Εν Άνδρω

Χοιροσφάγια, ένα έθιμο που χάνεται σιγά-σιγά στην Άνδρο. Κάποτε όλα τα σπίτια είχαν χοιροσφάγια τον Δεκέμβρη. Ή. καμιά φορά και τον Γενάρη. Ήταν η εποχή της αγροτικής οικονομίας και ο χοίρος ήταν ένα από τα εφόδια του χειμερινού τραπεζιού της αγροτικής κοινωνίας του νησιού. Με τα χρόνια η αγροτική οικονομία μειώθηκε και ο πρωτογενής τομέας εγκαταλείφθηκε στο νησί. Ένα από τα πλέον αγροτικά νησιά των Κυκλάδων έστρεψε την πλάτη στην αγροτική ζωή. Ήταν μια ριζική αλλαγή τρόπου ζωής στην Άνδρο, που δεν συνέβη σε τέτοια έκταση ούτε στην γειτονική Τήνο, ούτε στην ισομεγέθη  Νάξο. Η Άνδρος έστρεψε την πλάτη στην γη και τα χοιροσφάγια άρχισαν να χάνονται σιγά-σιγά. Χοιρινά πλέον βρίσκουμε στον χασάπη και στο σούπερ-μάρκετ. Στην παραπάνω φωτογραφία ο νεαρός χοίρος (κοντά ενός έτους) μόλις έχει βγει από το χοιροτροφείο και ξεχύνεται τρέχοντας. Το κρατάνε γιατί τον έχουν δέσει από το πόδι...

Μόνο κάποια από τα μεγάλα ευκατάστατα αρχοντικά σπίτια, οι τελευταίες παραδοσιακές αγροτικές οικογένειες και μερικές περιορισμένες οικονομικά οικογένειες στα χωριά κάνουν πλέον χοιροσφάγια. Στο Εν Άνδρω έχουμε παρουσιάσει χοιροσφάγια τρεις φορές. Την πρώτη για τα χοιροσφάγια του Συλλόγου των Μενήτων, την δεύτερη για τα χοιροσφάγια της παραδοσιακής αγροτικής οικογένειας Σκόρδου στην Πίσω Μεριά και πέρσι για τα χοιροσφάγια του Γιαννούλη Καμπάνη στις Στενιές. Έτσι εφέτος η πρόσκληση  στα χοιροσφάγια ήταν τέλη Γενάρη ήταν μια ευκαιρία να αποτυπώσουμε κάτι από ένα έθιμο που μοιάζει αργά μα σταθερά να χάνεται για πολλούς λόγους.  Στην παραπάνω φωτογραφία στο κτήμα Καμπάνη έχουν περικυκλώσει τον ζωηρό χοίρο με ξύλινες παλέτες και σιγά-σιγά τον τραβάνε από το σχοινί και τον δελεάζουν με φαγητό προς το σφαγείο... 

 Ο κυριότερος λόγος είναι πως έχει προ πολλού χαθεί η αγροτική κοινωνία/οικονομία στην Άνδρο. Πολύ λίγοι πια ανδριώτες ζουν από την γη και την κτηνοτροφία. Η πλειοψηφία τους έχει στραφεί στον τουρισμό, κάποιοι νεώτεροι μπάρκαραν, από τους επιχειρηματίες και τους τεχνίτες του νησιού η συντριπτική πλειοψηφία δεν έχει ζώα, η μεσαία τάξη του νησιού τείνει να τα ξεχάσει. Έχουν μείνει όπως είπαμε, κάποιοι ευκατάσταστοι, τα λίγα μεγάλα αγροκτήματα, μερικές παραδοσιακές αγροτικές οικογένειες και οι φτωχότεροι που συνεχίζουν. Οι πρώτοι από έντονη αγάπη προς την παράδοση, οι τελευταίοι υπό την πίεση της ανάγκης. Στην τρίτη φωτογραφία ο χασάπης ετοιμάζεται, ενώ ο χοίρος βολτάρει ψάχνοντας για φαγητό...

Προσπερνάμε στη συνέχεια την μάλλον ακατάλληλη διαδικασία της σφαγής του χοίρου, που όμως είναι τόσο αρχαία και παραδοσιακή όσο η ιστορία. Όλες οι παραδοσιακές και αγροτικές κοινωνίες (με εξαίρεση τις μουσουλμανικές) ξέρουν την διαδικασία μιας και όλες είχαν και έχουν χοιροσφάγια. Και φτάνουμε στο παραδοσιακό κρέμασμα ανάποδα του ζώου για να το γδάρουν, να το τεμαχίσουν και να ετοιμάσουν όλα τα παραδοσιακά εδέσματα που προκύπτουν από τον χοίρο (κρέας, λουκάνικα κλπ).

Και ο πάγκος του χασάπη. Εκεί όπου ο χοίρος μετατράπηκε σε τρόφιμα για την οικογένεια, αλλά και τους φίλους που καλούνται να συμμετέχουν ή καλούνται στο τραπέζι το βράδυ.

Τίποτα δεν πάει χαμένο από τον χοίρο. Τα πάντα όπως και στα παλαιότερα χρόνια, έτσι και σήμερα, γίνονταν διάφορα τρόφιμα για το σπίτι. Τα παλαιότερα χρόνια όλη η παραγωγή από τον χοίρο συντηρούσε οικογένειες ολόκληρες για ένα μεγάλο διάστημα νοστιμίζοντας ή συνοδεύοντας διάφορα φαγητά. Σήμερα είναι κάτι σαν εδέσματα και κεράσματα για την οικογένεια, τους συγγενείς και του φίλους... 

 Εδώ ετοιμάζεται το λαρδί.

Εδώ η γουρουνοκεφαλή από την οποία προκύπτει η λεγόμενη ζηλαδιά.

 Εδώ τα σίσυρα και την γλίνα.

 

Ενώ γυναίκες είχαν προετοιμάσει νωρίτερα τα παραδοσιακά χοιρινά λουκάνικα που ξετρελαίνουν μικρούς και μεγάλους (φτιαγμένα από έντερα, κρέας και μυρωδικά),  

 Μαζί με τα λουκάνικα προετοιμάστηκαν στον πάγκο του χασάπη οι λούζες. Κρέατα που καπνίζονται μαζί με λουκάνικα, πριν περάσουν στην κατανάλωση.

 Και κάτι τελευταίο στη διαδικασία: μετά το κάπνισμα των λουκάνικων, τα πλένουν για να φύγει ο καπνός και τα καβουρδίσουν στη γλίνα. Το παραδοσιακό βραδινό τραπέζι των χοιροσφαγίων, του καπετάν Γιαννούλη Καμπάνη, τίμησαν και η συμπολίτευση και η αντιπολίτευση του Δήμου Άνδρου. 

"ΕΝ ΑΝΔΡΩ"