Εν Άνδρω

Του Γιώργου Δαρδανού

 

Η εκδήλωση για τις σχολικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα στο βιβλιοπωλείο Ιανός

(Αυτοβιογραφικό απόσπασμα του Γιώργου Δαρδανού. Διαβάστηκε σε εκδήλωση για τις σχολικές βιβλιοθήκες στο βιβλιοπωλείο Ιανός, Αθήνα 23 Νοεμβρίου 2015)

ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ στο 1942 στο Άνω Γαύρειο, ένα ορεινό χωριό της βορειοδυτικής Άνδρου. Πήγα στο μονοθέσιο δημοτικό σχολείο πού στεγαζόταν στη σάλα ενός παλιού καφενείου. 'Ακόμη έχω ζωντανές στη μνήμη μου τις εικόνες αυτού τού σχολείου, εικόνες που με συνόδευαν σε όλα τα βήματα της μετέπειτα δραστηριότητάς μου.

Οσφραίνομαι ακόμη τη μυρωδιά του μικρού δωματίου πού υπήρχε δίπλα — ένα μικρό δωμάτιο χωρίς παράθυρα, το «σκοτεινό δωμάτιο» όπως το λέγαμε, όπου αγαναχτισμένη ή δασκάλα μάς έστελνε τσουβαλιασμένους, για να c χαθούμε από τα μάτια της όταν χάναμε αταξίες. Δεν κάναμε και λίγα.

Αριστερά διακρίνονται ο πρώην υπουργός Τάσος Γιαννίσης. Δίπλα του ο πρώην διευθυντής του "Βήματος" και ο πρώην υπουργός Γιώργος Ρωμαίος.

Τις πέτρες τις χρησιμοποιούσαμε σαν «στραγάλια» (όχι φαγώσιμα) και στοχεύαμε τις κεφαλές των συμμαθητών μας. `Η δημιουργικότητά μας, πού έφτανε να ξεσπά ως την καταστροφή της ψάθας των καθισμάτων μας, ήταν ένα σίγουρο εισιτήριο για την προώθησή μας στο «σκοτεινό δωμάτιο». Άλλοτε, καθώς όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά μάς έπιανε επ’  αυτοφώρω στις πρώτες μας δοκιμές σιγαρέτων ή δασκάλα και πονοκεφάλιαζε να ανακαλύψει την τιμωρία που θα ήταν πιο αποτελεσματική.

Στην πρώτη σειρά εξ αριστερών ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός, ο πρώην υπουργός Γεράσιμος Αρσένης, ο συγραφέας Μίμης Ανδρουλάκης και ο γενικός γραμματέας του ΥΠΕΣ Γιάννης Καπάκης.   

Στην τάξη υπήρχαν παιδιά όλων των ηλικιών — ένα αμάλγαμα από μικρά και μεγάλα παιδιά (αυτά πού κάπνιζαν)— λόγω της πολιτικής κατάστασης. Ο. μόνες παραστάσεις βιβλίων πού είχα ως παιδί ήταν ένας Καζαμίας και ένας σχισμένος 'Ονειροκρίτης. `Η βιβλιοθήκη πού τα φιλοξενούσε ήταν μια ετοιμόρροπη πιατοθήκη στον τοίχο.

Η νονά μου η Ευτυχία, κρυφά από τον άντρα της, μάς έδωσε είκοσι αβγά και τα πήγαμε με τον γιο της τον Δημήτρη στο μπακάλικο τού λιμανιού, για να αγοράσουμε το αναγνωστικό που μάς είχαν φέρει από την Αθήνα. Στον δρόμο μάς έσπασαν τα δύο και  ακόμη τα χρωστάμε...

Ο πιο πολυμεταφρασμένος εν ζωή συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός μιλά για τον ρόλο του σχολικού βιβλίου.

Σε ηλικία 11 ετών ήρθα στην 'Αθήνα. Το πρωί δούλευα στο τυπογραφείο και το βράδυ πήγαινα στο νυχτερινό σχολείο. Την τύχη μου την έβλεπα στην ποιότητα των καθηγητών μου — και, ναι, όταν καθηγητής σου είναι ο Γιάννης Μαρκαντώνης, σήμερα Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου 'Αθηνών, μόνο τυχερός μπορεί να αισθάνεσαι. Είναι τύχη  να σε καθοδηγεί ένας Καθηγητής σαν τον Γιάννη Μαρκαντώνη,  γιατί στην καρδιά σο γεννά τη β ι-β λ ι - Αγά π η, την ειδική αυτή γοητεία που ανοίγει την πιο σίγουρη οδό για την πρόσβαση στη γνώση.

Ο Γιώργος Δαρδανός κλείνει την εκδήλωση.

Πολλά χρόνια μετά, όταν ήμουν στο 'Εφορευτικό Συμβούλιο της 'Εθνικής Βιβλιοθήκης — τις ήμερες που στη βιβλιοθήκη φιλοξενείτο ένας και μόνο σταθερός αναγνώστης, κι αυτός δεν ήταν άλλος από τον Γιάννη Μαρκαντώνη—, θυμήθηκα ότι αυτός είχε δώσει την ιδέα συγκρότησης βιβλιοθήκης στην τάξη μας, βιβλιοθήκης που θα γεννιόταν από κάθε βιβλίο που τυπώναμε.

Η ιδέα εξαπλώθηκε ταχύτατα, μιας και στο Σωματείο Τυπογράφων της 'Αθήνας (όπου υπήρξα μέλος στο Τμήμα των Νέων) πήραμε μιαν απόφαση: όλα τα μέλη τού σωματείου θα χαρίζαμε στη βιβλιοθήκη τα βιβλία που θα τυπώναμε. Δεν «χαρίζαμε» απλώς τα βιβλία που τυπώναμε: στην πραγματικότητα δίναμε σάρκα και οστά στην αγάπη μας για τη δημιουργία μιας άρτιας βιβλιοθήκης. Στην ιδέα αύτη έδωσε την πνοή ό ιστορικός της Τυπογραφίας Νίκος Σκιαδάς, τυπογράφος και συγγραφέας τού τρίτομου Χρονικού της `Ελληνικής Τυπογραφείας (Gutenberg, 1976-1983), καθώς μάς έμαθε και πώς να χρησιμοποιούμε τη βιβλιοθήκη...

 

(Σημείωση: Ο Γιώργος Δαρδανός ως επικεφαλής του Συλλόγου Εκδοτών & Βιβλιοπωλών Ελλάδας και ο Γεράσιμος Αρσένης ως υπουργός Παιδείας ξεκίνησαν μαζί τον θέσμό των σχολικών βιβλιοθηκών το 1998. Στήθηκαν με χρήματα ευρωπαϊκών προγραμμάτων 499 σχολικές βιβλιοθήκες σε όλη την Ελλάδα με χιλιάδες βιβλία. Το πρόγραμμα δυστυχώς εγκαταλείφθηκε από τον επόμενο υπουργό Πιαδείας και ουδέπτε συνεχίστηκε. Χιλιάδες βιβλία ειναι σήμερα κλειδωμένα σε δωμάτια σχολείων. Η εκδηλωση είχε στόχο να παρουσιάσει το βιβλίο σε επιμέλεια Γιώργου Δαρδανού «Σχηματική Σκέψη», Gutenberg, 2015 με την ελπίδα οι σημερινοί αρμόδιοι να κάνουν κάτι - Εν Άνδρω.)