Εν Άνδρω

 

(Ο συνεργάτης μας Σ.Δ. έστειλε ένα εντυπωσιακό ιστορικό άρθρο αναδρομή - με αφορμή την ολοκλήρωση της δίκης της Χρυσής Αυγής - το οποίο δημοσιεύουμε μιας και αποτελεί ένα εξαιρετικό ιστορικό αφήγημα των κυριότερων πολιτικών δικών που έλαβαν χώρα στην Ελλάδα από το 1834 μέχρι το 2020- ΕΝ ΑΝΔΡΩ)

Η δίκη της «Χρυσής Αυγής» και της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα, θα περάσει στην ιστορία, ως μια από τις σημαντικότερες πολιτικές δίκες στην Ελλάδα! Ένα κοινοβουλευτικό κόμμα καταδικάστηκε ως εγκληματική οργάνωση, ο αρχηγός και οι περισσότεροι  βουλευτές του κρίθηκαν ένοχοι για σύσταση και συμμετοχή σε αυτή και πρωτοφανείς βίαιες πράξεις, ενώ μέλη του, φυσικοί αυτουργοί μιας αποτρόπαιης εκτέλεσης. Τα ξένα μέσα ενημέρωσης την χαρακτήρισαν ως τη μεγαλύτερη δίκη  φασιστών, μετά από εκείνη της Νυρεμβέργης!

Από τη δίκη της Χρυσής Αυγής

Το δικαστήριο κατέληξε στην καταδικαστική του απόφαση αφού ερεύνησε σχολαστικά και αξιοποίησε όλο το ανακριτικό υλικό. Επικεφαλής ήταν η πρόεδρος αρεοπαγίτης Μαρία Λεπενιώτη, που διεύθυνε υποδειγματικά την ακροαματική διαδικασία, η οποία ήταν ιδιαιτέρως δύσκολη με εντάσεις,  αντεγκλήσεις, απειλές και έντονο πολιτικό παρασκήνιο. Με αφορμή αυτή την δίκη και τις καταδίκες που έχουν ήδη ανακοινωθεί θα επιχειρήσουμε μια αναδρομή στις μεγάλες δίκες πολιτικού χαρακτήρα που έλαβαν χώρα από τον Κολοκοτρώνη μέχρι το τέλος του 20ου αιώνα.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

Η ιστορία της ελληνικής Δικαιοσύνης εύλογα ακολουθεί την πορεία της χώρας. Μεγάλες στιγμές της νεώτερης ιστορίας της Ελλάδας, διαδραματίστηκαν μέσα στις δικαστικές αίθουσες και οι όποιες αποφάσεις, σημάδεψαν θετικά η αρνητικά τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις.

Στο σύνολο τους οι δικαστές - πλην ορισμένων εξαιρέσεων - στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων, όρθωσαν το ανάστημα τους, υπερασπίστηκαν το δίκαιο και τους αδύναμους και κάποιοι το πλήρωσαν ακριβά. Φυσιογνωμίες όπως ο Τερτσέτης, ο Πολυζωίδης, ο Δελλαπόρτας, ο Στασινόπουλος, ο Ντεγιάνης, θεωρούνται μορφές εντιμότητας και λαμπρά παραδείγματα για τους νεώτερους λειτουργούς της Θέμιδος. Οι δίκες που έμειναν στην ιστορία ακολουθούν και είναι οι εξής...

Η ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ

Η καταδίκη του Κολοκοτρώνη προκάλεσε σάλο στην ελληνική κοινωνία...

Στις 16 Απριλίου του 1834, ξεκίνησε η δίκη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και του Δημήτριου Πλαπούτα με την κατηγορία της συνωμοσίας εναντίον του βασιλιά Όθωνα. Η ακροαματική διαδικασία διεξήχθη στο παλιό τζαμί του Ναυπλίου, της πρώτης πρωτεύουσας του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Κράτησε πολλές μέρες και τελείωσε στις 26 Μαΐου 1834. Η ποινή για τον Κολοκοτρώνη και τον Πλαπούτα ήταν θανατική εκτέλεση στη λαιμητόμο, εντός 24 ωρών.

Στο άκουσμά της ο πρώτος σταυροκοπήθηκε, ο δεύτερος αναλύθηκε σε λυγμούς. Το ακροατήριο έμεινε άναυδο. Πρόεδρος του δικαστηρίου ήταν ο Αναστάσιος Πολυζωίδης καταγόμενος από το Μελένικο Σερρών, Μακεδόνας. Μέλη του δικαστηρίου ήταν ο εξ Ζακύνθου Γ. Τερτσέτης, ο Δ. Σούτσος, ο Α. Βούλγαρης και ο Φ. Φραγκούλης. Ο αντιβασιλέας Μάουερ είχε εκ των προτέρων αποφασίσει να πάρει τα κεφάλια των δύο ηρώων.

Για την ευόδωση των σκοπών του χρησιμοποίησε τον υπουργό Δικαιοσύνης Κ. Σχινά και τον εισαγγελέα της έδρας, κάποιον Μάσoν. Ο Σχινάς συνεννοείται με τον Μάουερ, σπεύδει με την επίσημη στολή του στο δικαστήριο και διατάσσει τους δύο διαφωνούντες να υπογράψουν τη θανατική καταδίκη.

- «Εν ονόματι του βασιλέως σας διατάσσω να υπογράψετε την απόφαση», φωνάζει.

- «Προτιμώ να μου κόψετε το χέρι!», απαντά ο Πολυζωίδης.

- «Δεν θα με έχετε συνεργό στον φόνο δύο αθώων ανθρώπων», λέει ψύχραιμα ο Τερτσέτης.

Έξαλλος ο υπουργός Δικαιοσύνης παραγγέλλει στους αστυνομικούς κλητήρες να χρησιμοποιήσουν τις ξιφολόγχες για να σύρουν τους δύο νομικούς στην αίθουσα του δικαστηρίου. Οι χωροφύλακες εκτελούν την εντολή, τους χτυπούν, τους σκίζουν τα ρούχα.

Την απόφαση διάβασε ο Σούτσος, ενώ ο Πολυζωίδης κρατούσε το κεφάλι του ανάμεσα στις παλάμες του. Η απόφαση προκάλεσε μεγάλο σάλο. Λίγες ώρες αργότερα η βαυαρική αντιβασιλεία υποχρεώθηκε να μετατρέψει την ποινή σε κάθειρξη. Με την ενηλικίωσή του ο Όθων - αυτός «ο νεαρός Βαυαρός βλάξ», όπως τον αποκαλούσε ο Κάρολος Μαρξ - έδωσε χάρη.

Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΕΞΙ

Οι έξι στο εδώλιο...

Η εμπλοκή της κυρίαρχης ελληνικής Δικαιοσύνης στην περίφημη «δίκη των έξι» έγινε με… έναν αιώνα καθυστέρηση! Η τότε δίκη δεν έγινε από δικαστές αλλά από στρατιωτικούς εν μέσω πολιτικής ανωμαλίας.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εκδηλώνεται κίνημα στο στράτευμα με επικεφαλής τους Πλαστήρα, Γονατά και Φωκά και την εξουσία καταλαμβάνει προσωρινά Επαναστατική Επιτροπή που διώχνει το βασιλιά Κωνσταντίνο και ξεκινά τις διώξεις αντιβενιζελικών που κρίθηκαν υπαίτιοι για τη «μεγαλύτερη συμφορά του Ελληνισμού μετά την άλωση της Πόλης», όπως γράφτηκε τότε.

Ο στρατηγός Πάγκαλος (μετέπειτα δικτάτορας) αναλαμβάνει να κάνει ανακρίσεις και τελικά στέλνει σε έκτακτο στρατοδικείο τρεις πρωθυπουργούς και τέσσερις υπουργούς της περιόδου 1920-1922 μαζί με τον στρατηγό Χατζηανέστη που ήταν διοικητής των δυνάμεων στη Μικρά Ασία.

 Όμως πέραν του ότι οι κατηγορούμενοι δεν είχαν τελέσει στην πραγματικότητα «εσχάτη προδοσία» (όπως ομολόγησε κατόπιν και ο ίδιος ο Πάγκαλος αλλά και ο Ελ. Βενιζέλος), το έκτακτο στρατοδικείο ήταν και τυπικά παράνομο: οι κατηγορούμενοι ως υπουργοί έπρεπε να έχουν δικαστεί από το Ειδικό Δικαστήριο που προέβλεπε ο τότε νόμος περί ευθύνης υπουργών, όχι από στρατοδικείο και μάλιστα έκτακτο.

Το 2010 ο Άρειος Πάγος ακύρωσε τις καταδίκες μετά από αίτηση απογόνων των καταδικασθέντων. Εκείνη την εποχή όμως, το 1922, το «λαϊκό αίσθημα» (ή ο “σφυγμός της κοινωνίας” όπως το λένε κάποιοι) ζητούσε αίμα και τιμωρία και αν κρίνουμε από τις ιστορικές καταγραφές, μάλλον δέχθηκε με ενθουσιασμό την είδηση της καταδίκης και της εκτέλεσης.

Η ΔΙΚΗ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗ

Ο Νίκος Μπελογιάννης 

Στην Ελλάδα του ’50 η συμμετοχή στο ΚΚΕ ήταν παράνομη, δυνάμει ενός εμφυλιακού νόμου που απειλούσε με ποινή του θανάτου για όσους συμμετείχαν στο «κόμμα που οργάνωσε την ανταρσία». Το 1951 ο Μπελογιάννης και 11 σύντροφοί του καταδικάστηκαν σε θάνατο από το Έκτακτο Στρατοδικείο με βάση το νόμο αυτό.

Ο τότε πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας βιάζεται να δηλώσει ότι οι εκτελέσεις δεν θα γίνουν. Το παρακράτος δεν δέχεται να αφήσει το πράγμα έτσι και οργανώνει την παραπομπή του Μπελογιάννη και των συντρόφων του σε δεύτερη δίκη, αυτή τη φορά στο Διαρκές (τακτικό) Στρατοδικείο Αθηνών και με την κατηγορία της κατασκοπείας εις βάρος της χώρας. Στην πιο μελανή σελίδα της στρατιωτικής Δικαιοσύνης στην Ελλάδα, ο Μπελογιάννης καταδικάζεται σε θάνατο μαζί με πέντε συντρόφους του: τους Έλλη Παππά, Νίκο Καλούμενο, Δημήτρη Μπάτση, Ηλία Αργυριάδη και Τάκη Λαζαρίδη.

Ο βασιλιάς Παύλος αρνήθηκε να δώσει χάρη στους καταδικασθέντες παρά τη διεθνή κινητοποίηση: δέχθηκε μόνο να μην εκτελεστεί η Έλλη Παππά, λόγω του ότι είχε προ ολίγου γεννήσει το γιο του Μπελογιάννη και μετέτρεψε την ποινή του Τάκη Λαζαρίδη σε ισόβια κάθειρξη λόγω του νεαρού της ηλικίας του (ήταν μόλις 20 χρονών). Η καταδίκη και η εκτέλεση του Μπελογιάννη και των συντρόφων του πέρασε στην ιστορία ως μια από τις χειρότερες στιγμές του μετεμφυλιακού κράτους.

Η ΔΙΚΗ ΛΑΜΠΡΑΚΗ

Ο ανεξάρτητος βουλευτής της Αριστεράς Γρηγόρης Λαμπράκης η δολοφονία του οποίου άφησε άφωνη την Ελλάδα

Το Μάιο του 1963 ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης δολοφονείται από τους Γκοτζαμάνη και Εμμανουηλίδη στη Θεσσαλονίκη.  Η δολοφονία έχει ενορχηστρωθεί από το παρακράτος, από επίορκους αξιωματικούς του στρατού και της χωροφυλακής που δρουν, όπως πιθανολογείται, ανεξέλεγκτοι από την κυβερνητική εξουσία (εξ ου και το περίφημο “Μα ποιος κυβερνάει επί τέλους αυτόν τον τόπο;” του τότε πρωθυπουργού Κ. Καραμανλή).

Η ηγεσία της Δικαιοσύνης, με επικεφαλής τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Κ. Κόλλια (μετέπειτα πρωθυπουργό της χούντας) προσπαθεί να συγκαλύψει τις ευθύνες υψηλά ιστάμενων αξιωματικών. 

Ο ανακριτής Χρήστος Σαρτζετάκης και ο εισαγγελέας Παύλος Δελαπόρτας κάνουν έντιμα και ευσυνείδητα τη δουλειά τους και απαγγέλλουν κατηγορίες όχι μόνο στους δράστες, αλλά και στους ηθικούς αυτουργούς, έναν στρατηγό και πέντε αξιωματικούς της αστυνομίας.

Τρία χρόνια αργότερα το Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης απαλλάσσει τους Γκοτζαμάνη και Εμμανουηλίδη από την κατηγορία της ανθρωποκτονίας από πρόθεση και τους καταδικάζει για πρόκληση θανατηφόρου σωματικής βλάβης (κοινώς δέχεται ότι δεν είχαν πρόθεση να σκοτώσουν τον Λαμπράκη, αλλά μόνο να τον τραυματίσουν). Οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι πέφτουν στα μαλακά.

ΟΙ ΔΙΚΕΣ – ΠΑΡΩΔΙΑ ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ

 

Ο δικαστής Μιχαήλ Στασινόπουλος, πρώτος πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας 

Και φτάνουμε στη σκοτεινή περίοδο της δικτατορίας με δίκες - παρωδία. Η δικτατορία των Συνταγματαρχών στην προσπάθειά της να εδραιωθεί απολύει όλους τους δικαστές που είναι ύποπτοι δημοκρατικών φρονημάτων! Ο πρόεδρος του Συμβουλίου Επικράτειας, ο Μιχαήλ Στασινόπουλος, ο πρώτος μεταχουντικός Πρόεδρος της Δημοκρατίας, δεν τρομάζει όταν ο Παπαδόπουλος αυτοπροσώπως του λέει πως θα βρεθούν όλοι προ οδυνηρών εκπλήξεων. Και δεν ανακαλεί την απόφαση, όπως του ζητάει ο δικτάτορας. Ο Παπαδόπουλος τον καλεί να υποβάλει την παραίτησή του. Και ο έντιμος Στασινόπουλος, που είναι και ποιητής, του λέει: “Η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και η τιμή μου ως δικαστού, μου επιβάλλουν να αρνηθώ την υποβολή της παραιτήσεώς μου”. Και η χούντα τον θέτει σε «κατ’ οίκον περιορισμό».

Με αυτήν την ηρωική στάση το ΣτΕ διασώζει την τιμή της ελληνικής Δικαιοσύνης (ο Άρειος Πάγος συνεργάστηκε αρμονικά με τους δικτάτορες) και οι διωχθέντες δικαστές επανέρχονται με τη Μεταπολίτευση στην υπηρεσία τους. Ένας εξ αυτών, ο Γεώργιος Κώνστας γίνεται πρόεδρος του Αρείου Πάγου το 1981. Ο Στασινόπουλος μένει στην ιστορία ως υπόδειγμα έντιμου δικαστή και δημοκρατικού πολίτη.

ΟΙ ΧΟΥΝΤΙΚΟΙ ΣΤΟ ΕΔΩΛΙΟ

Οι πρωταίτιοι του πραξικοπήματος του 1967 στο εδώλιο του δικαστηρίου

Τον Ιούλιο του 1975 το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών καταδικάζει τους πρωταίτιους του απριλιανού πραξικοπήματος.  Μεταξύ άλλων, καταδικάζονται σε θάνατο οι Γεώργιος Παπαδόπουλος, Στυλιανός Παττακός και Νικόλαος Μακαρέζος, σε ισόβια κάθειρξη οι Γρηγόριος Σπαντιδάκης, Γεώργιος Ζωιτάκης, Δημήτριος Ιωαννίδης, Νικόλαος Ντερτιλής, Θεόδωρος Θεοφιλογιαννάκος και άλλοι και σε μικρότερες ποινές πολλοί ακόμη (Οδυσσέας Αγγελής, Ιωάννης Λαδάς κλπ).

Η δίκη υπήρξε υποδειγματική, προεδρεύοντος του Γιάννη Ντεγιάνη, ενός έντιμου και άξιου δικαστή (μετά την συνταξιοδότησή του εκλέχθηκε βουλευτής επικρατείας με το ΠΑΣΟΚ το 1981).

Ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής αποφασίζει να μην εκτελεστούν οι θανατικές καταδίκες. Οι περισσότεροι από τους πραξικοπηματίες πέθαναν στη φυλακή (Παπαδόπουλος, Ιωαννίδης, Ντερτιλής), άλλοι αποφυλακίστηκαν για λόγους υγείας (Παττακός, Μακαρέζος).

Η Δημοκρατία πάντως δεν τους φέρθηκε βάναυσα, ούτε μνησίκακα, αποδεικνύοντας το μεγαλείο της. Ο Θεοφιλογιαννάκος δικάστηκε και στις περίφημες δίκες των βασανιστών (μαζί με τους Μάλλιο, Μπάμπαλη κλπ).

Η Δικαιοσύνη κατηγορήθηκε τότε ευρέως ότι υπήρξε αναιτιολόγητα και άδικα επιεικής με τους βασανιστές, πράγμα που επικαλέστηκαν και οι τρομοκρατικές οργανώσεις 17Ν και Ιούνης ’78 όταν πήραν το νόμο στα χέρια τους, δολοφονώντας τους ιθύνοντες της ντροπής που λεγόταν ΕΑΤ-ΕΣΑ.

ΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ

Το ειδικό δικαστήριο και ο Ανδρέας Παπανδρέου

Η πιο πολύκροτη δίκη της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας ήταν αυτή του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου και τριών υπουργών του για το σκάνδαλο Κοσκωτά. Οι αποκαλύψεις για το σκάνδαλο προκαλούν σάλο, ενώ συμπίπτουν με τη δολοφονία του Παύλου Μπακογιάννη. 

Βαθύτατη πολιτική κρίση συγκλονίζει τη χώρα και η Δικαιοσύνη καλείται να ασκήσει το έργο της εν μέσω του πιο τεταμένου πολιτικού κλίματος μεταπολιτευτικά. Η παραπομπή του Παπανδρέου θεωρείται από πολλούς ως σκευωρία για να πληγεί το ΠΑΣΟΚ.

Διακινείται εντόνως ότι ως και ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Κ. Καραμανλής διατυπώνει τη δυσφορία του για την εξέλιξη, ασχέτως της αθωότητας ή ενοχής του Παπανδρέου (του αποδίδεται η περίφημη  –φράση) “οι πρωθυπουργοί δεν πάνε στο δικαστήριο, πάνε σπίτι τους”.

Ο πρόεδρος του Αρείου Πάγου Β. Κόκκινος κατηγορείται από το ΠΑΣΟΚ και τη μερίδα των πολιτών που το στηρίζει ως όργανο της δεξιάς και του «βρώμικου ’89». Ο Ανδρέας Παπανδρέου καταγγέλλει τη διαδικασία ως «γελοίο πολιτικό θέατρο» και αρνείται να εμφανιστεί.

Σύμφωνα με την κοινώς παραδεδεγμένη αφήγηση (που δεν έχει βέβαια επιβεβαιωθεί), ο Κ. Μητσοτάκης παρακαλεί τον πρόεδρο Κόκκινο να μην διατάξει την βίαιη προσαγωγή του Παπανδρέου στο δικαστήριο, καθώς αυτό θα πυροδοτούσε ανεξέλεγκτες πιθανώς αντιδράσεις. Ο πρόεδρος του Αρείου Πάγου δέχεται. Τελικά ο Ανδρέας Παπανδρέου αθωώνεται και ο Μένιος Κουτσόγιωργας πεθαίνει μεσούσης της δίκης. Οι Τσοβόλας και Πέτσος καταδικάζονται. 

Παρά το πολεμικό κλίμα, το τέλος της δίκης φέρνει και το τέλος της έντασης και μέσα σε λίγα χρόνια η πολιτική αντιπαράθεση απεμπλέκεται από τη δίνη του σκανδάλου Κοσκωτά.

Σ.Δ.