Εν Άνδρω

Της Κατερίνας Ρεμούνδου

 

"Όσοι επικαλούνται τον Άγιο Φανούριο οφείλουν να λέγουν: Θεός σχωρέσ' την μητέρα του Αγίου Φανουρίου. Θεός σχωρέσ' την" έγραψε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο διήγημά του "Γουτού Γιουπατού". Η εξήγηση δίνεται από τον μελετητή της ελληνικής λαογραφίας Γιώργος Αικατερινίδης που κατεγραψε την παράδοση για τη μητέρα του Αγίου στις Βρύσες Μεραμπέλλου Κρήτης. Και η οποία έχει να κάνει με την παρακάτω λαϊκή αφήγηση:

"Η μάνα του Αγίου Φανουρίου δεν έκανε ποτέ καλό. Μόνο μια φορά έδωσε σε μια παραδουλεύτρα που τη βοήθαγε ένα κρεμμυδόφυλλο. Όταν πέθανε έβραζε σ’ ένα καζάνι με πίσσα και ο Άγιος ρώτησε: Γιατί η μάνα μου είναι εκεί μέσα; Κιι ο Μιχαήλ Αρχάγγελος του αποκρίθηκε: Γιατί δεν έκανε ποτέ καλό. Να ρίξουμε το κρεμμυδόφυλλο που έδωσε και άμα τη σηκώσει να βγει απάνω, θα σωθεί.....

Ρίξανε το κρεμμυδόφυλλο και η μάνα του αγίου βγήκε στα χείλη του καζανιού μαζί με τρεις άλλες γυναίκες που πιαστήκανε κι αυτές από το κρεμμύδι. Μα η μάνα του τότε έδωσε μια σπρωξιά και τις έριξε πάλι στο καζάνι. Τότε λέει ο Αρχάγγελος: Βλέπεις που και την ύστατη στιγμή είναι ακόμα κακή; Τότε ο Άγιος Φανούριος ζήτησε μια χάρη: να μη προσφέρουν δώρα σ' αυτόν παρά μόνο για τη μάνα του και να λένε να τη συγχωρέσει ο Θεός...."

Η λατρεία του Αγίου Φανουρίου ξεκίνησε από τη Ρόδο όπου κατά την παράδοση βρέθηκε η εικόνα του όταν έσκαβαν σε ερείπια παλαιού ναού έξω από τα τείχη της πόλης. Η ενδυμασία του παρέπεμπε σε στρατιωτικό Άγιο. Ο Μητροπολίτης Ρόδου Νείλος (1355-1369) διάβασε την επιγραφή "Άγιος Φανούριος". Από τη Ρόδο η φήμη του εξαπλώθηκε σ όλο το νότιο αιγαίο και τη Κρήτη.

Ο νεοφανής Άγιος Φανούριος είναι στη λαϊκή μας παράδοση μέγας ευρέτης απολεσθέντων αντικειμένων. Η σύνδεση όμως αυτή είναι παρετυμολογική: Ο Φανούριος φανερώνει! Στη Κρήτη μάλιστα φανερώνει και τα κλεμμένα πρόβατα αφού στο μοναστήρι του, στο Βαρσαμόνερο ξεκαθαρίζονται οι διαφορές των ζωοκλεφτών.

Στη γλυκιά πίτα και τους άρτους προς τιμήν του Αγίου Φανουρίου απαντάμε στοιχεία των νεκρικών εθίμων αφού το τάμα προς αυτόν σχετίζεται με τη μεταθανάτια τύχη των συγγενικών προσώπων. Συνήθως η φανουρόπιτα παρασκευάζεται με 7 ή 9 υλικά και η επιλογή των αριθμών αυτών δεν είναι καθόλου τυχαία αφού είναι γνωστός ο ρόλος των αριθμών στη μαντεία και τους εξαγνισμούς.

Στη Κύπρο μοιράζουν τη φανουρόπιτα σε εφτά Μαρίες ή σε εφτά μονοστέφανες γυναίκες. Στη Κάσο η πίτα ζυμώνεται με μυρωδικά και μέλι και μοιράζεται στη γειτονιά. Στη Σκιάθο τη σφραγίζουν με τις σφραγίδες των πρόσφορων. Στη Σαμοθράκη, Σάμο, Σίφνο, Νάξο, Μήλο, Τήνο, Ανδρο, Λέσβο, Χίο, Λέρο, Ρόδο, Κύθηρα κλπ φτιάχνουν φανουρόπιτες χρησιμοποιώντας πάνω -κάτω ίδια υλικά. Τέλος και στην Ηπειρωτική Ελλάδα η λατρεία του Αγίου συνοδεύεται από πίτες και άρτους στην γιορτή του επίσης.

Φανουρόπιτα Άνδρου

Υλικά

4 φλιτζάνια του τσαγιού κόκκινη φαρίνα - ένα κοφτό κουταλάκι του γλυκού κανέλα - μισό φλιτζάνι καρύδια ψιλοκομμένα - ένα φλιτζάνι λάδι - ένα φλιτζάνι ζάχαρη - μισό φλιτζάνι νερό - μισό κουταλάκι μπέικιν πάουντερ - 12 κουταλιές της σούπας χυμό πορτοκαλιού - ζάχαρη άχνη για το πασπάλισμα

Εκτέλεση

Σε μια λεκάνη χτυπάμε το λάδι με τη ζάχαρη - Ρίχνουμε το νερό και συμπληρώνουμε ένα - ένα τα υπόλοιπα υλικά - Προσθέτουμε το αλεύρι ανακατεύουμε καλά και τοποθετούμε τη ζύμη σε μικρό ταψί, που έχουμε λαδώσει και πασπαλίσει με αλεύρι - Ψήνουμε τη φανουρόπιτα στους 180 βαθμούς για 45' - Πασπαλίζουμε με ζάχαρη σερβίροντας

Ευφροσύνη Πανταζή Βασταρδή, Νοστιμιές από την Άνδρο, Εκδόσεις Blue Bolt One