Του Νίκου Βασιλόπουλου   Ένα κύριο καθοριστικό και εμβληματικό σημείο για την Άνδρο είναι η Μονή Παναχράντου ή του Αγ. Παντελεήμονος. Ως προς την Μονή επαναλαμβάνεται συνεχώς θρύλος περί της ιδρύσεώς της από τον αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά. Ο Δ. Πασχάλης καταγράφει απλώς τον θρύλο χωρίς την αποκαλυπτική διάθεση που συνήθως τον διακρίνει. Ο θρύλος αυτός δημιουργήθηκε από απολεσθέν έγγραφο που αντιγράφηκε το 1856 από επίσης χαμένη περγαμηνή αγνώστου συγγραφέως, η δε πλοκή έχει ανάμιξη εποχών, βενετικών τίτλων, τουρκικών φόρων και πληροφοριών που το καθιστούν πλήρως συγκεχυμένο, αντιφατικό και εν τέλει αναξιόπιστο. Κατά την γνώμη μου η αρχική περγαμηνή έχει συνταχθεί τον 17ο αι. Ο Δ. Πολέμης είναι απολύτως σαφής, δεν δίνει καμία σημασία στον θρύλο αυτό, θεωρώντας τον καθαρή μυθοπλασία και πιστεύει ότι η Μονή εγκαθιδρύεται το έτος 1602. Η Τουρκοκρατία έχει αρχίσει το 1579 δηλαδή πριν 23 μόλις χρόνια.

Του Κωνσταντίνου Τριανταφυλλάκη Γεννήθηκα και μεγάλωσα σ’ ένα ακριτικό χωριό, στον Εβρο. Το Ασημένιο. Οι παππούδες μας ήρθαν πρόσφυγες από Πέρα, μ’ εκείνη την ανταλλαγή πληθυσμών το 1922. Οι περισσότεροι βολεύτηκαν σε  κάτι πλινθόκτιστα σπίτια γιατί νόμισαν πώς ο ξεριζωμός ήταν προσωρινός. Γιατί πίστευαν πως κάποτε θα επέστρεφαν στα σπίτια τους, στα χωράφια τους, στη γη τους, σε μια ζωή που διακόπηκε απότομα. Κάποιοι μάλιστα ούτε τα υπάρχοντά τους δεν πήραν. Τόσο βέβαιοι ήταν για την επιστροφή. Όμως, ποτέ ο ξεριζωμός δεν είναι προσωρινός. Είναι μόνιμος, ανάθεμά τον.... Εκείνα τα πλινθόκτιστα σπίτια,  άρχισαν   να τα γκρεμίζουν εκεί στις αρχές της δεκαετίας του 60. Να κτίζουν νέα, πιο άνετα και ευρύχωρα. Με πέτρες και τούβλα πλέον. Το όνειρο της επιστροφής στα πάτρια, ξεθώριαζε. Φύτρωσαν καινούργιες ρίζες, μεγάλωναν νέες γενιές, παιδιά που την προσφυγιά την άκουγαν ως μια λυπητερή ιστορία. Ως παραμύθι, ανακατεμένο με θρύλους για  τον Μαρμαρωμένο Βασιλιά και την Κόκκινη Μηλιά...

Του Σταμάτη Μ. Καμπάνη Αν αναζητήσουμε το πνευματικό και γεωγραφικό κέντρο βάρους της Άνδρου σίγουρα θα το βρούμε στο μοναστήρι της Παναχράντου. Υπάρχουν τόποι που εστιάζουν και συμπυκνώνουν το φως, τόποι ένθεοι, τόποι ανάτασης και αγιοσύνης. Ένας τέτοιος τόπος είναι και αυτός που είναι κτισμένος το μοναστήρι της Παναχράντου. Εκεί πάνω ο άνθρωπος μπορεί να διαλογιστεί, να προσευχηθεί και να φωτιστεί. Είναι βέβαιο πως εκεί θα πρέπει να υπήρχε πάντοτε εστία φωτός. Όμως η ίδρυση της μονής θα πρέπει να αναζητηθεί στον 10ο αιώνα όπου σύμφωνα με τον θρύλο ιδρύθηκε από τον Νικηφόρο Φωκά αφού αυτός είχε ανακτήσει την Κρήτη από τους Σαρακηνούς (960 μ.Χ.). Όμως δεν αποκλείεται σε αυτόν τον τόπο να βρέθηκε ο φιλόσοφος του Βυζαντίου Λέων ο Μαθηματικός ο οποίος έζησε στην Άνδρο ως μοναχός 10 χρόνια (820-830 μ. Χ.). Ίσως κάποιο μοναστήρι ή ασκητήριο να προϋπήρχε εκεί και σε αυτό το μέρος να εμπνεύστηκε και να δημιούργησε το αρμόνιο, αλλά και τον μηχανικό «μαγικό πλάτανο».

Του Διαμαντή Μπασαντή Ο κυρ-Αντώνης κατηφορίζοντας για το σπίτι (φωτ. αρχείου Εν Άνδρω 2011) Το τηλέφωνο χτύπησε. Κόντευε 11.00 το βράδυ. Το σήκωσα. Στην άλλη άκρη μια γνωστή φωνή μου είπε: «Πέθανε ο κυρ-Αντώνης ο Πολέμης». Έμεινα μετέωρος. Ένας κόμπος ανέβηκε στον λαιμό. Ένα κομμάτι ιστορίας μιας Άνδρου που αγαπήσαμε είχε φύγει…

Του Διαμαντή Μπασαντή Ο Αντώνης Πολέμης μπροστά στο παλιό του μαγαζί και δίπλα στις εφημερίδες που αγάπησε (φωτ. αρχείο Εν Άνδρω). (Το χρονογράφημα γράφτηκε και δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 2012. Ο Αντώνης Πολέμης πέθανε τον Ιούνιο του 2012 - Εν Άνδρω) Τον έβλεπα με το ποδήλατο του να ανηφορίζει στην αγορά της Χώρας. Τον είχα δει και στο γωνιακό βιβλιοχαρτοπωλείο στην πλατεία Καϊρη. Και κάποια στιγμή έτυχε να τον γνωρίσω. Ήταν μια έκπληξη. Ένθερμος. Εξωστρεφής. Ένα ορθάνοικτο βιβλίο. Ένα μεγάλο παιδί. Με ότι αυτό συνεπάγεται. Ο λόγος για τον Αντώνη Πολέμη έναν από τους τελευταίους μιας γενιάς που πρόλαβε την προπολεμική Άνδρο, που έζησε την Κατοχή, που δημιούργησε στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.