Εν Άνδρω

Του Διαμαντή Μπασαντή

Ένα αυτοσχέδιο καραβάκι με ξύλα της θάλασσας στο σπίτι του Β. Θεοδωρόπουλου (φωτο: Εν Άνδρω).

Δύο ξεχωριστοί και δημουργικοί άνθρωποι έχουν επιλέξει την Άνδρο εδώ και χρόνια για χώρο πνευματικής ανασυγκρότησης και προσωπικής αναφοράς τους. Έχουν φτιάξει σπίτια και ζουν εδώ αρκετούς μήνες τον χρόνο. Τους συναντήσαμε και μιλήσαμε μαζί τους για πολλά. Φυσικά κεντρική αναφορά μας ήταν η Άνδρος. Και ο λόγος που οι ίδιοι επέλεξαν την Άνδρο ως τόπο τους. Ο λόγος για τον έλληνα θιασάρχη και σκηνοθέτη Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, που έχει το Θέατρο Νέου Κόσμου και είναι διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών και τον γάλλο καθηγητή κοινωνικής ανθρωπολογίας Μωρίς Κοντελιέ, συνεργάτη γνωστών διεθνώς μεγάλων Γάλλων καθηγητών όπως του διάσημου καθηγητή ανθρωπολογίας Κλωντ Λέβι Στρως, του κορυφαίου ιστορικού Φερνάν Μπροντέλ και του ξεχωριστού καθηγητή ιστορίας Ζακ Λε Γκοφ.

Ο Β. Θεοδωρόπουλος με φόντο την θάλασσα και τα καράβια που περνάνε αστάματητα μπροστά από την βεράντα του (φωτο: Εν Άνδρω) 

Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος έχει σπίτι στην περιοχή της Πλάκας, στο Κόρθι, και ο Μωρίς Κοντελιέ στην περιοχή του Όρμου Κορθίου. Και οι δύο επέλεξαν την Άνδρο για την φύση της, την ήπια τουριστική ανάπτυξη της, τους ανθρώπους της, τo τοπίο της και τη δυνατότητα για πνευματική ανασυγκρότηση που τους δίνει. O Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος με την γυναίκα του Κοραλία Σωτηριάδου βρέθηκαν στο νησί το 1998 και το αγάπησαν. Νοίκιασαν ένα σπίτι στα Αηδόνια. Kαι στο εδώ και λίγα χρόνια έχτισαν το δικό του πάνω από την Πλάκα. Από τις βεράντες και τα παράθυρα του βλέπουν το υπέροχο και επιβλητικό τοπίο μιας πλαγιάς που κατηφορίζει μέχρι την θάλασσα. O Μωρίς Κοντελιέ είναι παντρεμένος με την ανδριώτισα αρχιτεκτόνισα Λίνα Δεμαθά. Όμως ήταν αυτός που το 2003 την προέτρεψε: «ας μείνουμε στην Άνδρο»! Κι αγόρασαν το οικόπεδο και έχτισαν ένα πολύ ωραίο σπίτι, απλό και παραδοσιακό, λίγο πάνω από τον Όρμο Κορθίου. Το παράξενο πως τόσο στον Κοντελιέ όσο και στον Θεοδωρόπουλο αρέσουν πολύ τα παλιά αντικείμενα. Απλώς διαφέρουν στην εθνικότητα των συλλεκτικών γούστων τους. Ο Κοντελιέ έχει μια συλλογή αντικειμένων από όλα τα μέρη που εργάστηκε ως κοινωνικός ανθρωπολόγος και ο Θεοδωρόπουλος μια συλλογή από παλιά χειροποίητα εργαλεία της Άνδρου.

Ο Μωρίς Κοντελιέ στο γραφείο του στον Όρμο Κορθίου (φωτο΅Εν Άνδρω).

Τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο τον επισκεφθήκαμε και τον γνωρίσαμε μέσω μιας φίλης και συνεργάτιδας με αφορμή την παράσταση «Σταματία, το γένος Αργυροπούλου» που παίχθηκε το καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Άνδρου. Τον Μωρίς Κοντελιέ από έναν καλό φίλο που έκανε τις συστάσεις με την γυναίκα του Λίνα Δεμαθά. Και οι δύο επισκέψεις και γνωριμίες μας στάθηκαν αφορμή να ξαναδούμε με άλλα μάτια το νησί μας. Να το ανακαλύψουμε μέσα από τη δική τους ματιά. Να μάθουμε γι’ αυτούς πολλά, αλλά και για την Άνδρο περισσότερα. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με την σειρά…

Στο κτήμα του Θεοδωρόπουλου αυτό το εξαιρετικά καλοδιατηρημένο αλώνι. Και σε αυτό αποτυπώνεται ο κόπος γεννεών για να κερδίσουντη ζωή τους στο νησί (φωτο: Εν Άνδρω).

Η συζήτηση με τον Βαγγέλη Θεοδώρόπουλο έγινε στα μέσα Αυγούστου στο σπίτι του που βλέπει όλο το Αιγαίο μέχρι την Γυάρο και την Σύρο. Ξεκινήσαμε από την ερώτηση: Τι ήταν αυτό που ξεχώρισε στην Άνδρο; Τι ήταν αυτό που τον τράβηξε στο νησί; Η απάντηση: "Είναι ένα νησί που δεν είναι τουριστικό. Δεν είναι Μύκονος. Το τοπίο του έχει μια περίεργη φυσικότητα. Οι ξερολιθιές γεμίζουν σαν κολιέ τα βουνά της Άνδρου. Αν και μεγάλο για κυκλαδονήσι είναι όλα σε μικρό μέγεθος. Και είναι έκδηλος ο κόπος γενεών να δημιουργηθεί χώρος κάτι που αποτυπώνεται στις αιμασιές."

Δύο πολύ παλιές κυψέλες που συνέλεξε ο Βαγγέλης πλάι σε ένα πήλινο παραδοσιακό δοχείο. Η πρώτη κυψέλη με καλάμι και η δεύτερη και με τον πηλό που την περιέβαλε. (φωτο: Εν Άνδρω). 

Στο σπίτι του έχει συλλέξει πολλά κομμάτια που απεικονίζουν την δουλειά τον ανθρώπων στην Άνδρο: ένα ξύλινο κομμάτι από άρατρο και ένα σιδερενιο υνί αρότρου, δύο παλιές κυψέλε (κοφίνια)ς που τις κάλυπταν με πηλό, μια παλιά άγκυρα, ένα καραβάκι από ξύλα της θάλασσας κλπ.

Μικρασιατικής καταγωγής έζησε στα Άνω Ιλίσια και από το 1998 θεωρεί τόπο του την Άνδρο. Όμως δεν την έχει γνωρίσει όλη καλά. Ξέρει καλά την περιοχή του Κορθίου μέχρι την Σταυροπέδα. Δεν έχει γνωρίσει καλά τους ανδριώτες ίσως γιατί γενικά όταν είναι στο νησί – και είναι τέσσερις περίπου μήνες τον χρόνο – δεν πάει σε πολλά μέρη. Αποσύρεται και διαβάζει, προετοιμάζοντας τα θεατρικά του…

Άλλη μια φωτογραφία του Β. Θεοδωρόπουλου στη βεράντα του. Κάτω απλώνει η Πλάκα κα στο ορίζοντα η νοτιοδυτική Άνδρος (φωτο: Εν Άνδρω). 

Στη συνέχεια η συζήτηση περιπλανήθηκε στο θεατρικό έργο «Σταματία, το γένος Αργυροπούλου» που παίχθηκε στο Φεστιβάλ Άνδρου. Μιλήσαμε και για το προσεχές έργο του, το Λαμπεντούζα, που ανεβάζει στο θέατρο του. Μια ιστορία για έναπαραδείσιο ιταλικό νησί της Νεσογείου. Εκεί που η Βόρεια Αφρική συναντά την Ιταλία. Εκεί στα γραφικά χωριά της και στι όμορφες παραλίες της η θάλασσα ξεβράζει παράξενα ανθρώπινα σκουπίδια. Μετα τα θεατρικά ξεχαστήκαμε σε κάποιες προσωπικές λεπτομέρειες ώσπου ξαφνικά συνειδητοποιήσαμε πως είχε περάσει η ώρα και θα έπρεπε να πάει σε ένα ραντεβού. Αποχαιρετιστήκαμε βιαστικά...

 

Ο Μωρίς Κοντελιέ στο γραφείο του (φωτο: Εν Άνδρω).

 Η συνάντηση με τον Μωρίς Κοντελιέ έγινε στο τέλος :Αυγούστου στο σπίτι του που είναι λίγο πάνω από τον Όρμο. Σε αντίθεση με το δραματικό τοπίο του σπιτιού του Β. Θεοδωρόπουλου το σπίτι της Λίνας Δεμαθά (που το έκτισε η ίδια) και του Μωρίς Κοντελιέ βλέπει υπό γωνία μεγάλο μέρος της παραλίας του Όρμου και είναι εντελώς ενταγμένο μέσα στις αιμασιές και στις καμπύλες της πλαγιάς. Η συζήτηση από την αρχή ζεστή και άμεση. Οι απαντήσεις γρήγορες, εύστοχες και απλές. Του είπα πως μου θύμιζε έντονα τον αείμνηστο καθηγητή Βυζαντινής ιστορίας Νίκο Σβορώνο που διέπρεψε επί πολλά χρόνια στην Γαλλια και έτυχε να τον γνωρίσω τα χρόνια της μεταπολίτευσης. Ήταν το ίδιο γρήγορος και εύστοχος στις απαντήσεις. Επιπλέον ο καθηγητής Κοντελιέ είχε και εξαιρετικό χιούμορ.

Ενθύμιο από τις μελέτες του Μωρίς στην Αφρική (φωτο: Εν Άνδρω).

Η Άνδρος του αρέσει πολύ. Όπως του αρέσει και η Ελλάδα. Η Άνδρος έχει αυτά τα μεσογειακά στοιχεία που με τόσο οξυδερκή και μοναδικό τρόπο περιέγραψε ο μεγαλύτερος ιστορικός της μεταπολεμικής Γαλλίας ο Φερνάν Μπροντέλ. Και κάπου εκεί ήρθε η πρώτη έκπληξη. Για εμάς Ο Φερνάν Μπροντέλ ήταν ένας συγγραφέας που είχε γράψει μερικά από τα πιο αγαπημένα μας βιβλία για την Μεσόγειο. Τον είχαμε "γνωρίσει"μόνο μέσα από τα βιβλία του. Για τον Μωρίς Κοντελιέ ήταν ο επικεφαλής μιας ομάδας ιστορικών φίλων και συνεργατών που τον σύστησε στον διάσημο Λέβι Στρως, με το οποίο συνεργάστηκε για πολλά χρόνια. Αλλά και ο Λέβι Στρως για εμάς ήταν κάποια βιβλία που είχαμε περιδιαβεί πριν χρόνια. Μιλούσε γι' αυτόν όπως κανείς μιλάει για τον γείτονα του! Τέλος πάλι για εμάς ο Ζακ Λε Γκοφ ήταν ο σπουδαίος συγγραφέας που στοχάστηκε και μας έμαθε να στοχαζόμεστε κι εμείς για την Ιστορία των ανθρώπων. Για τον Κοντελιέ, όλοι ήταν στενοί συνεργάτες και ο Ζακ Λε Γκοφ φίλος και συνάδελφος, που τον "έχασε" πριν τρια χρόνια!!! Η συζήτηση είχε ξεστρατίσει από την Άνδρο που αγαπά και στην οποία περνά αρκετούς μήνες τον χρόνο και είχε πάει στις σπουδαίες συνεργασίες του με κορυφαίους διανοητές και το έργο τους.

Ενθύμιο από τα πολλά ταξίδια και τις συνεργασίες του Μ. Κοντελιέ στην Κίνα (φωτο: Εν Άνδρω).

Όμως καθόλου τυχαία όταν στη συζήτηση μπήκε η Λινα Δεμαθά ξεστράτησε πάλι και γύρισε πίσω στην Άνδρο. Αφήσαμε τα αγγλικά και μιλάγαμε με την Λίνα με ένταση για την Άνδρο. Ο Κοντελιέ αποσύρθηκε διακριτικά στο γραφείο του. Πήγα και τον βρήκα αργότερα. Έδειξε κατανόηση για το ξεστράτισμα της κουβέντας και σχολιάσε: "έτσι είναι η Λίνα..."! Ήταν καθισμένος στο γραφείο του κι έγραφε. Από το παράθυρο έβλεπε ένα μέρος του Όρμου και της παραλίας. Και το απολάμβανε. Μέχρι σήμερα, ο Μωρίς Κοντελιά, έχει γράψει 23 βιβλία! Τώρα τελειώνει το εικοστό-τέταρτο! Αρκετά έχουν μεταφραστεί στην αγγλική και έχουν κυκλοφορήσει στην Αμερική. Σηκώθηκε και μας έδειξε μερικά στην βιβλιοθήκη του. Έξω από το παράθυρο του γραφείου του άπλωνε το ήρεμο και φιλικό τοπίο της παραλίας και της θάλασσας. Είχε πια προχωρήσει το μεσημέρι όταν έφυγα με την υπόσχεση πως θα τα ξαναπούμε.

Από το παράθυρο του Κοντελιέ φαίνεται η αυλή κι ένα κομμάτι της παραλίας του Όρμου (φωτο: Εν Άνδρω).

Γράφοντας γι' αυτούς τους δύο ξεχωριστούς ανθρώπους που επέλεξαν την Άνδρο ξανανακάλυπτα κι εγώ μαζί τους κάτι από την ιδιότυπη ομορφιά και τη μοναδική φύση του νησιού που τους είχαν θέλξει. Και ξανασκεφτόμουν πως αυτοί δύο άνθρωποι, που ήρθαν από αλλού και μένουν εδώ, αξίζουν ιδιαίτερα την προσοχή και την αναγνώριση μας, μιας και ανάμεσα στις τόσες επιλογές που είχαν αυτοί επέλεξαν μόνοι τους την Άνδρο ως τόπο τους…