Εν Άνδρω

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ

 

Σε αυτό το ταξιδιογράφημα θα σας ταξιδέψουμε σε τρία σπουδαία ιστορικά κάστρα της δυτικής Σκωτίας . Είχαμε την χαρά μετά από χρόνια - μετά από πρόσκληση του Σταμάτη Τηνιακού - να επισκεφθήκαμε επί μακρόν σχετικά την πόλη του Εδιμβούργου. Και με την ευκαιρία ταξιδέψαμε και σε δύο μικρές σκωτσέζικες  ιστορικές πόλεις με ισάριθμα κάστρα: το Στέρλινγκ και το St Andrews.

Στο Εδιμβούργο είχαμε βρεθεί για δουλειά δύο μήνες: τον Αύγουστο του 1984 και του 1985. Παρακολουθήσαμε επί ένα μήνα κάθε χρονιά το Διεθνές Θεατρικό Φεστιβάλ της πόλης. Αυτή τη φορά όμως είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε πιο απερίσπαστοι την πόλη, αλλά και ένα μέρος της εξοχής της μοναδικής Σκωτίας, που κάποτε νέοι αγαπήσαμε: για τα τοπία και τους ανθρώπους της, για τα κάστρα της, την ιστορία της και τα μοναδικά ήθη και έθιμα της. Ξεκινάμε με τρία από τα πιο ξεχωριστά κάστρα της.. 

ΚΑΣΤΡΟ STIRLING

 

Το Stirling είχαμε ακούσει πριν φτάσουμε. Όταν φτάσαμε και μάθαμε μερικά κομμάτια της ιστορίας του τότε καταλάβαμε πολύ περισσότερα. Το Κάστρο του Στέρλινγκ είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πιο σημαντικά κάστρα στη Σκωτία, τόσο από ιστορική, όσο και από αρχιτεκτονική άποψη. Το κάστρο βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου και περιβάλλεται στις τρεις πλευρές από απότομους βράχους, που του δίνουν ισχυρή αμυντική θέση. Η είσοδος του εντυπωσιάζει τον επισκέπτη καθώς τον γυρίζει πίσω αρκετούς αιώνες και σε αρκετούς πολέμους...

Τα περισσότερα από τα κύρια κτίρια του κάστρου χρονολογούνται από τον 15ο και 16ο αιώνα. Μερικά πάνε πίσω στον 14ο αιώνα. Χρησιμοποιήθηκε ως βασιλικό παλάτι και φρούριο της Σκωτίας. Εδώ στέφθηκε βασίλισσα και η Μαρία Στιούαρτ, το 1542, ενώ έζησαν σε αυτό αρκετοί βασιλιάδες. Το κάστρο πολιορκήθηκε οκτώ φορές και κατά τη διάρκεια των πολέμων για την Ανεξαρτησία της Σκωτίας. Τελευταία ήταν το 1746. 

Εκτός από την εντυπωσιακή είσοδο και τα ξεχωριστά κτίρια εκπλήττει τον επισκέπτη είναι το άγαλμα του σκωτσέζου αγωνιστή στην είσοδο του κάστρου. Ο αγέρωχος σκωτσέζος θύμισε έντονα κρητικό πολέμαρχο. Δύο γωνιές στο αντίθετο άκρο της γηραιάς ηπείρου με κατοίκους σκληροτράχηλους, πολεμιστές γενναίους, ανθρώπους γελαστούς και φιλόξενους, που αγάπησαν κι έδωσαν το αίμα τους για την πατρίδα τους. Μια βαθιά συγκίνηση μάς κυρίευσε βλέποντας μέσα στο ψιλόβροχο αυτήν την αγέρωχη μυστακοφόρο μορφή να ατενίζει τον θαμπό ορίζοντα της μέρας. Θύμισε κάτι σαν τον καπετάν - Μιχάλη του Νίκου Καζαντζάκη..

 ΚΑΣΤΡΟ St ANDREWS

Φτάσαμε στο Σαιντ Άντριους γνωρίζοντας αρκετά για το σπουδαίο πανεπιστήμιο του, που είναι το αρχαιότερο πανεπιστήμιο της Σκωτίας και το τρίτο αρχαιότερο της Μεγάλης Βρετανίας αλλά και ολόκληρου του αγγλόφωνου κόσμου (μετά τα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Κέμπριτζ). Ιδρύθηκε μεταξύ του 1410 και του 1413, όταν ο Πάπας της Αβινιόν Βενέδικτος ΙΓ΄ εξέδωσε μία παπική βούλα σε μία μικρή ιδρυτική ομάδα Αυγουστινιανών μονάχων.

Περιδιαβαίνοντας το κατεστραμμένο παραθαλάσσιο κάστρο του Σαιντ Άντριους είχαμε την ευκαιρία να εμβαθύνουμε στον ιστορικό ρόλο του. Εκεί ήταν η έδρα του το κοινοβουλίου της Σκωτίας από 1309 μέχρι το 1334 κατά την διάρκεια των πολέμων της ανεξαρτησίας της Σκωτίας εκείνης της πεςριόδου. Το μικρό αυτό παραλιακό μέρος είχε ορίσει ως έδρα του ο επικεφαλής της εξέγερσης σκωτσέζος κόμης Ροβέρτος Μπρους. Συνεπώς μια βόλτα στο Σαιντ Άντριους και στο κάστρο του αποδείχθηκε μια βόλτα και στην σκωτσέζικη ιστορία.  

ΟΙ ΠΑΛΙΡΡΟΙΕΣ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ 

Το ερειπωμένο κάστρο, απομεινάρι άλλων σπουδαίων γι' αυτό εποχών, βρέχεται από την Βόρεια Θάλασσα, στην οποία οι παλίρροιες είναι πολύ μεγάλες. Είχαμε την ευκαιρία μιας και τα νερά ήταν έξω να περπατήσουμε γύρω από το κάστρο, από την μεριά της θάλασσας, σε σημείο που όταν γύριζαν τα νερά ήταν πλημμυρισμένο. Άλλη αίσθηση να περπατάς στον βυθό όταν αυτός έχει γίνει για κάποιες ώρες στεριά. Μαζέψαμε δύο μικρά όστρακα/πεταλίδες για να θυμόμαστε το πέρασμα μας. 

Κατηφορίσαμε για το μικρό ψαράδικο ποταμολίμανο. Όλο το λιμανάκι ήταν κατασκευασμένο από προηγούμενους αιώνες και προοριζόταν μόνο για μικρά σκάφη όπως έδειχνε η έξοδος του. Ήταν γεμάτο σιδερένια κλουβιά που μέσα τους καλλιεργούσαν μύδια κλπ. Στο λασπωμένο και υγρό ποταμάκι τα σκάφη και οι βάρκες ήταν καθισμένα στον λασπωμένο βυθό. Θα έπλεαν πάλι όταν ανέβαιναν τα νερά... 

Περπατήσαμε κατά μήκος της υπερυψωμένης ακτής και χαζέψαμε σκωτσέζους και δεκάδες επισκέπτες να βολτάρουν στην άμμο που ως ένα σημείο σκεπάζεται από την θάλασσα όταν τα νερά επιστρέφουν. Εύκολα διακρίνονται τα υγρά μέρη που καλύπτει η θάλασσα όταν η παλίρροια με την πλημμυρίδα φέρνει τα νερά μέσα, που πήρε νωρίτερα μακριά η άμπωτη. Αυτά για ένα ξεχωριστό φαινόμενο που είναι κοινότοπο σε Αγγλία και Σκωτία, αλλά σε εμάς είναι περιορισμένο.  

ΚΑΣΤΡΟ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ ΕΔΙΜΒΟΥΡΓΟΥ

Κλείνουμε την περιδιάβαση μας στα σκωτσέζικα κάστρα με το πασίγνωστο, ιστορικό, αλλά και λίαν τουριστικό σήμερα κάστρο του Εδιμβούργου. Το κάστρο δεσπόζει πάνω από την πόλη και αποτελεί την κύρια τουριστική ατραξιόν της. Χιλιάδες είναι οι επισκέπτες από όλο τον κόσμο, όλες τις μέρες του χρόνου (χειμώνα-καλοκαίρι), που φτάνουν μέχρι εκεί να το δουν ή και να περιδιαβούν τις εσωτερικές διαδρομές και τα κτίρια του. 

Το κάστρο κτίστηκε σταδιακά από τον 12ο ως και τον 20ο αιώνα. Γεωλογικά είναι στον πυρήνα ενός σβησμένου ηφαιστείου. Υπήρξε ιδιαίτερα στρατηγικό σημείο στους πολέμους της Σκωτίας. Χρησιμοποιήθηκε κατά καιρούς ως φρούριο, ανάκτορο αλλά και ως στρατιωτική και κρατική φυλακή. 

Το χρησιμοποίησαν σκωτσέζοι βασιλιάδες για κατοικία τους μέχρι την ένωση των στεμμάτων το 1603. Μετά την ένωση και των Κοινοβουλίων το 1707, τα εμβλήματα της Σκωτίας έμειναν στο ανάκτορο για πάνω από 100 χρόνια. Το ανάκτορο αυτό σήμερα με το όνομα "Λίθος του Πεπρωμένου" είναι ένα κειμήλιο από τους αρχαίους Σκωτσέζους βασιλιάδες το οποίο πέρασε στην κατοχή των Άγγλων, οι οποίοι το επέστρεψαν το 1996.

 

Το κάστρο δεσπόζει περίοπτο πάνω από όλη την πόλη. Απέναντι του - λόγο χαμηλότερος - ο λόφος Κάρλτον όπου οι σκωτσέζοι έβαλαν τα μνημεία τους. Για την ιστορία το Εδιμβούργο είναι πρωτεύουσα της Σκωτίας από το 1437. Υπήρξε κέντρο του Διαφωτισμού. Ανέδειξε προσωπικότητες όπως ο εκ των κορυφαίων οικονομολόγων Άνταμ Σμιθ. Το Εδιμβούργο ονομάσθηκε και "η Αθήνα του Βορρά" γιατί θεωρήθηκε πως η πνευματική και ιστορική άνθιση του θα επηρέαζε το Λονδίνο, όπως η Αθήνα τη Ρώμη. 

 

Το Εθνικό Μνημείο της Σκωτίας που δεσπόζει στον λόφο Κάρλτον είναι μια απόπειρα μίμησης του Παρθενώνα. Κι αυτό γιατί θεωρήθηκε πως το Εδιμβούργο θα έπαιζε έναν ρόλο αντίστοιχο με αυτόν της Αθήνας, ως κέντρο του Σκωτσέζικου διαφωτισμού. Το μνημείο - όπως διαβάσαμε - άρχισε να κατασκευάζεται στα 1816. Όμως, τα χρήματα τελείωσαν και το έργο έμεινε ανολοκλήρωτο. Παρόλα αυτά οι σκωτσέζοι σταδιακά το αποδέχτηκαν και το αγάπησαν όπως είναι κι είναι περήφανοι για την αναφορά στην πόλη τους ως "η Αθήνα του Βορρά" και το ημιτελές μνημείο τους εμπνέει ιδιαίτερα. Για έναν Έλληνα το μνημείο της Σκωτίας είναι μια υπενθύμιση του παγκόσμιου ρόλου του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Κάτι που βοηθά ιδιαίτερα να το καταλάβει κανείς περισσότερο όταν δει τα δύο κτίρια σε αρχαιοελληνικούς ρυθμούς στο κέντρο της πόλης των εθνικών πινακοθηκών της Σκωτίας. Στο ένα οι κολώνες είναι κορινθιακού ρυθμού και στο άλλο δωρικού.

 

Ο λόφος είναι διάσπαρτος από εντυπωσιακές μνημειακές κατασκευές περίοπτες σε όλη την πόλη και μέχρι το λιμάνι.

Περπατάς από το παλιό αστεροσκοπείο μέχρι το μνημείο του Νέλσονα. Και σκέφτεσαι πως το να βρεθείς εκεί μια μέρα σχετικά ηλιόλουστη τον Ιανουάριο αποτελεί τύχη κι ευλογία. Σα να αισθάνεσαι εδώ κάτι από το πάθος της σκωτσέζικης ιστορίας, αλλά και της αύρας του σκωτσέζικου Διαφωτισμού. Και ως Έλληνας νοιώθεις συγκινημένος για την διαχρονική αναφορά που βλέπεις τριγύρω στον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό μέσα από τα αποτυπώματα του στο τοπίο, αλλά και στην σκέψη αυτών των υπέροχων Κελτών, που έζησαν και ζουν στη Σκωτία του μύθου, της ιστορίας και του Διαφωτισμού...