Λίγοι ξέρουν σήμερα την Φάμπρικα του Εμπειρίκου στις Στενιές. Είναι μέσα στην ποταμιά σε ένα σημείο όπου το νερό που έρχεται από τις Εβρουσές αποκτά λόγω της κλίσης του εδάφους δυνατή ροή. Εκεί το 1876 ο Κωνσταντίνος Εμπειρίκος έχτισε τον υδρόμυλο του, ένα πενταόροφο κτίριο με δίρριχτη στέγη και μια μεγάλη όρθια σιδερένια φτερωτή που κινούνταν με την υδατόπτωση και κινούσε έναν αλεστικό μηχανισμό με τέσσερα ζεύγη μυλολίθων.

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ Αποτύπωμα στα βράχια της Άνδρου το καραβάκι της ναυτικής πολιτείας του Στρόφιλα 4.500 π.Χ. - 3.200 π.Χ. Το παρακάτω κείμενο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του πατέρα μου Σταμάτη Μπασαντή που έζησε και πέθανε στα καράβια. Περιλαμβάνει αποσπάσματα από το βιβλίο μου "Η ΑΝΔΡΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ", Μέρος Β', "Διαδρομές της Άνδρου" σελ. 133-285, εκδόσεις  Gutenberg, πρώτη έκδοση 2012, δεύτερη έκδοση 2015. Προσαρμόστηκε και παρουσιάστηκε σε επιστημονική ημερίδα της "Επέκεινας Χώρας" στη Βίτσα των Ζαγορωχωρίων στις 13 Αυγούστου 2013 που είχε θέμα την Αποδημία. Αναδημοσιεύθηκε παλαιότερα συντομευμένο στο "εν Άνδρω". Και αναδημοσιεύεται και πάλι σήμερα στα ΘΕΜΑΤΑ. Σε μια περίοδο αντιφατική και δύσκολη. Σε μια περίοδο καραντίνας από την οποία ήδη διαγράφονται οι πρώτες ελπίδες διαφυγής. Αλλά και σε μια περίοδο που ορισμένοι μιλάνε για μια ιστορία της Άνδρου, που δεν την ξέρουν και την αντιλαμβάνονται σαν καρτουνίστικη πολεμική ανάμεσα σε "καλούς" και "κακούς", ανάμεσα στο "κυκλώπειο" χτες που αγνοούν και στο "τερατώδες" αύριο που ονειροβατούν. Παραθέτουμε αυτή την αναφορά της διαδρομής της Άνδρου προς γνώση και κατανόηση της πραγματικής ιστορία του νησιού: για τους κατοίκους και για τους επισκέπτες, αλλά και για τους χιλιάδες αναγνώστες του ΕΝ ΑΝΔΡΩ - όπου κι αν βρίσκονται - και οι οποίοι "ταξιδεύουν" χρόνια τώρα μαζί μας - ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΜΠΑΣΑΝΤΗΣ 

Του Διαμαντή Μπασαντή Υπάρχουν νησιά που τα αγάπησε η φύση και οι άνθρωποι. Ένα τέτοιο νησί είναι η Άνδρος. Η φύση την ζωγράφισε ως Υδρούσα ΄Έτσι, την κατέγραψε η αρχαία παράδοση και έτσι την μετέγραψε κάποτε και ο Ανδρέας Εμπειρίκος. Κυκλαδονήσι με νερό και πράσινο είναι πράγματι κάτι σπάνιο. Έτσι, η Άνδρος και έχει όλη την θαλασσινή ομορφιά των Κυκλάδων, έχει και την υπέροχη άνεση που προσφέρει το πράσινο που απλώνει απλόχερα γύρω από τις πολλές πηγές του. Αυτό το νησί το αγάπησαν και οι άνθρωποι του. Και κατέγραψαν την αγάπη τους με το έργο τους. Δύο από αυτούς είναι οι ιστορικοί της Άνδρου: Δημήτριος Π. Πασχάλης και Δημήτριος Ι. Πολέμης, που έγραψαν σε διαφορετικές εποχές την «Ιστορία της Άνδρου».

Του Σταμάτη Μ. Καμπάνη   Τα μοναστήρια γενικώς δεν κτίστηκαν τυχαία και όπου να ‘ναι. Αλλά σε τόπους μυστηριακούς που φαίνεται να εστιάζουν σε ένα υπερκόσμιο Φως. Τόπους που έχουν κάτι το ιερό και το απόμακρο. Σ΄ ένα τέτοιο τόπο θεμελιώθηκε και το Μοναστήρι της Παναχράντου. Με αυτή τη λογική οι άνθρωποι που αναζητούσαν τη θεϊκή επαφή οδηγήθηκαν στον τόπο αυτό για διαλογισμό και προσευχή. Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία χωρίστηκε και το Δυτικό της μέρος βυθίστηκε στους Σκοτεινούς Χρόνους απέμεινε το Βυζάντιο στην Ανατολή για να διατηρήσει ό,τι είχε απομείνει από τον Αρχαίο Πολιτισμό. Η Κωνσταντινούπολη γιγαντώθηκε και συγκέντρωσε σ’ αυτήν όλη την ζωτικότητα της Αυτοκρατορίας καταδικάζοντας σε σχετικό μαρασμό την οικονομική και πολιτιστική ζωή των επαρχιών. Το κενό που δημιουργήθηκε καλύφθηκε εν μέρει από τα μοναστήρια που κατά καιρούς μάζευαν παπύρους και περγαμηνές αρχαίας σοφίας κι έτσι συνεχίστηκε η πνευματική άσκηση ιερωμένων και κοσμικών που την επιθυμούσαν.

Τα ιστιοφόρα της Άνδρου Του Νίκου Τ.  Βασιλόπουλου, αρχιτέκτονα D.P.L.G. Η Άνδρος, το δεύτερο σε έκταση νησί των Κυκλάδων, είχε το θείο δώρο να διαθέτει άφθονα νερά. Έτσι από τα βάθη των αιώνων υπήρξε αγροτικό νησί. Από τον σκοτεινό μεσαίωνα και την Φραγκοκρατία αναδύεται με γεωργική, σχεδόν, αποκλειστικά απασχόληση. Στην Φραγκοκρατία, από το 1212 έως το 1566, οφείλει να διαθέτει 1 ή 2 πολεμικές γαλέρες στον δούκα της Νάξου στον οποίο ήταν υποτελής. Στην γνωστή γκραβούρα του Tournefort (1700) το Κάτω Κάστρο παρουσιάζεται με γαλιότες να προσορμούν στο Παραπόρτι με την πολύ μεγαλύτερη τότε θαλάσσια λεκάνη του.

Μια αποτύπωση σε βίντεο των Θεοφανείων στην Άνδρο. Οι φωτογραφίες και η επεξεργασία του βίντεο είναι του Διαμαντή Μπασαντή. Η μουσική είναι από το ορχηστρικό "Πάλι από την αρχή" του Σταμάτη Σπανουδάκη.  

Από την προετοιμασία απόκρυψης των επιτύμβιων γλυπτών του Μουσείου. (Φωτογραφικό Αρχείο Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου)

Του Διαμαντή Μπασαντή Όταν είσαι μέσα στην καταιγίδα συνήθως το μόνο που κοιτάς είναι να περάσει το επόμενο κύμα. Βλέπεις τι γίνεται γύρω, αλλά δεν έχεις το χρόνο να «δεις» μακρύτερα. Δεν έχεις την απαιτούμενη «απόσταση» από τα γεγονότα τα οποία εξελίσσονται δραματικά ώστε να δεις σε βάθος χρόνου. Πορεύεσαι μέρα με τη μέρα. Αυτό έχουμε πάθει σήμερα στην Ελλάδα.

Του Διαμαντή Μπασαντή Η Άνδρος ταξιδεύει μέσα στον χρόνο. Ταξιδεύει μαζί μας. Ταξιδεύει γύρω μας. ταξίδεψε και χωρίς εμάς για αιώνες και θα ταξιδεύει και μετά από εμάς. Η Άνδρος ήταν πάντα ένα αέναο ταξίδι. Μια αναχώρηση και μια επιστροφή. Μια αρχή κι ένα τέλος.