Του Διαμαντή Μπασαντή Απομεσήμερο Χριστουγέννων και ο δρόμος με φέρνει στο έρημο λιμάνι της Ραφήνας. Βλέπω το μοναχικό Superferry και ο νους ταξιδεύει χρόνια πίσω κι ο στίχος ενός τραγουδιοιύ έρχεται στο νου: "Χρόνια βλέπω στο λιμάνι πλοία που σαλπάρουνε. Κι όπως τα κοιτάζω λέω: Θέ μου ας με παρουνε...". Ήταν ένα παλιό λαϊκό τραγούδι του Μίμη Πλέσσα σε στίχους Δασκαλάκου που τραγούδησε το 1969 ο Στράτος Διονυσίου. Πήγαινα με το ναυτικό πατέρα μου στον Πειραιά. Δούλευε βατσιμάνης στο στενό της Σαλαμίνας και με έπαιρνε, παιδάκι, μαζί του. Ακόμα θυμάμαι τα δεκάδες πλοία αρόδο και από κάποιο παραλιακό καφέ στο Ικόνιο το τραγούδι του Διονυσίου...  (φωτ. Εν Άνδρω).

Του Διαμαντή Μπασαντή Σαββατόβραδο στην Ραφήνα. Το Superferry επιστρέφει. Το βλέπεις και νοιώθεις την επιθυμία να το περιμένεις. Μα το δεις να δένει. Και μαζί του να δένει και κάτι από την Άνδρο στη Ραφήνα. Ίσως γιατί τα πλοία της γραμμής μεταφέρουν καθημερινά και κάτι από την ψυχή των νησιών που πέρασαν στα λιμάνια που καταλήγουν. Στο συγκεκριμένο πλοίο βοηθά πως οι περισσότεροι στο πλήρωμα είναι ανδριώτες. Όμως, πέρα από αυτό, το κάθε νησί πάει κι έρχεται μέσα από τα πλοία του. Αυτά είναι οι δρόμοι και αυτά μεταφέρουν τη ζωή του…

Του Διαμαντή Μπασαντή Ακόμα μια φορά κλείνει ο κύκλος γύρω από αυτή την επέτειο που φαντάζει πια τόσο παράξενη. Ακόμα μια φορά η 17η του Νοέμβρη κυκλώνει τη ζωή μας. Με παλιά συνθήματα. Με παρελθόντα αιτήματα. Κι εμείς ανάμεσα στην αδιαφορία και στις συμβάσεις, ανάμεσα στην νοσταλγία και στην προσμονή, βλέπουμε βουβοί τη ζωή μας να περνά φευγαλέα στην άκρη μιας οθόνης. Πόσο λίγο έχουν μελετηθεί τα γεγονότα εκείνης της εποχής. Ίσως τυχαία. Ίσως σκόπιμα. Κι όμως πάνε 5 δεκαετίες από τις μέρες που νομίζαμε πως όλα θα άλλαζαν...

Σαν τις παλιές καρτ-ποστάλ η φωτογραφία με τα αεροπλάνα στην πίστα και στον ουρανό από το αεροδρόμιο της Στουτγάρδης (φωτ. Γ. Μουστάκας) Την  πρώτη φορά βρήκα δύο πρωινές φωτογραφίες από το αεροδρόμιο της Στουτγάρδης στα εισερχόμενα του Εν Άνδρω. Κι ένα σημείωμα: «από την Στουτγάρδη με την σκέψη μου στην Άνδρο». Ήταν μια μικρή έκπληξη. Κάποιος ανδριώτης που έστειλε δύο φωτογραφίες και την μνήμη του για την Άνδρο σκέφτηκα. Χαμογέλασα. Κι έστειλα χαιρετισμούς.

 Φθινοπωρινό πρωινό. Προσκεκλημένοι σε βαφτίσια. Δεν συνηθίζουμε να κάνουμε θέμα - παρά μόνο όταν υπάρχει λόγος - κοινωνικά θέματα. Όμως ως Έλληνες κάνουμε και τις εξαιρέσεις μας. Στην Ελλάδα ως γνωστόν πρώτα φτιάχνουμε τις εξαιρέσεις και μετά τους κανόνες! Εμείς αποδεχτήκαμε τους κανόνες. Και μετά κάναμε και μερικές εξαιρέσεις! Μια εξαίρεση είναι και τα βαφτίσια της Ελισάβετ του Νειμποριού! Με την Ελισάβετ η φιλία μας ξεκινά στην αρχή του καλοκαιριού. Και οι εξαιρέσεις μας μόλις σήμερα! Στην φωτογραφία το όνομα της Ελισάβετ στην λαμπάδα που κράταγε ο μικρός Πανταζής. Διακρίνονται επίσης ο ένας παππούς και η νονά... (φωτ. Εν Άνδρω)... 

 Πέρασε κι έφυγε ξώφαλτσα από την Άνδρο ο μεσογειακός κυκλώνας "Ζορμπάς". Μάς έπιασε στις άκρες του: βροχή κι ομίχλη. Έπιασε ο αέρας επιλεκτικά τα πελάγη και ξανασταμάτησε τα καράβια. Και μας δυσκόλεψε την ζωή. Δυσκόλεψε τους επισκέπτες. Δυσκόλεψε τους επαγγελματίες. Τους αγωνιζόμενους. Όμως όσοι είμαστε στο νησί μας οι άκρες του μεσογειακού κυκλώνα μας έδωσαν απίστευτα σχήματα και χρώματα. Στην παραπάνω φωτογραφία πρωινό Κυριακής και ο όρμος του Κορθίου από το ύψος της Λαρδιάς είναι περικυκλωμένος από χαμηλά σύννεφα σε έναν υπέροχο χρωματισμό. Σχήματα και χρώματα που πιθανόν δεν έχετε ξαναδεί... (φωτ. Εν Άνδρω). 

Έφτασα στο λιμάνι 7:40. Περίμενα να βρω δύο πλοία, το Andros θα έπρεπε να είχε φύγει. Βρήκα τρία στριμωγμένα το ένα δίπλα στο άλλο. Στη γέφυρα έμαθα τα καθέκαστα: τα δύο πρώτα (Αικατερίνη & Andros) είχαν δέσει δίπλα-δίπλα για να αντέξουν τον διήμερο τυφώνα Ξενοφώντα που έσπασε στον Κάβο Ντόρο τα ρεκόρ. Το Superferry είχε γυρίσει την προηγουμένη από το αραξοβόλι στον Μαραθώνα κι είχε δέσει σχετικά κοντά κι αυτό. Αν δεν έφευγε το Superferry δεν μπορούσαν να φύγουν τα άλλα! Έτσι η σειρά των δρομολογίων έγινε λίγο σαλάτα. Όμως τελικά φύγανε όλα. Η πρώτη αναχώρηση μετά από τυφώνα έχει και τα απρόοπτα της. Στην φωτογραφία το Superferry ξεκινά δίνοντας την έναρξη των δρομολογίων της μέρας (φωτ. Εν Άνδρω). Έφυγε λοιπόν το Superferry. Μέχρι εδώ όλα καλά. Το μπέρδεμα έγινε στο Γαύριο που στο φαρμακείο περίμεναν φάρμακα με το πρώτο πρωινό. Κι έφτασε και ξεφόρτωσε το Superferry μέσα στην βροχή. Και στο φαρμακείο αναρωτιόντουσαν "τι έγινε το Andros;" "μήπως πέρασε και δεν ξεφόρτωσε τα φάρμακα;" Έγιναν οι σχετικές εξηγήσεις και περίμεναν το πρώτο που έγινε δεύτερο πρωινό. Τους μπέρδεψε ο τυφώνας και το απαγορευτικό. Στη φωτογραφία όπως βλέπετε δεύτερο φεύγει το Αικατερίνη και τρίτο το Andros!!! (φωτ. Εν Άνδρω). Πριν βγει όμως το Αικατερίνη μπήκε σβέλτα το Εύβοια Σταρ από τα Στύρα. Έπεσε ο καιρός και ξεκίνησαν όλοι μαζί τα δρομολόγια (φωτ. Εν Άνδρω).  Έξω από το λιμάνι αρόδο με τις μηχανές στο "κράτει" όπως βλέπουμε περίμενε το Tera! Αυτό είχε πάει να απαγκιάσει στο Λαύριο! Ξεκίνησε πρωί για Ραφήνα. Όμως έπρεπε να περιμένει κι αυτό να φύγουν όλα τα άλλα για να μπορέσει να δέσει και να φορτώσει. Ραφήνα το πιο ανοιχτό λιμάνι της Μεσογείου σε όλους τους καιρούς! Αν είναι τόσο ορθάνοιχτο στους καιρούς καταλαβαίνετε τι γίνεται όταν οι άνεμοι φτάνουν σε επίπεδο τυφώνα και βάλε...  (φωτ. Εν Άνδρω).   Το πλοίο αναγκάστηκε λόγω καιρού να μπει στον Καβο Ντόρο περνώντας κοντά από το Μαντήλι. Στο Στενό και προς την μεριά της Ευβοίας ο καιρός συνήθως φρεσκάρει. Έτσι, όπως εξήγησε ο καπετάν-Παύλος που είχε βάρδια φτάσαμε τόσο κοντά: "Βγάλε μια φωτογραφία γιατί δεν θα ξαναπεράσουμε εύκολα τόσο κοντά..." (φωτ. Εν Άνδρω).  Μπήκαμε στον Κάβο Ντόρο με κυματισμό κι αέρα. Μια τελευταία φωτογραφία από το Στενό με θέα το Μαντήλι. Εικόνα χειμωνιάτικη κι ας είναι μόλις τέλος Σεπτέμβρη. Έφυγε ο τυφώνας "Ξενοφώντας". Είμαστε στα μεθεόρτια. Αλλά μπαίνει σιγά-σιγά ο κυκλώνας "Ζορμπάς". Πολλές και ξαφνικές επισκέψεις έχουμε αυτή την εποχή, ενώ το καλοκαίρι θεωρητικά συνεχίζεται. Αν όχι για τους Έλληνες που μάλλον τους φοβίζει ο καιρός, συνεχίζει για τους ξένους, που είναι εδώ για διακοπές και το εννοούν. Στο πλοίο οι ξένοι ήταν μάλλον περισσότεροι... (φωτ. Εν Άνδρω).  Κι αν δεν πιστεύετε πως οι ξένοι το διασκεδάζουν ακόμα και με αυτό τον καιρό δες τε αυτή την φωτογραφία. Μια οικογένεια (βορειοευρωπαίοι μάλλον) στο ανοιχτό κατάστρωμα παίζουν με τον αέρα που θα ήταν ένα πατημένο εφτάρι εκείνη την ώρα. Όμως αυτοί απτόητοι διασκέδαζαν ξέγνοιαστοι και μας χαιρετούσαν που τους φωτογραφίζαμε... (φωτ. Εν Άνδρω). Κατά τα άλλα... όλα καλά. Πέσαμε και στα πρώτα κύματα του κυκλώνα μάλλον αν κρίνουμε από την βροχή. Τι στην ευχή υποτροπικός κυκλώνας θα ήταν αν δεν έβρεχε; Ο καπετάν-Παύλος γελώντας την ώρα που μάς χτυπούσε ένα δυνατό κύμα στην πλώρη ζήταγε να πάρουμε φωτογραφία ένα ξαφνικό άνοιγμα του καιρού στα βαριά σύννεφα που ο ήλιος από το πουθενά φώτιζε την θάλασσα. "Είναι σαν το μάτι του κυκλώνα" έλεγε και το διασκέδαζε σαν παιδί. Τελικά δεν διασκεδάζουν μόνο οι ξένοι με αυτόν τον καιρό. Συνηθισμένοι οι ναυτικοί το διασκεδάζουν κι αυτοί (φωτ. Εν Άνδρω).   Μια τελευταία φωτογραφία, μια τελευταία αναφορά, σ' ένα πρώτο ταξίδι μετά από απαγορευτικό δύο ημερών. Από την ορθάνοιχτη στους καιρούς Ραφήνα μέχρι ένα από τα πιο δύσκολα περάσματα της Μεσογείου, τον Κάβο Ντόρο. Για τα πλοία της ακτοπλοΐας και για τους ναυτικούς μας όλα αυτά πια τα δύσκολα είναι ρουτίνα. Και μόνο αυτό δείχνει τον δείκτη εξοικείωσης με τις δύσκολες συνθήκες. Κάτι που φαίνεται και στην φωτογραφία, καθώς ένα τεράστιο κύμα σκάει στην πλώρη του πλοίου που πλησιάζει Άνδρο, ενώ όλους μας πλησιάζει ο κυκλώνας... (φωτ. Εν Άνδρω). Δ. Μπ.    

Ένα ξαφνικό ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο. Στον Επικούρειο Απόλλωνα. Τον Παρθενώνα της Πελοποννήσου που οι μετόπες και τα αετώματα του είχαν την ίδια τύχη με του Παρθενώνα της Ακρόπολης των Αθηνών. Βρίσκονται κι αυτά στο Βρετανικό Μουσειο! Και μια απροσμενη διαδρομή σε μέρη ιστορικά και έρημα! Σε άδειες κωμοπόλεις που η ιστορία δεν αρκεί πια για να τις γεμίσει. Όσοι έμειναν δεν θέλουν πια να ιστορούν τις αδιέξοδες νίκες τους. Και όσοι έφυγαν δεν θέλουν να πια θυμούνται τις αδιέξοδες ήττες τους. Τελικά ποιος νίκησε και ποιος έχασε από ένα τραγικό εμφύλιο; Και γιατί σήμερα κάποιοι συντηρούν στα άδεια σκηνικά του τα ράκη του; Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Οδηγούσα στον υπέροχο αυτοκινητόδρομο Καλαμάτας - Τρίπολης. Και καθώς βλέπω τα φουγάρα της ΔΕΗ Μεγαλόπολης μια σκέψη μπαίνει στο μυαλό: να πάω στο ναό του Επικούρειου Απόλλωνα. Είχα ακούσει τόσα. Σταματάω. Βάζω στο GPS του τηλεφώνου την αναζήτηση. Και χάνομαι. Ή, μάλλον βλέπω και παθαίνω να βρω την επωνυμία που ήταν αλλά αντί άλλων. Στο τέλος ξεκινώ την μικρή περιπέτεια αναζητώντας τον ναό, που κάποτε αποκλήθηκε "Παρθενώνας της Πελοποννήσου"...  (φωτ. Εν Άνδρω).

Κάθε τόπος έχει το δικό του φθινόπωρο. Έχει τα δικά του χρώματα. Τα δικά του αρώματα. Τις δικές του διαδρομές κάτω από τον ήλιο. Στην Άνδρο όλα παίρνουν το χρώμα του ανατολή ή της δύσης. Στην Χώρα είναι πρωινό που δίνει χρώμα στην μέρα. Στο Μπατσί και στο Γαύριο είναι το απόβραδο. Είναι ο ήλιος που παίζει με την θάλασσα. Είναι ο ουρανός που αντανακλά τη θάλασσα. Είναι η θάλασσα που ταξιδεύει το φθινόπωρο... (φωτ. Εν Άνδρω).   Από το κίτρινο στο ροδαλό. Από το φθινόπωρινό στο καλοκαιρινό χρώμα μόνο δυό μέρες απόσταση. Το ένα πρωινό με το άλλο μια δρασκελιά. Το ένα πρωινό μέχρι το άλλο σαν δύο εποχές σε μια (φωτ. Εν Άνδρω). Και από τα χρώματα του φωτός στο γκρίζο μιας μέρας κρυμένης πίσω από τα άσπρα μακρινά σύνεφα. Από το φθινόπωρο της πρώτης φωτογραφίας στο καλοκαίρι της δεύτερης και στο κάτι σαν θύμιση του χειμώνα της τρίτης. Οι εποχές πλησιάζουν περίεργα μεταξύ τους κάθε φθινόπωρο (φωτ. Εν Άνδρω).  Πριν ξαναπάμε στο φθινόπωρο μιας επόμενης μέρας με τα κίτρινα πάλι να κυριαρχούν. Κάτι σαν πρωιμη άνοιξη μέσα στο φθινόπωρο. Τα δέντρα αυτή την εποχή στην Άνδρο σα να παίρνουν πάλι πάνω τους μετά το σταμάτημα της ανάπτυξης τους λόγω καλοκαιριού. Από αυτή την άποψη το νησί έχει δύο περιόδους ανάπτυξης. Η πρώτη μέχρι το τέλος Ιουνίου. Η δεύτερη από την αρχή του Σεπτεμβρίου. Κι εδώ δύο εποχές σε μια... (φωτ. Εν Άνδρω).