Εν Άνδρω

Του Διαμαντή Μπασαντή

 

Εισήγηση του Δ. Μπασαντή, Δρ. Επικοινωνίας, συγγραφέα, δημοσιογράφου, διαχειριστή ιστοσελίδας Εν Άνδρω στο 23^ο Συνέδριο Κυκλαδικού Τύπου που έγινε στη Μονή Παναχράντου της Άνδρου στις 16 Ιουνίου 2018 υπό την αιγίδα του Επαρχείου και του Δήμου Άνδρου.

Με αυτό το προκλητικό ερώτημα ξεκίνησα την εισήγηση μπροστά σε δεκάδες εκδότες του έντυπου Κυκλαδικού Τύπου. Ένα ερώτημα καίριο σε μια εποχή που οι εφημερίδες φθίνουν διαρκώς σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Σε μια εποχή που οι περισσότερες εφημερίδες των Κυκλάδων αποτελούν κατάλοιπα πλέον ένος κάποτε "ένδοξου" παρελθόντος. Ήμουν ο μόνος διαχειριστής ηλεκτρονικού εντύπου.

Η απάντηση σύνθετη. Μέχρι πριν μια δεκαετία ο έντυπος Τύπος άντεχε στις Κυκλάδες. Όμως με την ραγδαία εξάπλωση του διαδικτύου στην τρέχουσα δεκαετία (20010-2019) ο έντυπος Κυκλαδικός Τύπος έχασε τον βηματισμό και τους αναγνώστες του. Στην Άνδρο απέμεινε μια δυσεύρετη πλέον μηνιαία συνδρομητική εφημερίδα που αναζητά κάποιο ρόλο, καθώς το ακροατήριο της εξαντλείται ανάμεσα σε παλιούς ηλικιωμένους συνδρομητές  και σε συμβούλια τοπικών συλλόγων που δημοσιεύουν εκεί την όποια περιορισμένη δραστηριότητα τους.

Στις Κυκλάδες, όπου ακόμα υπάρχουν εφημερίδες, δείχνουν εμφανώς αποδυναμωμένες έχοντας χάσει με δραματικό τρόπο μεγάλο μέρος από το μεγάλο αναγνωστικό κοινό τους που πλέον βρίσκεται στο διαδίκτυο. Και βεβαίως οι νέοι είναι στο ίντερνετ. Εκεί διαβάζουν πληροφορίες, αναλύσεις, γνώμες, ρεπορτάζ. Στις τοπικές εφημερίδες απόμειναν οι ηλικιωμένοι που δεν ξέρουν να πλοηγηθούν στο διαδίκτυο ή απλώς τις αγοράζουν από συνήθεια. Το μέλλον, λοιπόν, των εντύπων τοπικών εφημερίδων όπως τις ξέραμε φαντάζει πολύ δύσκολο.

Κι όμως υπάρχει χώρος και για τα έντυπα. Μόνο που αυτός είναι συμπληρωματικός έναντι του ηλεκτρονικού Τύπου. Οι εφημερίδες δεν είναι πια οι κυρίαρχοι του παιχνιδιού. Όμως, μπορούν να αποτελέσουν κύτταρο συνολικής παρουσιάσης θεμάτων ή ανασκόπησης (ιστορικής, πολιτικής κλπ) και μέσο αναλυτικής καταγραφής σημαντικών ζητημάτων. Γιατί λόγω της φύσης του ο ηλεκτρονικός Τύπος, παρά την ταχύτητα, την συνθετότητα του (συνδυάζει γραπτό, φωτογραφία και βίντεο)  και την μεγάλη διείσδυση του,  είναι πιο αποσπασματικός και δυσκολεύεται να θέσει με συνολικό τρόπο ένα θέμα.

Μια μηνιαία εφημερίδα αδίκως δίνει την μάχη της έγκαιρης πληροφόρησης. Την έχει χαμένη πριν ξεκινήσει. Όμως μπορεί να δώσει την μάχη των έγκυρων αναλυτικών αφιερωμάτων και αναλύσεων σε πολλά θέματα. Αφιερώματα καλογραμμένα και εμπεριστατωμένα με φρέσκες και ωραίες φωτογραφίες. Αφιερώματα με ενδελεχή έρευνα και έγκυρες γνώσεις. Αναλύσεις για τον τουρισμό, το περιβάλλον, τις καλοκαιρινές διακοπές, την τοπική ιστορία και τον πολιτισμό, την τοπική πολιτική ζωή. Ρεπορτάζ για την ακτοπλοΐα. Ιστορίες και αναφορές στους μικρούς ή σημαντικούς τοπικούς θεσμούς (λέσχες, ομάδες, όμιλοι, μοναστήρια κλπ.).

Όμως για όλα αυτά χρειάζονται κατάλληλοι άνθρωποι. Δεν γίνονται όλα αυτά βαριεστημένα και ρουτινιάρικα από ένα γραφείο τοπικού εντύπου κάπου στην Αθήνα, που λειτουργεί τυχαία κάποιες μέρες την εβδομάδα. Αντιθέτως χρειάζεται ανθρώπινη παρουσία, έρευνα και αναζήτηση κάθε θέματος επί τόπου. Χρειάζεται πηγές. Χρειάζεται παιδεία και γνώση. Αν δεν υπάρχουν τα παραπάνω το τέλος του τοπικού εντύπου είναι προδεδιαγεγραμμένο.

Και μιλώ εκ πείρας για όλα τα παραπάνω μιας και ασχολήθηκα πριν μερικά χρόνια με τοπικό εφημεριδάκι που εκδιδόταν ως απόηχος μιας άλλης εποχής. Το επανασχεδιάσαμε. Του δώσαμε πνοή: με νέα θεματολογία πέρα από την ασημαντότητα και την ρουτίνα των δημόσιων επαρχιακών σχέσεων. Υπήρξαν ενδιαφέροντα αφιερώματα. Απόκτησε ταυτότητα και δημοσιογραφική άποψη. Μειώθηκαν τα στρογγυλέματα που νανούριζαν και υπήρξαν γωνίες που έθεταν ζητήματα.

Το έντυπο πήρε εμπρός και συζητείτο στο νησί. Όμως ο τρόπος διάδοσης ήταν εκτός πραγματικότητας. Και οι ηλικιωμένοι ιδιοκτήτες του, λόγω άγνοιας, έπαθαν "κρίση μεγαλειότητας" από την αφύπνιση. Αποχώρησα μετά 4ετία. Δεν τόλμησαν να δημοσιεύσουν ούτε την ευγενική επιστολή αποχώρησης μου. Το έντυπο επέστρεψε στην επαρχιακή ρουτίνα του. Και σήμερα το νησί δεν ξέρει αν υπάρχει...

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ Vs ΤΟΠΙΚΟΤΗΤΑ

Επιστρέφουμε στην επόμενη διαπίστωση της εισήγησης: ζούμε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Τι υπάρχει απέναντι της; Η εθνικότητα. Και ποιος είναι ο πόλος που ξεπροβάλει στο τέλος ως αντίπαλος πόλος; Η τοπικότητα...

Ο κόσμος πληροφοριακά και πολιτικά διεθνοποιείται ταχύτατα. Όμως, όσο πιο διεθνικός γίνεται ειδησεογραφικά τόσο περισσότερο εντείνεται η ανάγκη για τοπική πληροφόρηση. Είτε σε επίπεδο έθνους είτε σε επίπεδο τόπου. Οι άνθρωποι δεν είναι εύκολο να οριστούν μέσα στις μεγάλες πολυεθνικές ενότητες. Χρειάζονται προσωπικές αναφορές. Χρειάζονται ρίζες. Το έθνος τους δίνει μια αναφορά Ο τόπος τους δίνει ρίζες.

Μπορεί οι αποστάσεις να μίκρυναν, η κοινωνική κινητικότητα να αυξήθηκε, η πληροφόρηση να έχει πια την ταχύτητα του φωτός. Οι απίστευτες δυνατότητες της τεχνολογίας δίνουν στον κόσμο τη δυνατότητα παρακολούθησης μιας συνεχούς ροής μεγάλων και συχνά πολύπλοκών διεθνών γεγονότων. Όμως όλα αυτά αποσπασματικά και γρήγορα μέσα από τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ (διαδίκτυο, τηλεόραση, κλπ) που κυριαρχούν διεθνώς, εθνικά και τοπικά.

Οι εφημερίδες δεν μπορούν να ανταγωνιστούν αυτή την ταχύτητα. Μπορούν όμως να σχολιάσουν και αναλύσουν σε βάθος τα γεγονότα. Έχουν μετατραπεί σε μέσα σχολιασμού (έγκυρού ή λαϊκού τύπου) και σε μέσα συνολικής καταγραφής ειδήσεων (με ορθολογικό ή και ανορθολογικό τρόπο) παρέχοντας ένα ερμηνευτικό πλαίσιο στην διάχυτη πληροφόρηση. Οι αναγνώστες τους απαρτίζονται κυρίως είτε από μεσαίες μορφωμένες τάξεις που αναζητούν κάτι περισσότερο είτε από ένα λαϊκό κοινό που αναζητά κάποια στερεότυπα. Αυτό συμβαίνει και σε εθνικό και σε τοπικό επίπεδο.

Η εξέλιξη αυτή δεν είναι καινούρια. Καινούρια μοιάζει στις Κυκλάδες. Την εξέλιξη αυτού του διπόλου πληροφόρησης παγκοσμιοποίηση απέναντι στην τοπικότητα την είχαν προβλέψει πολλά χρόνια πριν οι γνωρίζοντες.

Στην δεκαετία του 1980 είχε αναλυθεί επαρκώς το πρώτο δίπολο: πληροφόρηση-γνώση. Το 1998 ευρισκόμενος στο ετήσιο παγκόσμιο συνέδριο για τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ στο Las Vegas άκουσα τον επικοινωνιακό σύμβουλο του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρήγκαν να αναλύει διεξοδικά το νέο δίπολο που ξεπρόβαλε: παγκοσμιοποίηση και τοπικότητα. Είχα την τύχη και το παρουσίασα αναλυτικά σε δύο αφιερώματα εκείνη την εποχή: στον Οικονομικό Ταχυδρόμο και στην Ελευθεροτυπία.

Έκτοτε το μοντέλο αυτό άπλωσε και κυριάρχησε παντού. Σήμερα παρά την παγκοσμιοποίηση ολοένα και περισσότερο τα τοπικά ΜΜΕ προσελκύουν σε ημερήσια βάση ένα ευρύ ακροατήριο. Συχνά τα εθνικά ΜΜΕ αναπαράγουν ειδήσεις, σχόλια, ρεπορτάζ, από τα περιφερειακά ΜΜΕ. Για παράδειγμα: δεν είναι τυχαίο πως ειδήσεις, σχόλια και άρθρα του Εν Άνδρω έχουν συχνά αναπαραχθεί σε ευρύτερο κυκλαδικό ή και σε εθνικό επίπεδο. Φυσικά ισχύει και η αντίστροφη ροή. Υπάρχει, λοιπόν, μια αδιάκοπη και αμφίροπη ροή πληροφόρησης σε όλο το φάσμα του διπόλου...

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Και φτάνουμε πάλι στο αρχικό ερώτημα: υπάρχει χώρος για τα έντυπα ΜΜΕ στην εποχή μας. Η απάντηση είναι: ΝΑΙ. Μόνο που έχει αλλάζει ο ρόλος τους. Και για τον λόγο αυτό χρειάζεται να αλλάζει και το περιεχόμενο τους. Καλούνται πλέον οι εκδότες και οι δημοσιογράφοι να διαχειριστούν με άλλο τρόπο την πληροφόρηση. Πρέπει πια να προσθέσουν στην πληροφορία γνώση. Να δώσουν έκταση και βάθος στα θέματα τους. Δεν έχει νόημα ο ανταγωνισμός των εφημερίδων με τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ στην καθημερινότητα. Έχει νόημα ο ανταγωνισμός στην εγκυρότητα και στην  διαχρονικότητα. Και στο ερμηνευτικό πλαίσιο των πληροφοριών. Πράγματα που επιτυγχάνονται με την έρευνα. με την γνώση, με την τόλμη, το κύρος, την ανάλυση. Πρέπει οι εκδότες των μικρών κυκλαδικών εφημερίδων να εστιάσουν με άλλο τρόπο στην θεματολογία τους και να ξανασχεδιάσουν τους άξονες στα έντυπα τους...

Σημείωση: οι παραπάνω φωτογραφίες είναι από το συνέδριο του Κυκλαδικού Τύπου