέλγιο, η Ισπανία και η Γαλλία.

Φαίνεται επίσης, σύμφωνα με την Eurostat, πως η Γερμανία είναι η χώρα που καβουρδίζει και παράγει έτοιμο προς κατανάλωση καφέ (οι εισαγωγές γίνονται με τους κόκκους χλωρούς, άψητους) σε ποσοστό 31% της συνολικής παραγωγής καβουρδισμένου καφέ στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ακολουθούν η Ιταλία με 28%, η Ισπανία με 8%, η Ολλανδία με 7%, η Γαλλία με 7% και η Σουηδία με 5%.

Ωστόσο, φαίνεται πως ούτε η Γερμανία ούτε η Ιταλία βρίσκονται στις πρώτες θέσεις αναφορικά με την κατανάλωση καφέ (κούπες ανά κάτοικο). Σύμφωνα με έρευνα του 2015, στην πρώτη θέση κατανάλωσης καφέ βρίσκεται η Φινλανδία, που το 2015 κατέγραφε 1.310 φλιτζάνια καφέ ανά κάτοικο. Ο αριθμός αυτός μεταφράζεται σε 3,6 φλιτζάνια καφέ ανά Φινλανδό την ημέρα. Ακολουθεί η Σουηδία με 1.070, η Ολλανδία και η Δανία, αποδεικνύοντας πως ο καφές είναι υπόθεση της Σκανδιναβικής χερσονήσου. Άλλωστε, η διάσημη πρέσα για γαλλικό καφέ είναι εφεύρεση των σκανδιναβικών χωρών.

Η Γερμανία κατατάσσεται πέμπτη με 675 φλιτζάνια, ακολουθούμενη από την Ιταλία με 658 φλιτζάνια ανά κάτοικο. Τη δεκάδα συμπληρώνουν η Εσθονία, η Αυστρία, η Γαλλία και η Πορτογαλία. Η Ελλάδα, παρότι έχει συνδέσει τον καφέ με ίσως τις πιο σημαντικές στιγμές της καθημερινότητας, δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των 10 χωρών της Ευρώπης που καταναλώνουν περισσότερα φλιτζάνια καφέ ανά κάτοικο. Το 2016, η Ελλάδα εισήγαγε 48.947 τόνους καφέ, την ώρα που η σχεδόν ίδιου πληθυσμού Βουλγαρία προχωρούσε στην εισαγωγή 51.663 τόνων. Ωστόσο, είναι πολύ πιθανό η ελληνική αγορά να προμηθεύεται έτοιμο, καβουρδισμένο καφέ, σε αντίστοιχα μεγάλες ποσότητες από άλλες χώρες της Ευρώπης.

Παγκόσμια Ημέρα Καφέ 

Η 1η Οκτωβρίου έχει καθιερωθεί ως Διεθνής Ημέρα Καφέ, μια ακόμη αφορμή για την παγκόσμια κοινότητα να γιορτάσει το πιο δημοφιλές ρόφημα στον πλανήτη Γη. Η πρώτη επίσημη καθιέρωση της Ημέρας Καφέ ήταν μόλις το 2015 και συμφωνήθηκε από τη Διεθνή Οργάνωση για τον Καφέ στη «Μέκκα» του ροφήματος, την Ιταλία, και συγκεκριμένα στο Μιλάνο. 

Η ακριβής αφορμή για την καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας Καφέ παραμένει εν πολλοίς άγνωστη. Άλλωστε, κανείς δεν χρειάζεται την παραμικρή δικαιολογία προκειμένου να γιορτάσει το ρόφημα που έχει συνδεθεί με το πρωινό ξύπνημα, την απόλαυση σε μια κρύα ημέρα του χειμώνα ή τη δροσιά (κυρίως για εμάς του Έλληνες) σε κάθε ρουφηξιά ενός κρύου καφέ. Η μεγαλύτερη παραγωγός καφέ στον κόσμο, η Βραζιλία, γιορτάζει με τη σειρά της το προϊόν, που εξάγει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, στις 24 Μαΐου.

 Πως έφτασε ο καφές στην Ευρώπη

Με περιπετειώδη τρόπο και μέσα από πολέμους έφτασε στην Ευρώπη το πιο διάσημο ρόφημα του πλανήτη, ο καφές, ο οποίος ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά στην Ανατολή κοντά στην Ερυθρά Θάλασσα και στη συνέχεια κατέκτησε όλο τον κόσμο. Η πρώτη επαφή του ανθρώπου με τον καφέ έγινε μέσω ενός βοσκού περίπου το 1670 αναφέρει το βιβλίο «Μια σταγόνα Ιστορία», το οποίο επικαλείται ένα έγγραφο της ίδιας εποχής. Σύμφωνα με το έγγραφο λοιπόν, ένας βοσκός κοντά στην Ερυθρά Θάλασσα διαπίστωσε ξαφνιασμένος ότι τα ζώα του μόλις έφαγαν τους καρπούς ενός άγνωστου μέχρι τότε δέντρου δεν μπορούσαν να κοιμηθούν, αλλά είχαν μια τρομερή υπερδιέγερση. Ο βοσκός το είπε στον ηγούμενο ενός μοναστηριού κοντά στην περιοχή και σύντομα ο καφές κατέκτησε όλη την περιοχή και από εκεί εξαπλώθηκε στην Αραβία αλλά και την Οθωμανική Αυτοκρατορία. 

Ο καφές στην Ευρώπη, έφτασε μέσω πολέμου και συγκεκριμένα μετά τη συντριβή των Τούρκων στα τείχη της Βιέννης το 1683. Ο τουρκικός στρατός, ο οποίος τράπηκε σε άτακτη φυγή, άφησε πίσω του όλα του τα εφόδια, ανάμεσά τους και πεντακόσια σακιά με κόκκους καφέ. Οι στρατιώτες που τα βρήκαν, νόμισαν αρχικά πως ήταν τροφή για καμήλες και αποφάσισαν να τα πετάξουν. Ένας Πολωνός o Jerzy Franciszek Kulczycki όμως ο οποίος είχε ζήσει χρόνια στην Ανατολή ζήτησε και πήρε τελικά το φορτίο για λογαριασμό του. Το πρώτο καφενείο της Ευρώπης ήταν προ των πυλών. 

Το πρώτο καφενείο της Ευρώπης και ο καφές «βιεννουά» 

Ο Kulczycki άνοιξε το πρώτο καφενείο στη Βιέννη με το όνομα «Blue Bottle Coffee House» και ο πρώτος καφές που σέρβιρε ήταν αλεσμένος σε ψιλή σκόνη και βρασμένος σε νερό, ενώ τον αρωμάτιζε με μέλι και γάλα. Τον καφέ, ο οποίος βαπτίστηκε «βιεννουά» τον σέρβιρε μαζί με κρουασάν σε σχήμα ημισελήνου για να θυμίζει την ήττα των Οθωμανών. Σύντομα ο καφές διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη, ενώ μόνο οι Γερμανοί που προτιμούσαν την μπίρα και οι Άγγλοι που προτιμούσαν το τσάι δεν ενθουσιάστηκαν ιδιαίτερα. Στην αρχή ο καφές σερβίρονταν σκέτος, ενώ η ζάχαρη καθιερώθηκε αργότερα από τις γυναίκες κυρίως που δεν άντεχαν να τον πίνουν σκέτο. 

Πώς έγινε μόδα ο καφές στη Γαλλία 

Το 17ο αιώνα ο καφές είχε τεράστια απήχηση στη Γαλλία, όμως η τιμή του ήταν δυσπρόσιτη καθώς το μονοπώλιο του καφέ το είχαν οι Ολλανδοί. Ο καφές στη Γαλλία ήρθε από ένα τραγικό λάθος του δημάρχου του Αμστερνταμ να δωρίσει το 1714 ένα μικρό δέντρο καφέ στον Λουδοβίκο ΙΔ'. Ο δήμαρχος πίστευε ότι δεν θα μπορούσε ποτέ ένα τέτοιο φυτό να «πιάσει» στο κρύο Παρίσι. Για δεκατέσσερα χρόνια οι Γάλλοι πάλευαν να φροντίσουν το δέντρο ώστε να βγάλει καρπούς αλλά χωρίς αποτέλεσμα, μέχρι που κάποια στιγμή ένας αξιωματικός του στρατού είχε την ιδέα να το μεταφέρουν στη Μαρτινίκα η οποία ήταν γαλλική αποικία, με το σκεπτικό ότι το τροπικό κλίμα θα βοηθούσε. Σε πέντε χρόνια η Γαλλία ήταν αυτάρκης σε καφέ, η τιμή του έπεσε ραγδαία και σύντομα κατέκτησε όλο τον κόσμο. 

Οι χώρες που πέρασε ο καφές

 

Το μεσαίωνα το φυτό καλλιεργούνταν στη νότια Αραβία κοντά στην Ερυθρά Θάλασσα κι έτσι διαδόθηκε στους Άραβες και στους γείτονές τους. Το 1470 ο καφές φτάνει στη Μέκκα και αρχίζουν να δημιουργούνται τα πρώτα καφενεία, παρ’ όλες τις απαγορεύσεις της επίσημης εξουσίας, που θεωρεί ότι η κατανάλωση καφέ στα καφενεία απομακρύνει τους πολίτες από τα θρησκευτικά τους καθήκοντα.

Το 1554 Άραβες έμποροι φέρνουν τον καφέ από τη Δαμασκό της Συρίας κι ένα χρόνο αργότερα στην Κωνσταντινούπολη, όπου ανοίγει και το πρώτο καφενείο. Οι κάτοικοι της πόλης αγαπούν το νέο αφέψημα και οι καφενέδες απλώνονται σχεδόν σ’ όλες τις συνοικίες.

Οι Ευρωπαίοι ταξιδιώτες στην Ανατολή εντυπωσιάζονται από το εξωτικό ρόφημα και περιγράφουν γοητευμένοι τις ιδιότητές του. Ωστόσο, η Δύση αντιμετωπίζει με καχυποψία το νέο ποτό, μέχρι που ο Πάπας Κλήμης Η’, το 1600, ευχαριστημένος από το άρωμα και τη γεύση του, το βαπτίζει "χριστιανικό".

Ο πρώτος καφές στην Ευρώπη πουλήθηκε στα φαρμακεία το 1615 ως φάρμακο, γραμμένος σε ιατρική συνταγή και αρχικά έγινε γνωστός ως "αραβικό κρασί". Άλλωστε, η λέξη "καφές" έχει την απώτερη καταγωγή της από την αραβική λέξη "καχβά", που σημαίνει κρασί.

Το 1652 ανοίγει ένα από τα πρώτα καφενεία στην Ευρώπη, τον Πασκουά Ροζέ, στο Λονδίνο. Το 1702 δημιουργείται ο χαρακτηριστικός τύπος του παρισινού καφενείου, όπου συχνάζουν αστοί, ωραίες γυναίκες, συγγραφείς, πολιτικοί, αξιωματικοί και τυχοδιώκτες. Σ’ ένα από αυτά, το "Καφέ ντε Προκόπ", τακτικός θαμώνας ήταν ο Βολταίρος, φανατικός λάτρης του ποτού, που κατανάλωνε ημερησίως 20 με 40 φλυτζάνια καφέ.

Στα τέλη του 17ου αιώνα, Ολλανδοί κατορθώνουν να διασπάσουν το αραβικό μονοπώλιο του καφέ και εισάγουν την καλλιέργειά του στην Ιάβα της Ινδονησίας, που ήταν αποικίας τους. Το 1723, ο Γάλλος αξιωματικός του ναυτικού Γκαμπριέλ ντε Κλιέ κλέβει δενδρύλλια καφέ από το βοτανικό κήπο του Παρισιού και τα μεταφέρει παράνομα στη Μαρτινίκα, το νησί της Καραϊβικής, που ήταν αποικία του γαλλικού στέμματος. Έτσι, ο καφές περνάει στην αμερικάνικη ήπειρο.

Το 1727 ένας πορτογάλος αξιωματικός από την κτήση της Βραζιλίας, ο Φρανσίσκο ντε Μέλο Παλιέτα, σαγηνεύει τη σύζυγο του κυβερνήτη της γειτονικής Γαλλικής Γουϊάνας, που αρνούνταν πεισματικά να τους δώσει σπόρους καφέ για καλλιέργεια. Εκείνη του εκδηλώνει την αγάπη της, χαρίζοντάς του μερικούς βλαστούς καφέας, που όταν μεταφυτεύτηκαν στη Βραζιλία αποτέλεσαν την αρχή για την πιο μεγάλη φυτεία καφέ στον κόσμο. Σήμερα, η Βραζιλία είναι η μεγαλύτερη παραγωγός καφέ στον κόσμο.