Πέμπτη, 17 Ιουλίου 2013, ώρα 21.00΄ Με την εσπερίδα για την Μονή Παναχράντου τον Ιούλιο του 2013 άνοιξε ένας διάλογος για την ιστορία της Μονής. Αλλά και για την ιστορία στα μεσαιωνικά χρόνια και την συχνά δύσκολη σχέση ορθοδοξίας και καθολικισμού στο νησί. Άνοιξε ουσιαστικά η συζήτηση για μια περίοδο που ακόμα και σήμερα παραμένει στο περιθώριο της ιστορίας της Άνδρου.

Του Διαμαντή Μπασαντή Δεν είχα την τύχη να δω ποτέ συγκεντρωμένα έργα της Σοφίας Βάρη. Μόνο ένα είχα δει εκ του φυσικού στην πλατεία Κοτζιά μια μέρα που έκανα βόλτα. Μέχρι που το Ίδρυμα Γουλανδρή πήρε την πρωτοβουλία να την φέρει στην Άνδρο. Πήγα με μεγάλο ενδιαφέρον να δω την έκθεση της μαζί με το κοινό του νησιού. Μπαίνοντας με καλωσόρισε ο πάντα χαμογελαστός Λεωνίδας Ίσαρης. Εξυπηρετικός και φιλικός μετά τις πρώτες ερωτήσεις μου είπε: Νομίζω πως θα σας αρέσει η έκθεση…

Της Βιβής Παλαιοκρασσά  Από τις παλαιές διαφημίσεις του Δ. Γαλανού (φωτογραφία ΕΝ ΑΝΔΡΩ από το αρχείο του τυπογραφείου Αντώνη Πολέμη)  Τα γλυκά παίζουν ένα ιδιαίτερο ρόλο στην ζωή του ανδριώτη, η οποία συμφωνεί απόλυτα με την Επικούρεια φιλοσοφία της τέρψης και απόλαυσης. Τα άφθονα προϊόντα της αγροτικής παραγωγής ήταν ο μπούσουλας για το «ευ ζην» των ανδριωτών. Η διασκέδαση γύρω από το τραπέζι και το φαγητό συναντάται μέχρι σήμερα στην ζωή του νησιού. Τα πρώτα γλυκά ήταν τα σπιτικά και φτιάχνονταν από τους καρπούς των δένδρων. Κύριο συστατικό των συνταγών η ζάχαρη με κάποιες συνταγές να περιέχουν μέλι και πετιμέζι. Το ζαχάρωμα των καρπών είχε και έχει μεγάλη διάδοση στο νησί. Δεν υπάρχει καρπός που να αντιστέκεται στην ζάχαρη. Δεν υπάρχει ανδριώτικο σπίτι ή ντουλάπι  χωρίς γλυκά του κουταλιού.  Η ζάχαρη δεν είναι βέβαια ντόπιο προϊόν, ούτε καν ελληνικό. Πρώτοι οι Βενετσιάνοι και οι Γενουάτες ήταν αυτοί διακίνησαν το εμπόριο ζάχαρης στη Μεσόγειο σε κύβους. Και την ίσως την έφεραν και στην Άνδρο. Έκτοτε η ζάχαρη, ήταν και παραμένει, εισαγόμενο προϊόν στο νησί. Όπως φαίνεται οι εισαγωγές, από τον διευθύνοντα το Κρατικό μονοπώλιο, συχνά δεν επαρκούσαν για τις ανάγκες των κατοίκων. Αυτό αναφέρει και ο ανταποκριτής της εφημερίδας «Ανδριώτης» το 1916. Για την Άνδρο η ζάχαρή ήταν προϊόν πρώτης ανάγκης… Στις γιορτές και στις εορταστικές χαιρετούρες, τα Ανδριώτικα νοικοκυριά προσφέρουν ότι καλύτερο έχουν από την συγκομιδή τους, δηλαδή τα «γλυκά του κουταλιού», τα  οποία υπάρχουν αποθηκευμένα μακριά από τα βλέμματα των παιδιών. Το καλοσώρισμα του επισκέπτη ή του ταξιδεμένου γίνεται με ένα καρυδάκι ή νεραντζάκι ή ακόμα και με κυδώνι πελτέ, συνοδευμένο από ένα ποτήρι νερό από τις τόσες  πηγές που διαθέτει ο τόπος, όπως η Σάριζα, η Λεζίνα, οι πηγές της Αγίας Ειρήνης, η Κούμουλος στις Μένητες, το Μελίτι στις Στραπουργίες, το Μετόχι στο Υψηλού, κ.α.   Ο πλούσιος γλυκός κόσμος στο νησί χτίζεται με κάθε λογής καρπούς όπως τα ντόπια καρύδια, αμύγδαλα, λεμόνια. Τα «άσπρα γλυκά» όπως σουμάδες, καλισούνια, αμυγδαλωτά και κουραμπιέδες, αποτελούν τις «ορδουνιές» που στέλνονται στο σπίτι του γαμπρού και της νύφης πριν τον γάμο. Από αριστερά προς δεξιά: Νικόλαος Ανδρέου, Γιαννούλης Βρατσάνος, Δημήτριος Ανδρέου & Ιωάννης Αθηναίος. Κατά την επίσκεψη τους στην οικία του Ιωάννη Αθηναίου στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (φωτογραφία από το αρχείο της Βιβής Παλαιοκρασσά) Οι ταξιδιώτες και οι ναυτικοί του νησιού γυρίζουν όλα τα μήκη και τα πλάτη  της υδρογείου και πολλές φορές ζουν και εργάζονται σε μακρινά μέρη και προοδεύουν. Οι περισσότεροι είναι ναυτικοί, μα δεν λείπουν και αυτοί που απασχολούνται στα φτιάχνοντας γλυκά. Ανοίγουν εκεί στα ξένα τις ανδριώτικες επιχειρήσεις και οικειοποιούνται ιδέες και τεχνικές γύρω από την παρασκευή των γλυκών… Μια ξεχωριστή επιχείρηση, η οποία φώτισε τα βήματα  των μετέπειτα άξιων  ζαχαροπλαστών στο νησί, ήταν αυτή του Ανδριώτη αυτοδημιούργητου Ιωάννη Αθηναίου με καταγωγή από την Γκρεμνίστρα της κοινότητας Υψηλού. Το πολυτελέστατο ζαχαροπλαστείο που είχε δημιουργήσει στο Κόρνις της Αλεξάνδρειας στα τέλη του 19ου αιώνα, το επισκέφτηκαν πολλοί Ανδριώτες όταν έκαναν τα ταξίδια τους στην Χώρα του Νείλου. Ο Δ. Γαλανός, παιδί ακόμα, έμαθε την τέχνη της ζαχαροπλαστικής κοντά στον άριστο τεχνίτη Κώστα Αθηναίο της επιχείρησης του Ι. Αθηναίου. Και με όλα τα εφόδια επέστρεψε στο νησί για να φτιάξει το δικό του κατάστημα. Στην εφημερίδα «ΑΝΔΡΙΩΤΗΣ» το 1929 βρίσκουμε την καταχώριση:   Ο Δημήτρης Γαλανός  ακολούθησε την γαλλική ζαχαροπλαστική , η οποία στηρίζεται στο παντεσπάνι, τις κρέμες, τις μαρέγκες και την σοκολάτα. Έτσι, σαν αυθεντικός  master, δημιούργησε την δική του σχολή στο νησί, αφήνοντας πίσω του μαθητή και ικανό τεχνίτη τον γαμβρό του Αποστόλη Ψαρρό και στη συνέχεια δίδαξε τους Αδαμάντιο Ζαΐρη, Γιάννη Γαλανό, Γιώργο Λυγίζο. Πέραν από τα πατροπαράδοτα γλυκά του κουταλιού, οι Ανδριώτες, από τις αρχές του 1900 αρχίζουν να παρασκευάζουν διαφορετικά γλυκά με παντεσπάνια και κρέμες. Μεγάλο ρόλο έπαιξε σ΄αυτό η δυνατότητα του νησιού να έχει τακτική επικοινωνία με πλοίο που συνέδεε την Άνδρο με την Κωνσταντινούπολη. Έτσι οι επιρροές στο φαγητό και γλυκό ήταν ποικίλε... Τα κυριακάτικα πρωινά, μετά την εκκλησία, οι οικογένειες συνήθιζαν να επισκέπτονται τα ζαχαροπλαστεία και να απολαμβάνουν μία mille-feuille(μιλφέιγ) ζεστή–ζεστή, καθώς έτσι διέταζε το γαλλικό degustation!!!  Σύμφωνα με τον Δ. Γαλάνο ένα μιλφέιγ τότε έπρεπε να τρώγεται ζεστό γιατί έτσι διάτασσε η τέχνη της γαλλικής ζαχαροπλαστικής… ….. Ο Γιώργος Λυγίζος μιλά για την ζαχαροπλαστική και τον Δημήτρη Γαλανό Καταγραφή Βαγγέλης Λυγίζος Το κόψιμο της μιλφέϊγ από τον Γιώργο Λυγίζο «Είχα τύχη παρ’ ότι ήταν Τρίτη και 13 Οκτώβρίου 1970 όταν ξεκίνησα την καριέρα μου στο ζαχαροπλαστείο του Δημήτριου Γαλανού. Η τύχη ήταν πως το ζαχαροπλαστείο αυτό ήταν συνδεδεμένο με την ιστορία της ζαχαροπλαστικής στην Άνδρο. Ο Δημήτριος Γαλανός ήταν χαρισματικός, έξυπνος και δίκαιος άνθρωπος. Τα γλυκά του ζαχαροπλαστείου του, όπως η νουγκατίνα, η σοκολατίνα, η αμυγδάλου, το μιλφέιγ, η πραλίνα με την οποία δημιουργούσαν σοκολατάκια και το παγωτό κασάτες χαρακτηρίζονταν για την ιδιαίτερη τεχνική τους, την οποία έφερε από την κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια, καθώς και την πολύ καλή ποιότητα των υλικών τους. Βέβαια και τα υπόλοιπα γλυκά όπως τα αμυγδαλωτά, τα καλσούνια και τα παστίτσια παράγονταν με υλικά πολύ καλής ποιότητας. Χαρακτηριστικό δε, αποτελεί το γεγονός ότι όλα τα γλυκά του ζαχαροπλαστείου ήταν πάντοτε φρέσκα, αφού τακτική του ήταν η πώλησή τους την ημέρα της παραγωγής τους και την επόμενη μέρα όσα έμεναν απούλητα, αποσύρονταν. Συνεχιστής της παράδοσης αυτής ήταν ο γαμπρός του Απόστολος Ψαρρός, κοντά στον οποίο μαθήτευσα κι εγώ. Είχα την τύχη, όπως προανέφερα, να βρεθώ σε αυτόν τον χώρο και να γαλουχηθώ και με την ιστορία αυτού του μαγαζιού. Έτσι, μετά από τόσα χρόνια εργασίας και μάθησης κοντά στον Δημήτριο Γαλανό και στη συνέχεια κοντά στον Απόστολο Ψαρρό, θεώρησα υποχρέωση μου να συνεχίσω την παράδοση αυτών των γλυκών, η οποία είναι ιστορικά συνδεδεμένη με την Άνδρο και να τη διαιωνίσω με πολλή αγάπη και στις επόμενες γενιές. Θα ήταν άδικο να σταματούσε αυτή η παράδοση και η ιδιαίτερη τεχνική. Πρώτα απ’ όλα για εκείνους τους δύο ανθρώπους που την έφεραν, τη χρησιμοποίησαν και την ανέδειξαν και έπειτα για όλους όσους δε θα είχαν την ευκαιρία να τη γνωρίσουν, να τη δοκιμάσουν και να τη γευτούν μέσα από αυτά τα γλυκά. Προσπάθησα λοιπόν κι εγώ με τη σειρά μου να διατηρήσω και να κρατήσω την ποιότητα και την ιστορία των γλυκών αυτών που διδάχτηκα. Τέλος, κλείνω με ένα μεγάλο «ευχαριστώ» γι’ αυτούς τους ανθρώπους και πιστεύω ότι υπάρχουν και άλλοι οι οποίοι θα συνεχίσουν αυτή την τέχνη πιστοί πάντα στην παράδοση και κυρίως γεμάτοι αγάπη και μεράκι».    

Συναυλία του Μουσικού Συλλόγου Άνδρου στην Πλατεία Καϊρη στις 5 Ιουλίου, ώρα 21.00. Όσοι πιστοί προσέλθετε...

Επιμέλεια Μαρίκα Βικτωράτου   (Καλοκαίρι καιρός νέων διαδρομών και παλιών αναδρομών. Κάπου ανάμεσα στις παλιές αναδρομές ανακαλύψαμε αυτή την υπέροχη περιδιαβαση στον χώρο του Καραγκιόζη και την μεταφέρουμε εδώ για χάρη των νέων και των μεγαλύτερων. Κάπου ανάμεσα στην τηλεόραση, στα iphone και στα ipad μια αλλιώτικη εικονοπλασία. Μια εικονοπλασία που συγκινεί τους παλιούς, θυμίζει στους νέους και ενθουσιάζει τους πιτσιρικάδες με αυτά τα καρτούν του προηγούμενου και του προ-προηγούμενου αιώνα). Η γέννηση του πασίγνωστου λαϊκού μας ήρωα του ελληνικού θεάτρου σκιών, του αγαπημένου μας Καραγκιόζη, δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένη και έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις πάνω στο θέμα αυτό.

Του Διαμαντή Μπασαντή Ο Τομ Κένεντυ και Αμαλία Μέλη Το mail που έλαβα έγραφε για την παρουσία και μια ανοικτή ομιλία ενός αμερικανού συγγραφέα σε ένα σεμινάριο «δημιουργικής γραφής» στο Γαύριο. Κι επειδή η προηγούμενη εξόρμηση στο Γαύριο με την Λέσχη Ανάγνωσης ήταν λίαν ενδιαφέρουσα έβαλα ,,,πλώρη από τη Χώρα για το λιμάνι. Υπήρχε και το δεδομένο πως με καλούσαν δύο συμπαθείς κυρίες (η Αμαλία Μελή και η Μαρία Αλεξάκη). Και νάμαι στο Andros Holiday μπροστά σε μια πρόσχαρή ρεσεπιονίστ, τη Σοφία Μπάλλα, που μετά τις συστάσεις αποδείχτηκε και φανατική αναγνώστρια του «εν Άνδρω»! (Ίσως και μόνο γι’ αυτό να έπρεπε να πάω…).

Της Δέσποινας Πολίτου Τη πασίγνωστη διεθνώς καλλιτέχνιδα Σοφία Βάρη μας καλεί να γνωρίσουμε μέσα από ένα μεγάλο αφιέρωμα στο έργο της, το οποίο επιμελήθηκε η ίδια, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή. Η έκθεση θα γίνει στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο και θα διαρκέσει όλο το καλοκαίρι (29 Ιουνίου – 28 Σεπτεμβρίου). Με πολύπλευρη καλλιτεχνική δημιουργία, η Σοφία Βάρη είναι διεθνώς γνωστή, από την Ευρώπη και Αμερική έως και το Πεκίνο, για τα πολύχρωμα γλυπτά και τη ζωγραφική της. Μεγάλων διαστάσεων γλυπτά της κοσμούν πλατείες μεγαλουπόλεων. Στην Αθήνα βρίσκεται το έργο της  «Θησέας» στην πλατεία Κοτζιά.

Του Διαμαντή Μπασαντή   Η μικτή χορωδία του Μουσικού Συλλόγου Άνδρου και του Λεοντείου Λύκειου τραγουδούν στο 25ο Χορωδιακό Φεστιβάλ Άνδρου στο μικρό αφιέρωμα για τον Μάνο Χατζιδάκι. Αρχικά δύο επισημάνσεις. Η πρώτη: Το 25ο Χορωδιακό Φεστιβάλ Άνδρου έδειξε πως διασώζεται κάτι από την κουλτούρα της παλιάς αστικής Άνδρου, έστω και ως απόηχος, στο νησί μας. Η δεύτερη: Και οι τέσσερις χορωδίες που παρουσιάστηκαν στο Φεστιβάλ, αλλά και όλοι όσοι προσήλθαν στο προαύλιο της Θεοσκεπάστου, έδειξαν πως στην Άνδρο και στην Ελλάδα, παρά τις αντιξοότητες των καιρών, μπορεί από ανθρώπους με μεράκι να γίνουν ωραία, ευγενή και ξεχωριστά πράγματα.

Του Διαμαντή Μπασαντή Κάθε τρελό παιδί έχει στο χέρι/ φιλί της Παναγιάς κι ένα μαχαίρι/ κι η μάνα του δεν τραγουδά… Κάθε που σφάζονται δύο περιστέρια/ η νύχτα καίγεται στα δύο του χέρια/ Και το κορίτσι δεν μιλά… Βρήκα το σημείωμα της Δανάης στο mail σήμερα το πρωί. Έγραφε: «Έφυγε από τη ζωή πριν από είκοσι χρόνια στις 15 Ιουνίου του 1994 ο Μάνος Χατζηδάκις. Αν θες να γράψεις κάτι…». Το ημερολόγιο έδειχνε 16 Ιουνίου 2014…