Εν Άνδρω

Του Διαμαντή Μπασαντή

Τα παιδιά των ναυτικών από όλη την Ελλάδα είχαν κάποτε ως καλοκαιρινή αναφορά τις παιδικές κατασκηνώσεις του Οίκου Ναύτου στον Άγιο Ανδρέα της Αττικής.  Το συγκρότημα άρχιζε σχεδόν από την Μαραθώνος και έφτανε μέχρι την θάλασσα. Στη φωτογραφία ότι απέμεινε από την είσοδο της κατασκήνωσης μετά την φωτιά (φωτ. Εν Άνδρω).

Είχε περάσει πάνω από μήνας από την καταστροφή στο Μάτι. Ένα απόβραδο πήρα το καράβι και πέρασα στη Ραφήνα. Το επόμενο πρωινό μπήκα στο αυτοκίνητο - με την φωτογραφική μηχανή - και πήγα στο Μάτι. Δύο χιλιόμετρα δρόμος.  Μια νεκρόπολη! Μόνο συνεργεία. Πουθενά κάτοικοι. Μπουλντόζες και εργολάβοι επισκευών. Και συνεργεία υλοτόμων. Όσα σπίτια άντεξαν επισκευάζονται. Όλα τα άλλα, θλιβερά απομεινάρια, περιμένουν τις μπουλντόζες.

Ένας υπέροχος χώρος εκατοντάδων στρεμάτων με υπέροχα σύγχρονα για την εποχή τους κτίρια, Στη φωτογραφία οι "κοινότητες" - όπως τις λέγαμε τότε που μέναμε εκεί - καψαλιασμένες ή και καμένες όσες είχαν μέσα κρεβάτια κλπ (φωτ. Εν Άνδρω).

Προσπέρασα τη νεκρόπολη! Με σφιγμένη καρδιά και άδηλη αγωνία κατευθύνθηκα προς τις παιδικές κατασκηνώσεις του Οίκου Ναύτου, στον Άγιο Άνδρεα. Στις γωνιές τους είχα «ακουμπήσει» μερικές από τις πιο ωραίες αναμνήσεις της παιδικής μου ζωής. Αυτές, μαζί με τις φευγαλέες ασπρόμαυρες παιδικές μνήμες της Άνδρου, με συντρόφεψαν τα χρόνια των μακρινών ταξιδιών κάτω από άλλους ουρανούς. Κι ήταν αυτές που με έσπρωξαν να μείνω στην Ραφήνα. Κι ήταν οι άλλες, που με έκαναν να γυρίσω στην Άνδρο.

Ένα μοναδικό πευκοδάσος που άρχιζε λίγο πιο κάτω από την Μαραθώνος περιέβαλε τα κτίρια σε κάποια απόσταση και έφτανε στην θάλασσα. Ήταν ο παράδεισος των παιδικών μας χρόνων. Στη φωτογραφία το καμένο πευκοδάσος της εισόδου και τα κτίρια να στεκουν έρημα στο πουθενά (φωτ. Εν Άνδρω).

«Πατρίδα μας είναι τα παιδικά μας χρόνια»… Ήταν ένα σύνθημα των «αναρχικών» σε έναν τοίχο στου Στρέφη. Είχα παρκάρει κάποτε μπροστά ένα πρωινό. Ήταν μια άλλη εποχή. Τότε μπορούσες ακόμα να πάρκαρες στην περιοχή. Αυτή την πατρίδα αναζήτησα σε μια πιο ώριμη ηλικία όταν επέστρεψα.

Μαζί με ανθρώπους, περιουσίες και όνειρα μιας ζωής χάθηκαν και οι γωνιές της κατασκήνωσης που "στέγασαν" φιλόξενα επί δεκαετίες τις μνήμες μας. Άλλη μια φωτογραφία των κτιρίων του Οίκου Ναύτου. Το ολοσχερώς καμένο κτίριο μπροστά είναι σπίτι της περιοχής προς κατεδάφιση (φωτ. Εν Άνδρω).

Όμως η παιδική Αθήνα δεν υπήρχε. Την είχε σαρώσει η τουριστική ανάπτυξη. Την είχε ισοπεδώσει η ανοικοδόμηση. Υπήρχε όμως σε μια γωνιά της Αττικής γης η κατασκήνωση του Οίκου Ναύτου. Την βρήκα ξαφνικά μια μέρα πριν 12 χρόνια. Χτύπησα. Μου άνοιξε μια φύλακας. Μπήκα και φωτογράφιζα συγκινημένος τα κτίρια: τις «κοινότητες» της παιδικής ηλικίας. Το μαγειρείο/εστιατόριο. Την εκκλησούλα. Το γηπεδάκι. Το δάσος με τον δρόμο που οδηγούσε στη θάλασσα.

Κάηκε το μεγάλο ανέγγιχτο επί έναν αιώνα πευκοδάσος που διασχίζαμε το πρωί να πάμε στην θάλασσα και τα καλοκαιρινά μεσημέρια φτιάχναμε ξύλινα καραβάκια από τις φλούδες των πεύκων ταξιδεύοντας με αυτά τα όνειρα μας στον κόσμο... Ήταν ένα υπέροχο πευκοδάσος περίπου 800-1000 μέτρα. Άρχιζε από τις "κοινότητες" κι έφτανε μέχρι την θάλασσα. Το μισό ήδη το έχουν "καθαρίσει" οι υλοτόμοι. Το άλλο περιμένει την υλοτόμηση του... (φωτ. Εν Άνδρω).

Πήγαινα σε αυτή την κατασκήνωση από 6 μέχρι 12 ετών. Είκοσι μέρες κάθε καλοκαίρι. Την έκτη χρονιά ζήτησα από τον αρχηγό κι έμεινα 40 μέρες. Εκεί δεκάχρονος και δωδεκάχρονος έμαθα τις πολιτιστικές βραδιές. Θυμάμαι ένα παιδί να παίζει μαγικά πολλά βράδια στο ακορντεόν τα κύματα του Δουνάβεως. Κι εμείς να «ταξιδεύουμε»… Εκεί έκανα και τις πρώτες νυχτερινές εκδρομές με τα άλλα παιδιά στην παραλία. Κι εκεί πρωτάκουσα το θρυλικό “A Casa Di Rene” που έπαιζε με την κιθάρα του στην παραλία ένας ομαδάρχης. Κι εμείς μαγεμένοι προσπαθούσαμε να μάθουμε τα λόγια στα ιταλικά. Εκεί παίζαμε μπάλα τ' απογεύματα, πηγαίναμε για μπάνιο τα πρωινά κι εκκλησιαζόμαστε κάποιες Κυριακές κάτω από τα πεύκα έξω από το μικρό ξωκλήσι κουβεντιάζοντας τις πρώτες παιδικές ανησυχίες μας.

Ο παραλιακός δρόμος έκοψε το τεράστιο οικόπεδο. Όσο απέμεινε προς την θάλασσα ο Οίκος Ναύτου το περιέφραξε εντελώς με συρματοπλέγματα! Αποκλείοντας με τον τρόπο αυτό πλήρως την πρόσβαση στην ακτή! Όμως στην κατασκήνωση που την μοιραία μέρα ήταν μέσα πρόσκοποι κανείς δεν έπαθε τίποτα (ας το διαβάσουν οι αρμόδιοι). Κι αυτό γιατί λειτούργησε σχέδιο διαφυγής και η πειθαρχία των προσκόπων. Είδαν τον καπνό μακριά και ήξεραν τι να κάνουν. Κατέφυγαν ΕΓΚΑΙΡΩΣ στην γειτονική παραλία του Αγίου Ανδρέα που ήταν ασφαλής (φωτ. Εν Άνδρω).

Γύρω από αυτές τις μακρινές μνήμες συναντηθήκαμε τυχαία με τον Πέτρο ένα πρωινό στο Γαύριο. Μιλάγαμε συγκινημένοι για τις αναφορές μιας «ανέσπερης ηλικίας». Για τις ομάδες και τις κοινότητες. Για τους κοινοτάρχες και τον αρχηγό. Για τις μουσικές βραδιές που μας έσπρωξαν πέρα από τον κλειστό κύκλο της εποχής…

Ορθάνοικτη και καμένη η κάτω πόρτα της κατασκήνωσης που βγάζει στην παραλία (φωτ. Εν Άνδρω).

Με αυτό το «φορτίο» στο νου έφτασα στην πόρτα των κατασκηνώσεων. Ορθάνοικτη. Στα δεκάδες στρέμματα, από τον παραλιακό δρόμο μέχρι την κατασκήνωση, το μισό δάσος αποψιλωμένο από συνεργεία υλοτόμων. Το άλλο μισό καμένο περίμενε την υλοτόμηση του! Και ο μικρός δρόμος από τις κοινότητες μέχρι την θάλασσα θλιβερό απομεινάρι μιας καταστροφής, που έκαψε ζωές, περιουσίες, όνειρα. Και αφάνισε τα σκηνικά των παιδικών μας αναμνήσεων.

Τα συνεργεία των υλοτόμων "καθαρίζουν" το πευκοδάσος των Παιδικών Εξοχών του Οίκου Ναύτου με τα αιωνόβια δέντρα. Πέρα από τα συρματοπλέγματα της κατασκήνωσης διακρίνονται τα καμένα ολοσχερώς γειτονικά σπίτια των κατοίκων. Στα περισσότερα δεν απέμεινε τίποτα από αυτά (φωτ. Εν Άνδρω).

Τίποτα δεν απέμεινε από εκείνον τον απλόχωρο παιδικό παράδεισο. Τίποτα δεν απέμεινε από την μελαγχολική εγκατάλειψη που ακολούθησε την περίοδο της ακμής του. Τίποτα και από τις μνήμες κάποιων προσκοπικών ομάδων που τον χρησιμοποίησαν τα τελευταία χρόνια.

Το καμένο πευκοδάσος της κατασκήνωσης με τα αιωνόβια δέντρα περιμένει καρτερικά την τελική πράξη του έργου των αρμοδίων! Ήτοι της ανοργανωσιάς και της αλλοπρόσαλλης επιχειρησιακής συμπεριφοράς τους. Αλλά και της ύβρης τους που ακολούθησε τις επόμενες μέρες (φωτ. Εν Άνδρω). 

Η φωτιά αφάνισε τα πάντα. Η αναγκαία υλοτόμηση εξαφάνισε τα πάντα. Οι παιδικές αναφορές σε γωνιές και σε καταστάσεις χάθηκαν για πάντα. Απόμειναν κάποια σπαράγματα μνημών. Και κάποιοι άνθρωποι που τις δύσκολες νύχτες του χειμώνα - όπως λένε και οι στίχοι του Αλκαίου: «σε τόπους τριγυρίζουνε σβησμένους απ’ το χάρτη/ για μια σταγόνα ουρανό…»

Μια πιο κοντινή λήψη με τηλεφακό. Το τελειωμένο πευκοδάσος. Οι "κοινότητες" της κατασκήνωσης. Με νεκρικό φόντο την καμένη φύση - πίσω και πάνω - του Νέου Βουτζά! Έργα της ανεμελιάς ενός κατοίκου που άναψε την φλόγα, της πυροσβεστικής που είχε εγκαταλείψει το κοντινό παρατηρητήριο, της παντελούς απουσίας επιχειρησιακού σχεδίου προστασίας, κλπ. Όλα αυτά που συνέβησαν από τους "αλάνθαστους"! Και που δεν παραιτήθηκε κανένας τους! Μέχρι που τους παραίτησε - όσους παραίτησε - η κατακραυγή του κόσμου (φωτ. Εν Άνδρω).

Δεν άντεξα την εικόνα. Γύρισα κι έφυγα. Την επόμενη επέστρεψα στην Άνδρο. Στο Γαύριο κάθισα με τον Πέτρο κι είπαμε δύο λόγια για τα παιδιά των ναυτικών που πήγαιναν στην κατασκήνωση του Οίκου Ναύτου. Και για τις γωνιές της που κάποτε απλώσαμε τις μικρές ζωές μας. Σε μια "πατρίδας", που χάθηκε δύο φορές. Την πρώτη όταν μεγαλώσαμε κι αφήσαμε πίσω την "πατρίδα" των παιδικών χρόνων. Και την δεύτερη με την φωτιά που αφάνισε όλες τις γωνιές αυτής της "όμορφης και παράξενης πατρίδας", που έγραψε ο Ελύτης...

Χωρίσαμε μελαγχολικοί. Δεν είχαμε διάθεση για πολλά. Είπαμε πως θα τα ξαναπούμε όταν χειμωνιάσει…

ΥΓ. Το κείμενο αφιερώνεται στον Πέτρο. Αποτελεί όμως και υπενθύμιση σε όσους χρεώνονται την καταστροφή και δεν ανέλαβαν ποτέ τις ευθύνες τους συμμετέχοντας στην «ύβρη» που ακολούθησε. Ας σκεφτούν έστω και τώρα πως κάθε «ύβρη», όπως δίδαξαν οι αρχαίοι έλληνες, την ακολουθεί η νέμεση...