Εν Άνδρω

Του Διαμαντή Μπασαντή

Απομεσήμερο την εποχή της πανδημίας και της ερημίας. Απομεσήμερο μια μέρας πνιγμένης στο νοτιά και στην σκόνη. Απομεσήμερο και ξεκινήσαμε με τον καθηγητή Γιάννη Τριδήμα "για τα μέρη που δεν υπάρχει καθημερινή και σχόλη" όπως κάποτε έγραψε ο Ελύτης. Ο λόγος για μια διαδρομή στην ξεχασμένη κι άγνωστη πια σε όλους Ράχη της Λειβάδιζας. ταματήσαμε το αυτοκίνητο στα ενδιάμεσα του χωματόδρομου που πάει για την άγνωστη στη συντριπτική πλειοψηφία των ανδριωτών Λειβάδιζα. Οικισμός ξεχασμένος λίγων σπιτιών κι ακόμα λιγότερων κατοίκων. Εμείς την μάθαμε από τις αναφορές στον Άγιο Συμεών, την εκκλησιά του οικισμού, που κάθε χρόνο  τον λειτουργούν οι λίγοι κάτοικοι της περιοχής κι ο παπα-Παναγιώτης για να θυμίζουν σε όλους μας πως υπάρχουν...   

Μια διαδρομή στις εσχατιές της βορειοανατολικής Άνδρου. Εκεί που η πατησιά του ανθρώπου έχει χρόνια πολλά να διαβεί. Όμως η θέα απλώνεται μαγευτική. Σκαρφαλώσαμε σ' ένα μονοπάτι αδειάνοικτο και αχαρτογράγράφητο. "Μη πολιτογραφημένο" το είπε ο Γιάννης. Αναζητήσαμε βαδίζοντας το ένα παρελθόν αχαρτογράφητο και απολιτογράφητο. Κάποτε εκεί πέρναγαν άνθρωποι με τα ζώα τους για να πάνε στην "πόλη" του Γαυρίου. Κάποτε εκεί διάβηκαν κι έζησαν κάτοικοι της Άνδρου σαν τα πουλιά του ουρανού. Σήμερα διαβαίνουμε εμείς στο αχαρτογράφητο "κυκλικό μονοπάτι" όπως το έχει ονομάσει ο Γιάννης Τριδήμας που το διανοίγει με σκοπό να ξεκινά από τον Αμόλοχο να φτάνει στην Λειβάδιζα και να καταλήγει στο Βιτάλι. Δεν ξέρουμε πότε θα καταφέρει το έργο των 14 χιλιομέτρων. 

Ο Γιάννης Τριδύμας είναι για μια ακόμα φορά ο ξεναγός μας στη αναζήτηση ανάμεσα στο χτες και το αύριο. Ζητά να δώσει ρόλο και ύπαρξη σε αυτή την άγνωστη Άνδρο που έμαθε από παιδί και νοστάλγησε μεγάλος χρόνια πολλά στο μακρινό Λίβερπουλ του Μέρσεσαϊντ. Κάποτε φτάσαμε κι εμείς εκεί. Στις εσχατιές μιας Αγγλίας - όπως και η Άνδρος - ναυτικής και ταξιδιάρικης. Μιας Αγγλίας Άγγλων και Ιρλανδών, διαμαρτυρόμενων και Καθολικών. Σε μια πόλη κομμένη στα δύο εδώ κι αιώνες. Το Λίβερπουλ, αγγλικό λιμάνι απέναντι από την Ιρλανδία του θρύλου και της αντίστασης. Στην Βόρεια Ιρλανδία του κύκλου του αίματος που ξεκίνησε με την εξέγερση του 1916 κι έκλεισε με την "συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής" του 1998. Αυτά σκεφτόμουν καθώς ο αεικίνητος Τριδήμας ανηφόριζε κι εξηγούσε στη Ράχη για την Λειβάδιζα μιλώντας για την Αγγλία και την Άνδρο. Δύο νησιά χαλκέντερα και μοναχικά που αυτός έζησε στις εσχατιές τους στις εσχατιές τους και οποίες εμείς φτάσαμε κάποτε. 

Μετά από ανηφορικό δρόμο μερικών εκατοντάδων μέτρων πήραμε το μονοπάτι για της Ράχης για Λειβάδιζα. Στα 600 μέτρα υψόμετρο. Αριστερά απλώνει η Άνδρο που λίγο-πολύ ξέρουμε. Ο δρόμος για το Βιτάλι. Πίσω το Ατένι. Ακολουθεί μια ράχη που οδηγεί στο ακρωτήρι της Γριάς> Πίσω του τα Άχλα. Στη συνέχεια πιο πολύ φαντάζεσαι παρά βλέπεις κολπίσκους κι ακρωτήρια που καταλήγουν στην Χώρα. Απέναντι έχεις το πανόραμα της Κουβάρας. Με την πιο ψηλή κορφή της Άνδρου στα 997 μέτρα. Παρα τρία μέτρα ένα χιλιόμετρο ύψος. Κι απέναντι ψηλά η μισοσβησμένη από την θολούρα του νοτιά Άρνη. Το δεύτερο μεγάλο κεφαλοχώρι - μαζί με τον Αμόλοχο - της Βόρειας Άνδρου. Κάποτε κεφαλοχώρια. Σήμερα μισοεγκαταλειμμένα χωριά μιας Άνδρου, που χάθηκε στις μεγάλες στροφές του 20ου αιώνα. 

Μια φωτογραφία χίλιες λέξεις λένε οι φωτογραφίζοντες. Όμως είναι ζώντες και γράφοντες, είναι οι επιζωγραφίζοντες τα τοπία και περιγράφοντες τη ζωή και τα περάσματα της με λόγια που δίνουν νόημα στα άδεια τοπία ή στα ίχνη των ανθρώπων πάνω στα τοπία. Τι θα ήταν η παραπάνω πανοραμική φωτογραφία του Καμπανού, του βόρειου ακρωτηρίου της Άνδρου χωρίς τις 150 λέξεις που την συνοδεύουν αφηγούμενες που, πως και γιατί έζησαν ή όχι οι άνθρωποι αυτού του νησιού. Τα τοπία και οι τόποι έχουν ονόματα τόπων και αναφορές που τα έδωσαν άνθρωποι που τα έζησαν ή που έφτασαν μέχρι εδώ. Μια "αεροφωτογραφία" του Καμπανού και της απέραντης ερημιάς του τοπίου. Δύο φορές έφτασαν οι άνθρωποι μέχρι εδώ. Η πρώτη στο Μικρογιάλι. Διακρίονται τα βράχια του κολπίσκου όπου υπήρξε ένας  μικρός οικισμός της προϊστορικής περιόδου. Και η δεύτερη όταν ο γιατρός Ακύλας Αναγνωστίδης έφτιαξε τα μπανγκαλόου της Αιγαίας στον Ζόργκο. Διακρίνονται δυο-τρία από αυτά κι ο δρόμος που φτάνει μέχρι εκεί. 

Τώρα φτάνουν - όπως φαίνεται και στην φωτογραφία φτάνουν και οι ανεμογεννήτριες. Ακροπατώντας τον έρημο και ανεμοδαρμένο τοπίο του Καμπανού. Στην φωτογραφία διακρίνονται αχνά οι τρεις νέες ανεμογεννήτριες που τοποθετήθηκαν και δουλεύουν με τους αδιάκοπους αέρηδες της περιοχής. Αέρηδες που έκαναν αφιλόξενη την περιοχή και την κράτησαν έξω και μακριά από κάθε είδους παρουσία, ανάπτυξη και πολιτισμό. Όπως φαίνεται ήρθε με το πλήρωμα του χρόνου η τεχνολογία να χρησιμοποιήσει θετικά τους αέρηδες. 

Ένα βίντεο από την κορυφή της Ράχης για την Λειβάδιζα και τον Αμόλοχο. Οι ανεμογεννήτριες σε πλήρη λειτουργία στις υπερβόρειες άκρες της Άνδρου... 

Οι τρεις ανεμογεννήτριες της Enteka μετά το Καλυβάρι προς την μεριά του Καμπανού. Στη φωτογραφία όπως αυτές φαίνονται με τηλεφακό από την Ράχη της Λειβάδιζας. Χωρίς τηλεφακό φαίνονται  αμυδρά. "Είναι η συνεισφορά της Άνδρου στο μέγα ζήτημα της κλιματικής αλλαγής" σχολίασε ο καθηγητής Γιάννης Τριδήμας από τις Μυρμηγκιές...

Άλλη μια φωτογραφία με τις ανεμογεννήτριες πάνω από την άγρια ακτή της βόρειας Άνδρου. Χαμηλά διακρίνονται μερικά σπίτια από το Άνω Βαρίδι. Στο σημείο αυτό της διαδρομής συζητήσαμε με τον καθηγητή Τριδήμα τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν στο Γαύριο από συγκεκριμένη ομάδα ακτιβιστών και άλλους που κινδυνολογούν για την τοποθέτηση τους σε αυτή την απόμακρη περιοχή. Μια πολεμική χωρίς επιχειρήματα. Για μερικές ανεμογεννήτριες σε μέρη μακρινά και αφιλόξενα πολύ πέρα των ορίων της τουριστικής Άνδρου. Εκεί που οι εναπομείναντες κάτοικοι... τις θέλουν!!! Αλλά ποιος ρωτά στο καφενείο του facebook τους επιστήμονες του κλίματος, τους τεχνολόγους της ενέργειας, τους εναπομείναντες κατοίκους του Καλυβαρίου και του Καμπανού;; 

Μια ακόμα φωτογραφία από το Καλυβάρι και τις επί 32 χρόνια ανεμογεννήτριες της ΔΕΗ σε αυτό. Αλήθεια δεν έχουν ζώα και μελίσσια στο Καλυβάρι; Στα 32 χρόνια της ύπαρξης των 7 ανεμογεννητριών της ΔΕΗ ποιες ήταν οι βλάβες στην ξεχασμένη περιοχή. Οι οποίες σήμερα πλέον σταδιακά θα απομακρυνθούν σε απόσταση από τον οικισμό περιορίζοντας στο ελάχιστο την επαφή με αυτές, οι οποίες δουλεύουν για εμάς χωρίς εμάς και συνεισφέρουν αενάως στην παραγωγή ενέργειας χωρίς περιβαλλοντικό κόστος.

Μετά ημίωρη στάση και τη συζήτηση στα σκεπά μιας βουνοκορφής για να αποφύγουμε τις ισχυρές ριπές του αέρα (έφταναν 7 και 8 μποφόρ) ολοκληρώσαμε την φωτογράφιση και πήραμε πάλι το "κυκλικό μονοπάτι" που διανοίγει ο Τριδήμας για την Λειβάδιζα και τον Άγιο Συμεών. Η πρώτη εικόνα από ψηλά και μακριά εντυπωσιακή: δυό-τρία σπίτια και ο Άγιος Συμεών. Με φόντο άγρια απάτητα βουνά που καταλήγουν απότομα στη θάλασσα. 

Καλές και εντυπωσιακές οι φωτογραφίες των εσχατιών της Άνδρου. Αλλά είναι το ανθρώπινο ίχνος που συγκινεί. Που "ντύνει" με "χρώματα κι αρώματα" τα τοπία που από μόνα τους λένε λίγα. Είναι το ίχνος του ανθρώπου σε αυτά που συγκινεί. Ακόμα και όταν τα ίχνη αναφέρονται στα έρημα κι εγκαταλειμμένα σπίτια της Λειβάδιζας. Γιατί αυτά με τον τρόπο τους διηγούνται όσο στέκουν ακόμα ιστορίες ανείπωτες από την επί αιώνες αέναη πάλη του ανθρώπου να ζήσει στις εσχατιές της Άνδρου. 

 

Η μικρή ήσυχη και ξεχασμένη κοιλάδα με τον Άγιο Συμεών στη μέση και το κοιμητήριο στην άκρη είναι σαν σκηνή από ταινία από την μακρινή αμερικάνικη δύση. Όμως επί το ελληνικότερο. Η θέα τους και μόνο συγκινεί τον κουρασμένο οδοιπόρο. Κι ο ορίζοντας της θάλασσας πίσω τους είναι σαν μια ανάσα διαφυγής στο άπειρο της θάλασσας, που μας περιβάλει από παντού.   

Και βάδιζα και βάδιζα να φτάσω στην Λειβάδιζα! Κι έφτασα στην Λειβάδιζα, στον Άγιο Συμεών. Σε μια ακόμα εσχατιά της Άνδρου. Σε μια ακόμα αναφορά της 'Ανδρου που δεν ξέρουν και την οποία πιο πολύ φαντάζονται αυτοί που μιλούν γι' αυτή και τους τελευταίους ξώμαχους που ζουν στις εσχατιές της. Το μοναχικό αγροτικό δίπλα στον Άγιο Συμεών συμβολίζει την αναγκαιότητα των δρόμων για να υπάρξουν ακόμα άνθρωποι εκεί. Για να μην πάει χαμένη καμιά ζωή στα ακρότατα όρια ενός νησιού που όπως όλη η Ελλάδα έχει μάθει να ζει και να αναφέρεται στο υδροκέφαλο κέντρο. Είθε κάποτε να θελήσουμε να ανακαλύψουμε και κάτι από την ζωή πέρα από τα τείχη με τα οποία την περικλείσαμε έτσι αθόρυβα και ανεπαίσθητα, όπως γράφει ο Καβάφης...