Εν Άνδρω

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ

Ο Τίτος Πατρίκιος στο σπίτι του. Στα χέρια του κρατά το βιβλίο "Η Ποίηση στο Ελληνικό Τραγούδι". Ξεκινήσαμε στο σπίτι του μιλώντας για την μεταπολεμική ποίηση και την πολιτική το 1977. Και φτάσαμε στο 2024 να μιλάμε για την μελοποιημένη ποίηση της γενιάς του 1930 και του 1950...

Ήταν το 1977. Ήμουν στη συντακτική ομάδα ενός σημαντικού για την εποχή του νεολαιίστικου περιοδικού. Αποφασίσαμε να πάρω μια συνέντευξη με τον εξαιρετικό ποιητή και σπουδαίο διανοητή της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς: τον Τίτο Πατρίκιο. Τηλεφώνησα και πήγα. Μιλήσαμε για ώρες. Και επανήλθα την επομένη και την μεθεπόμενη, πάλι για ώρες. Κάποια στιγμή έγραψα σε μια σειρά κόλες χαρτί την περίληψη όλων όσων είχαμε συζητήσει. Άρχισε να τα διορθώνει. Εγώ έγραψα τον πρόλογο και τον πήγα στο τυπογραφείο. Στοιχειοθετήθηκε, διορθώθηκε και περιμέναμε το κείμενο. Δεν ήρθε ποτέ. Ο Τίτος αποφάσισε πως ήταν πρόωρο να μιλήσει για μια σειρά κρίσιμα πολιτισμικά και πολιτικά θέματα που θίγονταν στη συζήτηση. Έμεινε το χειρόγραφό μου στο αρχείο του. Όπως συνόψισε στην επόμενη συνάντηση μας μερικές μέρες αργότερα "η συνέντευξη ήταν το άλλοθι μιας φιλίας μεταξύ μας"!

Μια φιλίας, αλλά και μιας στενής σχέσης δασκάλου και μαθητή που ξεκίνησε το 1977 κι έφτασε μέχρι το 1999. Συνέβαλε τα μέγιστά με τις προτροπές και τις γνωριμίες του να ταξιδέψω και να σπουδάσω έξω. Ήταν αυτός που με έστειλε πρώτη φορά το 1988 στο κάποτε διαιρεμένο Βερολίνο. Που με στήριξε στις σπουδές μου με συστατικές επιστολές. Που διάβασε κάποτε τα ποιήματα μου. Που με προέτρεψε στα βιβλία μου. Που παρουσίασε την πρώτη έκδοση του διδακτορικού μου σε βιβλίο. Που βρέθηκε στις καλές και στις κακές στιγμές μου. Περάσαμε 23 ολόκληρα χρόνια. Μια ζωή. Ο  δάσκαλος και ο μαθητής. Και στο τέλος και συνεργάτες. Ήταν το 1991 όταν συνεργαστήκαμε σε ένα βιβλίο. Ο Τίτος έγραψε κι ένα εξαιρετικό κοινωνιολογικό δοκίμιο για την "Μαζική Κουλτούρα" στο πρώτο επικοινωνιακό βιβλίο μου "Ο Κόσμος των Ειδήσεων" που συγγράψαμε κι επιμεληθήκαμε με τον Κωνσταντίνο Στράτο το 1991. Το παράξενο είναι πως τώρα συμπεριέλαβε εκείνο το εξαιρετικό δοκίμιο στο βιβλίο των δοκιμίων του που θα εκδοθεί μέσα στο 2024.  

Το μεγάλο ετήσιο ιταλικό βραβείο ποίησης που πήρε ο Τίτος στις 8 Απριλίου 2022 στη Ρώμη...

Το 1999 οι δρόμοι μας χωρίσανε ξαφνικά. Μέσα στην τρικυμία που προκάλεσε η έλευση του Οτσαλάν στην Ελλάδα βρεθήκαμε να λέμε τα αντίθετα. Σιωπήσαμε και χαθήκαμε. Βλεπόμαστε κατά καιρούς σε εκδηλώσεις και παρουσιάσεις βιβλίων κοινών φίλων. Βρεθήκαμε και στην παρουσίαση ενός δικού του βιβλίου στο Πνευματικό Κέντρο Ραφήνας. Ήταν μια σπουδαία στιγμή. Μετά ξαναχαθήκαμε. Ο Τίτος σκαρφάλωνε ψηλά: σε εκδόσεις, σε βραβεία, σε ηλικία. Τον παρακολουθούσα από απόσταση...

Μέχρι πριν λίγες μέρες. Ήμουν στο σπίτι μου με τον Λεωνίδα Εμπειρίκο. Επιμελούμεθα την έκδοση ενός βιβλίου για την ζωή και το έργο του πατέρα του Ανδρέα Εμπειρίκου. Σε κάποια παράγραφο είχα αναφέρει ένα στιγμιότυπο με τον Τίτο Πατρίκιο και τη γνώμη του για τον Ανδρέα Εμπειρίκο σε δύο διαφορετικές στιγμές. Την πρώτη ήμασταν στο σπίτι του στη δεκαετία του 1980. Την δεύτερη ήμασταν στο Πνευματικό Κέντρο Ραφήνας στη δεκαετία του 2010. Ο Λεωνίδας ενθουσιάστηκε. Πήρα τηλέφωνο τον Τίτο στο παλιό νούμερα στο σπίτι του. Αυτό που ήξερα από το 1977 ελπίζοντας πως θα τον βρω. Και πράγμα παράξενο τον βρήκα με την πρώτη.

Το σαλόνι του σπιτιού του πλημμυρισμένο από βιβλιοθήκες, βιβλία, σπάνιες εκδόσεις και πλακέτες που του έχουν απονεμηθεί...

Ανταλλάξαμε ενθουσιασμένοι χαιρετισμούς και πιάσαμε συζήτηση για τον Ανδρέα Εμπειρίκο. Με μια θέρμη και μια ζέση λες και δεν είχε περάσει μια μέρα από το 1977 που μιλάγαμε για τον Αναγνωστάκη, τον Αλεξάνδρου, τον Λειβαδίτη. Τα σπουδαία ονόματα της δικής του γενιάς. Κάποια στιγμή πρότεινα να βρεθούμε στο σπίτι του. Πήγα μετά από τέσσερις μέρες. Στο σπίτι αυτό πρωτοπήγα πριν 47 ολόκληρα χρόνια. Τότε τελειόφοιτος του ΕΚΠΑ. Στο σπίτι αυτό είχα να πάω από το 1999. Πριν 25 ολόκληρα χρόνια!

Και πράγμα παράξενο όλα ήταν σχεδόν ίδια. Κι εμείς συνεχίσαμε από εκεί που είχαμε σταματήσει κάποτε την κουβέντα για την ποίηση. Έλειπε όμως ένα πρόσωπο αγαπημένο, που μάς συνέδεε. Έλειπε η γυναίκα του η Ρένα Σταυρίδου - Πατρικίου. Όμως ο χώρος ήταν ο ίδιος. Κι εμείς παρά τα δεκάδες χρόνια που βαραίνανε πια πάνω μας είχαμε εκείνη την ίδια ζεστή διάθεση για κουβέντα, για ανταλλαγή απόψεων, για αποτιμήσεις διαδρομών. Στο τέλος με προσκάλεσε στο Μέγαρο Μουσικής που θα ήταν προσκεκλημένος στην χθεσινή παγκόσμια μέρα της ποίησης στις 21 Μαρτίου. Ημέρα τη Εαρινής Ισημερίας...

Φεύγοντας μετά δύο ώρες υποσχεθήκαμε μια νέα συνάντηση μας σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ήμουν λίαν συγκινημένος. Βρήκα τον Τίτο, 95 χρονών πια, αλλά σε πολύ καλή κατάσταση και σε εξαιρετική πνευματική φόρμα. Μου θύμισε τον άλλο υπέροχο 95αρη δάσκαλο και φίλο που επισκέπτομαι στην Τήνο, τον σπουδαίο εικαστικό Κώστα Τσόκλη. Δύο εξαίρετοι άνθρωποι που προσέφεραν και προσφέρουν με το έργο και την παρουσία τους.

Περπατώντας προς το αυτοκίνητο που το είχα παρκάρει σε αρκετή απόσταση ένοιωθα μέσα μου κάτι από τον ενθουσιασμό εκείνων των μακρινών συναντήσεων της δεκαετίας του 1970 και του 1980 όταν με συμβούλευε και με καθοδήγησε σε πάρα πολλά από όσα έκανα. Στη διάρκεια της συζήτησης μας του εξομολογήθηκα πως του χρωστώ μερικές από τις πιο υπέροχες και μοναδικές περιπλανήσεις μου σε χώρες μακρινές και απροσδόκητες, αλλά και μερικές από τις καλύτερες διαδρομές μου στον χώρο της γνώσης, της τέχνης και της επιστήμης. 

ΥΓ Το παραπάνω κείμενο για τον ποιητή, στοχαστή και δάσκαλο Τίτο Πατρίκιο γράφτηκε ως αναφορά στη Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης που γιορτάστηκε στις 21 Μαρτίου, ημέρα της Εαρινής Ισημερίας...