Του Μιχάλη Τιβέριου Καθηγητή ΑΠΘ - Ακαδημαϊκού  (Το κείμενο του Μιχάλη Τιβέριου - φωτο - για τον Θεόφιλο Καΐρη δημοσιεύθηκε στο αφιέρωμα για την Άνδρο της έκδοσης "δέκατα/εν Άνδρω" καλοκαίρι 2014)                 O Θεόφιλος Καΐρης, η μεγαλύτερη πνευματική και όχι μόνο προσωπικότητα της Άνδρου, ήταν ένας από τους πρωταγωνιστές της χώρας μας κατά τους χρόνους της Επανάστασης του ’21 και αμέσως μετά. Ωστόσο, αν και έδωσε με όλες του τις δυνάμεις, ψυχικές και σωματικές, τα πάντα για την ανάσταση και προκοπή αυτού του τόπου, η ελληνική Πολιτεία όχι μόνο επεδίωξε τον παραμερισμό του αλλά και πρωτοστάτησε στη φυσική του εξόντωση.

Του Μιχάλη Δ. Κοκκίνη  Το ιστορικό υπερωκεάνειο Πατρίς των Εμπειρίκων (Το μελέτημα του Μιχάλη Δ. Κοκκίνη (φώτο) δημοσιεύθηκε στο εκτενές αφιέρωμα για την Άνδρο της ιστοσελίδας "εν Άνδρω" που έγινε σε συνεργασία με το αθηναϊκό πολιτιστικό/λογοτεχνικό περιοδικό "δέκατα"  τ.38, το καλσοκσίρι του 2014, σε επιμμέλεια του Δ. Μπασαντή. Αποτελεί μια σημαντική συμβολή  στην καταγραφή, από έναν εξαιρετικό γνώστη, της μεγάλης ναυτικής ιστορίας του νησιού μας - "εν Άνδρω")  Η Άνδρος εδώ και 200 χρόνια μπαρκάρει. Η ανδριώτικη ναυτιλία αναπτύχθηκε πάνω στο παραδοσιακό Ελληνικό ναυτιλιακό μοντέλο που στηρίχτηκε και στηρίζεται στην οικογένεια. Από αυτή την άποψη μια σύντομη αναδρομή στην ανάπτυξη των παραδοσιακών ναυτιλιακών οικογενειών του νησιού θα βοηθήσει να σκιαγραφήσουμε την εξέλιξη της ναυτιλίας της Άνδρου.

 Της Λυδίας Παλαιοκρασσά Καθηγήτριας ΕΚΠΑ Άποψη της Παλαιόπολης από την ακρόπολη της αρχαίας πόλης (φωτο: Λυδία Παλαιοκρασσά) (Σημ.: Το κείμενο της Λυδίας Παλαιοκρασσά αναδημοσιεύεται από το αφιέρωμα του περιοδικού "δέκατα/εν Άνδρω" (καλοκαίρι 2014). Αποκαλύπτει την διαδρομή της Άνδρου από από την κλασική μέχρι την πρωτοχριστιανική εποχή συμπληρώνοντας προηγούμενες διαδρομές στην νεολιθική και γεωμετρική περίοδο του νησιού - "εν Άνδρω") Ο οικισμός της Παλαιόπολης εκτείνεται σε μια απότομη αμφιθεατρική πλαγιά, στο μέσο περίπου της δυτικής ακτής της Άνδρου, που καταλήγει στη θάλασσα δημιουργώντας έναν ανοικτό όρμο. Σε δύο σημεία ψηλά στους βράχους τα άφθονα νερά σχηματίζουν πλούσιους καταρράκτες, που καταλήγουν μέσω δύο μικρότερων χειμάρρων στο χείμαρρο Κόμβο. Οι χείμαρροι αυτοί, μαζί με τις άφθονες πηγές που υπάρχουν σε όλη την έκταση, καθιστούν την περιοχή εξαιρετικά εύφορη και της προσδίδουν ιδιαίτερο φυσικό κάλλος.

      Ένα βίντεο για την αρχαία Ζαγορά της Άνδρου, μοναδικού συγκροτημένου οικισμού της γεωμετρικής περιόδου (9ος & 8ος αιώνας) στην Ελλάδα. Οι αυστραλοί αρχαιολόγοι που τον ανασκάπτουν προσδoκούν να μάθουν περισσότερα στοιχεία της καθημερινής ζωής του 9ου και του 8ου αιώνα π.Χ. Κι αυτό γιατί η γεωμετρική περίοδος της αρχαίας Ελλάδας δεν έχει ευρέως ερευνηθεί. Τις ανασκαφές διεξάγουν αρχαιολόγοι του πανεπιστημίου του Σίδνεϋ με χρηματοδότηση του αυστραλιανού αρχαιολογικού ερευνητικού συμβουλίου.

Γιατί η αρχαία Ζαγορά της Άνδρου είναι σημαντική για την αρχαιολογία; Γιατί οι αυστραλοί αρχαιολόγοι του πανεπιστημίου του Σίδνεϋ ανασκάπτουν εδώ και χρόνια τον οικισμό της αρχαίας Ζαγοράς;     Απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα έδωσε ο καθηγητής Σταύρος Πασπαλάς, εκ των τριών συντονιστών της μεγάλης αρχαιολογικής αποστολής του πανεπιστημίου του Σίνδεϋ, σε διάλεξη στην οποία παρουσίασε τα εφετινά ανασκαφικά ευρήματα της αποστολής στη Ζαγορά μιλώντας στο Δημοτικό Θέατρο της Χώρας Άνδρου.

Πανοραμική αεροφωτογραφία. Αριστερά διακρίνεται η άκρη του ακρωτηρίου πάνω στο οποίο είναι ο αρχαίος Στρόφιλας. Και δεξιά είναι η άκρη του ακρωτηρίου πάνω στο οποίο είναι η αρχαία Ζαγορά. Ο Στρόφιλας άκμασε μεταξύ 4.500 π.Χ. και 3.200 π.Χ. και η Ζαγορά κατά τον 8ο και 7ο αιώνα π.Χ. Οι δύο κολπισκοι ήταν τα αρχαία λιμάνια των δύο οικισμών. Η φωτογραφία είναι του Φωτο Άνδρος στη δεκαετία του 2000. Ζαγορά και Στρόφιλας δύο ακρωτήρια πάνω στα οποία άκμασαν δύο κορυφαίοι οικισμοί της αρχαίας Άνδρου και του Αιγαίου. Δύο  ακρωτήρια αντικρυστά, δύο ιστορικές αναφορές του αρχαίου πολιτισμού του νησιού. Παρουσιάζουμε μια σύντομη περιγραφή των ευρημάτων από τις ανασκαφές που διενήργησαν το 2014, στην Ζαγορά η αυστραλιανή αρχαιολογική σχολή με επικεφαλής την καθηγήτρια Μάργκαρετ Μίλερ και τον καθηγητή Σταύρο Πασπαλά και στον Στρόφιλα η αρχαιολόγος Χ. Τελεβάντου και η ομάδα της. α) Ο γεωμετρικός οικισμός της Ζαγοράς 8ος & 7ος αιώνας π.Χ. Ο χώρος του οικισμού της αρχαίας Ζαγοράς (8ος & 7ος αιώνας π.Χ.) πάνω στο ακρωτήριο (φωτο: "εν Άνδρω") Επικεφαλής της αυστραλιανής αρχαιολογικής ομάδας και εφέτος (2014) που έκανε τομές και ανέσκαψε μέρος του χώρου (όπως και πέρσι, 2013) ήταν η καθηγήτρια Μάργκαρετ Μίλερ και ο καθηγητής Σταύρος Πασπαλάς. Του χρόνου η ομάδα των αρχαιολόγων από την Αυστραλία δεν θα κάνει νέο ανασκαφικό έργο, αλλά θα έρθει μόνο για μελέτη των αντικειμένων που έχουν στο αρχαιολογικό μουσείο της Άνδρου. Η καθηγήτρια Μάργκαρετ Μίλερ μας ξεναγεί στην είσοδο του αρχαίου οικισμού της Ζαγοράς (φωτο: "εν Άνδρω") Η αυστραλιανή αρχαιολογική αποστολή που ανασκάπτει την Ζαγορά έκανε εφέτος (2014) σημαντική πρόοδο. Τα νέα βήματα που έγιναν δίνουν ένα καλύτερο περίγραμμα του οικισμού της γεωμετρικής περιόδου στην Άνδρο. Αναλυτικά βρέθηκε ένα εργαστήριο της γεωμετρικής περιόδου (πρώτες εκτιμήσεις), καθώς και μια σειρά ακόμα κτίσματα που ανασκάφηκαν και που σκιαγραφούν τον οικισμό καλύτερα. Από αντικείμενα βρέθηκαν μεγάλα πιθάρια με παραστάσεις. Σε ένα από αυτά ένας άνθρωπος μάχεται με δύο λιοντάρια. Βρέθηκαν ακόμα αντικείμενα από οψιανό. Αυτό σημαίνει πως οι κάτοικοι της Ζαγοράς Άνδρου είχαν επαφή με την Μήλο, γιατί μόνο εκεί υπάρχει οψιανός. Ή, διαφορετικά οι κάτοικοι της Ζαγοράς πήγαιναν στον Στρόφιλα που ήταν ακριβώς απέναντι και μάζευαν οψιανό που υπήρχε εκεί και τον χρησιμοποιούσαν.  Γραφική αναπαράστασης της πάλης του κυνηγού με τα δυο λιοντάρια σε πιθάρι της αρχαίας Ζαγοράς Χρονολογικά καλύπτει τον 8ο και τον 7ο αιώνα. Ένα μέρος της έρευνας εστιάζει στον ναό που έχει βρεθεί (να δουν σε ποιον ήταν αφιερωμένος). Ακόμα βρέθηκε πως ο ναός επισκευάστηκε και μετά την εγκατάλειψη του οικισμού. Η είσοδος του οικισμού της Ζαγοράς (φωτο: ¨εν Άνδρω") Και με τα νέα ευρήματα δεν διευκρινίζουν την αιτία εγκατάλειψης του οικισμού. Έτσι εξακολουθεί να ισχύει η άποψη πως ίσως εγκαταλείφθηκε είτε από έλλειψη νερού είτε από σεισμό είτε από κατολίσθηση. Αυτή η τελευταία εκδοχή στηρίζεται πως βρέθηκε οικία δίπλα στον γκρεμό. Ο οικισμός ήταν μεγάλος, της τάξεως των 6000 κατοίκων και οικονομικά ήταν εύρωστος. β) Ο νεολιθικός οικισμός του Στρόφιλα 4500 π.Χ. - 3200 π.Χ. Το ακρωτήρι πάνω στο οποίο άκμασε ο νεολιθικός οικισμός του Στρόφιλα από το 4500 π.Χ. μέχρι το 3200 π.Χ. (φωτο: Χ. Τελεβάντου) Η ομάδα της αρχαιολόγου Χριστίνας Τελεβάντου προχώρησε το 2014 τις ανασκαφές που διεξάγει στον νεολιθικό Στρόφιλα. Η εφετινές ανασκαφές βρήκαν νέα εντυπωσιακά ευρήματα βραχογραφιών. Εκτός από τα πλοία που αποδεικνύουν την ναυυτική παρουσία του Στρόφιλα και της Άνδρου σε τόσο αρχαία εποχή βρέθηκαν και νέες εξαιρετικα΄ενδιαφέρουσες βραχογραφίες. Αναλυτικά, ανακαλύφθηκαν νέα πλοία, περισσότερα ζώα, δακτυλιόσχημα το σημαντικότερο σκηνές κυνηγιού στις οποίες συμμετέχουν και άνθρωποι! Είναι η πρώτη φορά που βρίσκονται ανθρώπινες μορφές. Πρόκειται για ανθρώπινες μορφές που κρατάνε ένα είδος ροπάλου και κυνηγούν ζώα (τσακάλια;). έχουν ύψος 20 εκ. και βρέθηκαν στην περιοχή του αρχαίου τείχους κοντά στην πύλη. Χρονολογούνται και αυτές μεταξύ 4500 π.Χ. με 3200 π.Χ. Από αυτή την άποψη είναι οι αρχαιότερες ελληνικές βραχογραφίες με ανθρώπους στην Ελλάδα. γ) Ο Στρόφιλας της Άνδρου στις κορυφαίες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 2014 Μια από τις σημαντικότερες βραχογραφίες του Στρόφιλα από προηγούμενη χρονιά που αναπαριστά δύο επάλληλα καράβια (φωτο: Χ. Τελεβάντου) Σύμφωνα με την Αρχαιολογική Εταιρεία τα νέα ευρήματα του Στρόφιλα της Άνδρου που ήρθαν στο φως από την αρχαιολόγο Χριστίνα Τελεβάντου είναι ανάμεσα στα κορυφαία ανασκαφικά ευρήματα της χρονιάς του 2014. Όπως σημειώνουν οι εφημερίδες εκείνων των ημερών: «…το ενδιαφέρον του ειδικού ως επί το πλείστον κοινού, που κατέκλυσε το αμφιθέατρο της Αρχαιολογικής Εταιρείας, έκλεψαν τα ευρήματα τα οποία αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, που διενεργήθηκαν υπό την αιγίδα της Εταιρείας το 2014. Πιο συγκεκριμένα, την περασμένη χρονιά μεταξύ άλλων ξεχώρισαν: Οι νέες βραχογραφίες είδαν το φως στις Κυκλάδες, και συγκεκριμένα στον νεολιθικό οικισμό του Στρόφιλα Άνδρου, στην προϊστορική ακρόπολη της Χαλανδριανής Σύρου και στο Βαθύ Αστυπάλαιας. Βραχογραφίες που εικονίζουν για πρώτη φορά ανθρώπους, όπως οι πέντε μορφές που κυνηγούν άγρια ζώα, ίσως τσακάλια ή ο κυνηγός ο οποίος φέρεται να έχει σκοτώσει ταύρο ή αγελάδα, ήταν μεταξύ αυτών που ξεχώρισαν στον Στρόφιλα 'Ανδρου. Επίσης, στην περιοχή - την οποία ερευνά η αρχαιολόγος Χριστίνα Τελεβάντου- διαπιστώθηκαν ακόμα παλαιότερες βραχογραφίες, γεγονός που αποδεικνύει τη μακρά παράδοση χρήσης του χώρου για τη χάραξη παραστάσεων.» Σημ.: Το «εν Άνδρω» έχει συνεργαστεί αρκετές φορές με την Χριστίνα Τελεβάντου. Ας μην ξεχνάτε πως ακόμα και το σήμα της ιστοσελίδας μας είναι από βραχογραφία του Στρόφιλα… "ΕΝ ΑΝΔΡΩ"    

  Υπάρχουν γεγονότα που συγκινούν. Υπάρχουν αξίες για τις οποίες άνθρωποι στάθηκαν μπροστά σε εκτελεστικά αποσπάσματα. Υπάρχουν άνθρωποι που μαρτυρούν. Υπάρχουν βιβλία που γράφουν. ΠΟΛΛΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ. Φτάνει να υπάρχουν και αυτιά για να ακούνε και μάτια για να βλέπουν και μυαλά για να μαθαίνουν.

Του Διαμαντή Μπασαντή Αλέξανδρος Καΐρης 1913-1943 (Σημ.: Το κείμενο του Δημήτρη Σταυρόπουλου που δημοσιεύσαμε χτες αποτέλεσε ένα ρεπορτάζ μνήμης που ακούμπησε πάνω στην πολιτική επικαιρότητα των ημερών. Το κείμενο συγκίνησε. Χίλιοι αναγνώστες το διάβασαν και σε εκατοντάδες "άρεσε" στο f/b. Με την ευκαιρία θυμηθήκαμε μια συγκινητική εκδήλωση μνήμης του Συλλόγου της Μεσαριάς στο Δημοτικό Θέατρο Χώρας για τον Αλέξανδρο Καΐρη. Ποιος ήταν ο Αλέξανδρος Καΐρης; Ποια η παρουσία του στο σύντομο πέρασμα από την ζωή; Αναδημοσιεύουμε πάλι με μερικές προσθήκες το κείμενο ως φόρο τιμής "σ' εκείνους όπου στην ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες" - εν Άνδρω). 

Ποιος ήταν ο εκ Μεσαριάς νεαρός δικηγόρος Αλέξανδρος Καϊρης; Ποια η συμβολή του στην βύθιση 55 γερμανικών ή συνεργαζόμενων με τους γερμανούς πλοίων μεταξύ 1941-1943; Πως και κάτω από ποιες συνθήκες πιάστηκε από τους γερμανούς και πως βάδισε βήμα-βήμα τον Γολγοθά του  μέχρι την εκτέλεση του; Τι είπαν και τι λένε για τον άνθρωπο αυτοί που τον γνώρισαν;