Εν Άνδρω

 ΤΟΥ ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ ΛΑΖΑΡΙΔΗ

Μια ανταλλαγή απόψεων με γκριμάτσες από συνεδρίαση του γερμανικού κοινοβουλίου μεταξύ των Μέρκελ και Σόιμπλε τον Ιούλιο του 2012. «Δεν βρισκόταν πάντα “στο ίδιο μήκος κύματος” με τον Σόιμπλε. Η ίδια δεν το έκρυβε και πολύ “επιμελώς”. Κάποιες φορές ο Σόιμπλε, από την πλευρά του, δεν το έκρυβε καθόλου...». 

(Το τέλος της εποχής Μέρκελ στην Ευρώπη έφερε πολλές κρίσεις και απολογισμούς στο προσκήνιο σε όλη την Ευρώπη. Γράφτηκαν τόσα. Υπερβολικά. Ενθουσιαστικά. Απογοητευτικά. Με την εμπειρία 20 ετών αρθρογραφίας μας για τα διεθνή στο αθηναϊκό Τύπο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό κρίναμε ως χειρότερο όλων του Αλέξη Τσίπρα που από το ανεκδιήγητο "go back madam Merkel" κατέληξε σε προσωπικές εξομολογήσεις νεαρού αδαούς γοητευμένου από την εξουσία. Ανάμεσα στα πιο καλά του Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, που αποκαλύπτει χωρίς φτιασιδώματα την άγνοια και την ανεπάρκεια της στο ελληνικό ζήτημα. Και ανάμεσα στα καλύτερα του Χρύσανθου Λαζαρίδη, ο οποίος έχοντας προσωπική άποψη και επαφή μαζί της, αποτιμά τις προσωπικές θεσμικές ικανότητες και ανικανότητες της. Κρίναμε σκόπιμο να αναδημοσιεύσουμε το άρθρο του Χ. Λαζαρίδη από το αφιέρωμα της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ για τους αναγνώστες του ΕΝ ΑΝΔΡΩ) 

H Αγκελα Μέρκελ είναι η μόνη γυναίκα καγκελάριος της Γερμανίας! Και με θητεία 16 ετών, έμεινε στη θέση αυτή περισσότερο από κάθε άλλον (με την εξαίρεση του Μπίσμαρκ!). Ασφαλώς δεν είναι τυχαίο πρόσωπο. Η ίδια μπορεί να αξιολογηθεί σε αντιπαραβολή με άλλες προσωπικότητες που στάθηκαν απέναντί της – ή δίπλα της. Αλλά και σε αντιστοίχιση με τα προβλήματα που κλήθηκε να αντιμετωπίσει…

Ο μεγάλος εσωτερικός της «ανταγωνιστής», Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ήταν πολύ πιο σταθερός στις απόψεις του αλλά και πολύ πιο ανελαστικός στην πολιτική του. Η Μέρκελ ενδιαφερόταν για το «εφικτό» κάθε στιγμή. Πράγμα απαραίτητο σε ομαλές περιόδους. Και εντελώς ανεπαρκές όταν αρχίζουν οι «μεγάλες αναταράξεις». Δεν είχε άκαμπτη ατζέντα. Κάποιοι πίστευαν ότι δεν είχε καθόλου ατζέντα! Κι αυτοί τη θεωρούσαν απλώς «καιροσκόπο». Ο προκάτοχός της στην καγκελαρία, Σρέντερ, είχε σαφή ατζέντα μεταρρυθμίσεων. Ο Σόιμπλε δίπλα της είχε σαφή εικόνα των «σταθερών» που έπρεπε να διατηρηθούν «αναλλοίωτες»…

Η Μέρκελ δεν είχε «εμμονές» σε στρατηγικές προτεραιότητες, ούτε σε «σταθερές» που έπρεπε «πάση θυσία να διαφυλαχθούν». Της αρκούσε να κυριαρχεί κάθε στιγμή. Χωρίς να την πολυενδιαφέρει αν η σημερινή προσωπική της «επιτυχία» θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα (μεγαλύτερο) αυριανό πρόβλημα. Ήταν εξαιρετικά «ευέλικτη», αλλά όχι ιδιαίτερα διορατική. Χειριζόταν άριστα τους τρέχοντες συσχετισμούς – αλλά το μέλλον δεν την πολυαπασχολούσε.
 
Ήλθε στην εξουσία μετά την ιστορική επιτυχία του Χέλμουτ Κολ να ενώσει τη Γερμανία και μετά τη μεγάλη επιτυχία του προκατόχου της, Γκέρχαρντ Σρέντερ, να μεταρρυθμίσει την ενωμένη Γερμανία. Κι εκείνη αναδείχθηκε σε «ιδανική διαχειρίστρια» της επιτυχίας που της κληρονόμησαν: μιας ισχυρής Γερμανίας σε μια ισχυρή Ευρώπη.

Αλλά επί των ημερών της το ευρωπαϊκό οικοδόμημα άρχισε να παρουσιάζει «ρωγμές». Ενώ η ισχύς της Γερμανίας άρχισε να εμφανίζεται ως «πρόβλημα» για τους υπόλοιπους εταίρους της. Και δημιουργήθηκαν οι πρώτοι σοβαροί κλυδωνισμοί. Τους οποίους τους διαχειρίστηκε επιδέξια. Αλλά δεν κατάφερε να τους ξεπεράσει. Ήταν το καλύτερο προϊόν ενός πολιτικού συστήματος που βγάζει ικανούς «διαχειριστές» – αλλά όχι «ηγέτες». Από αυτή την άποψη δεν ήταν Μάργκαρετ Θάτσερ.

Το 2011 συγκρούστηκε στις Συνόδους του ΕΛΚ με τον Αντώνη Σαμαρά. Ένα χρόνο αργότερα, όταν ο Σαμαράς είχε γίνει πια πρωθυπουργός, του είπε χαμογελώντας: «Τελικά είχατε δίκιο στις αντιρρήσεις σας για το πρώτο πρόγραμμα. Το παραδέχθηκε άλλωστε και το ΔΝΤ. Να δούμε τώρα αν μπορείτε να εφαρμόσετε το δικό σας πρόγραμμα».

Ενάμιση χρόνο αργότερα, δεν «αναρωτιόταν» πλέον. Την άνοιξη του 2014 η Μέρκελ και ο Σόιμπλε θεωρούσαν ότι η Ελλάδα είχε κάνει «για πρώτη φορά πολύ μεγάλη πρόοδο». (Ωστόσο, τις δεσμεύσεις τους έναντι της Ελλάδας δεν τις τήρησαν τότε…)

Για όσους τη γνωρίσαμε από κοντά, στις προσωπικές της σχέσεις ήταν ευχάριστη, ανθρώπινη και απλή. Δεν βρισκόταν πάντα «στο ίδιο μήκος κύματος» με τον Σόιμπλε. Η ίδια δεν το έκρυβε και πολύ «επιμελώς». Κάποιες φορές ο Σόιμπλε, από την πλευρά του, δεν το έκρυβε καθόλου…

Και ακόμα η ίδια δεν πίστευε μερικά απ’ όσα το ευρωκατεστημένο προσπαθούσε να επιβάλει. Κάποια από αυτά μάλιστα τα χαρακτήρισε –κατ’ ιδίαν– very bad engineering! Δημόσια, όμως, δεν σταμάτησε να τα στηρίζει, όποτε τη βόλευαν. Ακριβώς αυτό! Δεν είχε δικό της όραμα. Ερεπε προς ό,τι τη «βόλευε» κάθε φορά.

Κάπως έτσι την πάτησε με τη «μεταναστευτική» κρίση το 2015. Ή με το ενεργειακό. Κάπως έτσι την πάτησε με την Τουρκία. Κάπως έτσι την πάτησε και με τη διαχείριση της ελληνικής κρίσης. (Για την οποία εκφράζει κάποιες «τύψεις» τώρα. Μάλλον πολύ αργά…)
 
Σε κάποιους θύμιζε τους γραφειοκράτες – κομισάριους του «υπαρκτού σοσιαλισμού» τα τελευταία χρόνια πριν από την πτώση του. Που καμάρωναν για τα «μετρήσιμα αποτελέσματα» των «πλάνων» τους, την ώρα που τα μεγάλα αδιέξοδα των κοινωνιών τους συσσωρεύονταν και διογκώνονταν.

Σίγουρα η Ευρώπη δεν είναι «ανατολικό μπλοκ». Αλλά η ευρω-γραφειοκρατία παρουσιάζει συμπτώματα κόπωσης και αποκοπής από τις κοινωνίες. Και από την πραγματικότητα. Η Μέρκελ προσωποποίησε αυτό το κλίμα αδράνειας και κόπωσης. Και συνολικά υπήρξε περισσότερο control-freak παρά problem solver.

Στο τέλος της σταδιοδρομίας της διαχειρίστηκε την «εντροπία» που η ίδια είχε δημιουργήσει: Επέβαλε δική της «διάδοχο» στο κόμμα της, που δεν κατάφερε να φτάσει ούτε έως τις εκλογές. Και ύστερα επέβαλε –επίσης δικό της– νέο «διάδοχο», που αποδεικνύεται μάλλον κατώτερος των προσδοκιών.
 
Σε άλλους θα λείψει η Αγκέλα Μέρκελ. Σε άλλους πάλι, όχι. Σίγουρα όμως η Ευρώπη –και όχι μόνον η Γερμανία– χρειάζεται πλέον «ηγέτες». Με όραμα, απόψεις και «γωνίες». Όχι «ιδανικούς διαχειριστές».

*Ο Χρύσανθος Λαζαρίδης είναι πρώην βουλευτής Επικρατείας της Ν.Δ.