Του Διαμαντή Μπασαντή Παρά την πρόσκληση δεν παραβρέθηκα εφέτος στην γιορτή του γέροντα Ευδόκιμου. Χρόνια παρών. Εφέτος όμως απών. Όταν άρχισε να φτάνει ηλεκτρονικά μια εξαιρετική φωτογραφία κι ένα πολύ ωραίο βίντεο από το μοναστήρι ένοιωσα λύπη που απουσίαζα. Όμως καθώς την κοίταγα διαπίστωσα πως είχα την άνεση να σκεφτώ πράγματα που μερικές φορές σου δίνει μόνο η απόσταση από τα γεγονότα.

Μοιάζει με πίνακα της Αναγέννησης που αποτυπώνει σκηνή από την "Αποκάλυψη". Κι όμως είναι φωτογραφία από το Κόκκινο Λιμανάκι που χάθηκε από τον χάρτη στις 23 Ιουλίου 2018. (Ανήμπορη μπροστά στην τεράστια καταστροφή, μια νέα στην Άνδρο, έγραψε ένα μικρό ποίημα. Κάτι σαν κραυγή ή προσευχή. Γι' αυτούς που χάθηκαν. Γι' αυτούς που έζησαν. Γι' αυτούς που έφταιξαν. Ή, που δεν έφταιξαν. Για τους υπεύθυνους. Και τους ανεύθυνους. Μας το έστειλε. Δεν ξέραμε τι να κάνουμε. Δεν δημοσιεύουμε ποιήματα. Όμως η κραυγή κι ο θρήνος έχει άλλη χροιά. Ιδίως των νέων. Είναι στιγμές σαν αυτή που η ευαισθησία των νέων είναι το μόνο αποκούμπι μιας κοινωνίας βυθισμένη στις σκοπιμότητες του τίποτα. Βάλαμε λοιπόν το ποίημα μαζί με τις εικόνες "αποκάλυψης" των ημερών στην "μποτίλια" μας. Και τα ρίξαμε στη θάλασσα του διαδικτύου. Σαν ευχή σε όσους έζησαν. Σαν προσευχή σε όσους χάθηκαν... Εν Άνδρω). Άλλη μια σκηνή της "Αποκάλυψης"! Μάτι, ένας οικισμός που χάθηκε μαζί με δεκάδες ανθρώπους στις 23 Ιουλίου 2018. Αναζητούνται ένοχοι και αθώοι ανάμεσα σε αυτούς... που χάθηκαν!!! Ραφήνα 23 Ιουλίου 2018 Πότε το όνειρο το θερινό έγινε εφιάλτης; Πότε το φως του ήλιου έκρυψε το σύννεφο της στάχτης; Πότε ο γιαλός ο αστραυτερός - με πεύκα άλλοτε ζωσμένος – βρέθηκε θολός, μουντός στο κάρβουνο παραδομένος; Οι κόλποι με τα χρώματα, την δροσερή την αύρα, το Κόκκινο, το Πράσινο, το Μπλε έγιναν μαύρα. Όσοι δεν πρόλαβαν και βρέθηκαν στο Μάτι του κυκλώνα, αγκαλιασμένοι, ξέπνοοι, κοιμήθηκαν αιώνια. Καμένη γη, άνθρακας, καμένη λαμαρίνα, ανέσυραν πυρόπληκτους πνιγμένους στη Ραφήνα!   Θλίψη κι οργή. Μια προσευχή. Στα καπνισμένα συντρίμμια η Περσεφόνη θρηνεί … Δανάη Α. Μπασαντή

  Γαλήνιος ο Νειμποριός. Χαλαρός μετά το κολύμπι κοιτάς την ακύμαντη θάλασσα μ' ένα ποτήρι λευκό κρασί. Ξαφνικά σταματά ένα ταξί. Είναι ο Αντώνης. Κατεβάζει μια παρέα ξένων. Ρωτάνε  για ένα σπίτι που έκλεισαν με AirBNB στη ρεματιά. Κοιτούν ενθουσιασμένοι το περιβάλλον.

Η Ε. Καραΐνδρου εξηγεί σκέψεις και αισθήματα της μπροστά στον πίνακα του Δ. Μυταρά. Την παρακολουθεί η σύζυγος του. Δίπλα ο σκηνοθέτης Α. Αντύπας (φωτ. Εν Άνδρω). Ήταν μια απρόσμενη στιγμή. Η περιήγηση στο έργο του Δημήτρη Μυταρά ολοκληρωνόταν. Στην τελευταία αίθουσα ήταν πίνακες με επιτύμβια του καλλιτέχνη. Ζωγραφισμένοι στα τελευταία χρόνια της δικτατορίας.Εκεί η κορυφαία ελληνίδα συνθέτης Ελένη Καραΐνδρου που βρισκόταν στην αίθουσα είπε ξαφνικά δείχνοντας έναν πίνακα με ιδιαίτερη συγκίνηση: «αυτόν τον πίνακα θα τον αγόραζα αν είχα τα χρήματα…».

Η ρεματιά στις Στενιές: Σαν πρωταπριλιάτικο ψέμα η τεχνητή λιμνούλα (φωτ. Εν Άνδρω). Μοιάζει σαν πρωταπριλιάτικο ψέμα. Η άνοιξη είναι εδώ. Ο Απρίλης είναι εδώ. Ο μήνας που τόσο μελωδικά τραγούδησε ο Μίκης Θεοδωράκης (Απρίλη μου ξανθέ…) και τόσο ερωτικά ύμνησε ο Διονύσιος Σολωμός στους Ελεύθερους Πολιορκημένους (έστησε ο έρωτας χορό με τον ξανθό Απρίλη). Ο Απρίλης που συμβολίζει το Πάσχα ανοίγει σήμερα περπατησιά στις εξοχές και στα χωριά, στα βουνά και στους κάμπους, στις θάλασσες και στα πελάγη. Τον ξανθό Απρίλη μια εβδομάδα πριν το Πάσχα του 2018 υποδέχεται το Εν Άνδρω με ένα ελιδοφόρο αφιέρωμα... Απρίλη μας ελπιδοφόρε.... Της Κατερίνας Σιούτα - Παπαδοπούλου. Η ρεματιά στις Στενιές: Πρωταπριλιάτικο ψεμα το ποτάμι με τα νερά στην τεχνητή λιμνούλα (φωτ. Εν Άνδρω). Συνήθως ο Απρίλης είναι ο μήνας της Πασχαλιάς, που γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Προηγείται η Ανάσταση του Λαζάρου, που ο λαός αντιλαμβάνεται ως πρώτη Λαμπρή και γιορτάζει την αναβίωση της φύσης και της χαράς που έρχεται. Η πρωταπριλιά, ως το 1560 περίπου γιορταζόταν ως Πρωτοχρονιά. Η πρωταπριλιά, λοιπόν, είναι το χαρούμενο ξεκίνημα του μήνα με ψέματα μικρά ή μεγάλα - έθιμο πανευρωπαϊκό, διασκεδαστικό που έφθασε στην Ελλάδα τον καιρό των Σταυροφοριών. Στη Μεσαιωνική Γαλλία είχε σχέση με την έναρξη της αλιείας (καμάρωναν οι ψαράδες ότι έπιαναν μεγάλα ψάρια, ενώ τα κοφίνια τους ήταν άδεια...). Τον 18ο αιώνα, το έθιμο απαντάται στην Αγγλία, ως και την Ινδία. Στην Ελλάδα οι Θρακιώτες τώρα σύμφωνα με το έθιμο λένε ψέματα, για να πάει καλά η καλλιέργεια του μεταξιού. Στην Κομοτινή κρατούν και φυλάσσουν σαν αγίασμα την Πρωταπριλιάτικη βροχούλα αν προκύψει. Στη Μύκονο όμως λένε ψέματα την Πρωτομαγιά και αλλού την Πρωτομαρτιά! Η Πρωταπριλιά πάντως ήταν ορόσημο μαγγανείας με μαγικοθρησκευτικά έθιμα, που αναβιώνονταν για το καλό και την ευετηρία, στη γεωργοκτηνοτροφική Ελληνική περιφέρεια, όπως το προζύμι που έπιαναν για επτάζυμα οι νοικοκυρές, ή τα νήματα που έβαφαν με παραδοσιακό τρόπο στα Αμπελάκια της Θεσσαλίας και ήταν μεγάλο γεγονός, όπως και το φύτεμα των καλοκαιρινών φρούτων και λαχανικών. Το όνομα του μήνα της αγάπης προήλθε απ’ το λατινικό ρήμα aperire (ανοίγω, γιατί ανοίγουν - ανθίζουν τα λουλούδια ) ή από το όνομα του Θεού Απόλλωνα, που ο λαός αποκαλούσε Αperta. Το πρώτο δεκαήμερο τιμούσαν τη θεά Αφροδίτη και τη θεά - μητέρα Κυβέλη (Μεγαλήσια). Στη μέση του μήνα πανηγύριζαν με ποιμενικές γιορτές και προς το τέλος με ανθεστήρια, γιόρταζαν τη θεά της βλάστησης, των λουλουδιών, της Άνοιξης, τη Flora (Φλοράλια) και δοκίμαζαν το πρώτο τους κρασί. Το ρέμα συνεχίζει τον δρόμο του για την θάλασσα μέσα στην ανοιξιάτικη ρεματιά μετά την τεχνητή λίμνη (φωτ. Εν Άνδρω). Στις 25 του μήνα οι αγρότες μας γιορτάζουν τον ευαγγελιστή Μάρκο, που θεώρησαν ότι το όνομά του προέρχεται απ´ το ρήμα -μαργώνω- δηλ. ναρκώνω και αποφάσισαν ότι ο Αγ. Μάρκος ναρκώνει τα φίδια, για να τους προστατεύει. Τον τιμούν ...ούτε μια τσαπισιά σε χωράφι δεν πέφτει! Χτυπούν χάλκινα σκεύη για να ξορκίσουν το κακό και λένε: "Μάρκο, Μάρκο μάρκωσέ τα και Αη-Γιώργη τύφλωσέ τα" (τα φίδια). Κατά την ερμηνεία του λαογράφου καθηγητή Δημ.Λουκάτου, η Πρωταπριλιά είναι σημαντική διαβατήρια μέρα για τον αγροτικό πληθυσμό, που την αντιμετωπίζει αμυντικά με χιούμορ, για να διασκεδάζει την αγωνία του. Σε εκείνον που δε θα ξεγελαστεί, που θα φοβίσει με τα χωρατά του την κακοδαιμονία, ελπίζουν να δουν την επιβεβαίωση της προσπάθειας επιβίωσής τους και την επιτυχία του αγώνα τους με τα στοιχεία της φύσης... Με τους αγώνες και τις περίσσιες αγωνίες μας, ας μη λησμονήσουμε να χαρούμε τη Μεγάλη Φεγγαρογιορτή, στην πρώτη ανοιξιάτικη πανσέληνο, που ο ερωτικός λαός μας τραγούδησε: "Στη γέμωση του φεγγαριού, άλλο δεντρό δεν πιάνει, μόνο τς αγάπης το δεντρό, που πάντα ρίζες κάνει" (Ερωτόκριτος). Καλό μήνα, ευλογημένο, με υγεία, υπομονή, ελπίδα ! ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ .   Ο ΑΠΡΙΛΗΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ Πίνακας του Γ. Σταθόπουλου Ο. ΕΛΥΤΗΣ «..Θυμάμαι ήταν Α π ρ ί λ η ς..  όταν ένιωθα πρώτη φορά το ανθρώπινο βάρος σου. Το ανθρώπινο σώμα σου πηλὸ κι αμαρτία όπως την πρώτη μέρα μας στη Γη. Γ ι ό ρ τ α ζ α ν οι αμαρυλλίδες...» * * * * * O Απρίλης. Πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη. Κ. ΠΑΛΑΜΑΣ «Τί είν' ο Α π ρ ί λ η ς.. με τα ρόδα του και μόνα,  σαν δεν έλθεις... με τριαντάφυλλα στο χέρι... » * * * * * William Shakespeare – Sonnet 98 (1609) «Αχ, πόσοη  Άνοιξη.. μοιάζει αυτής της αγάπης με την α β έ β α ι η  δόξα μιας Απριλιάτικης μέρας που μια στιγμή δ ε ί χ ν ε ι.. όλο το θάμβος του ήλιου και την άλλη... ένα σύννεφο τα παρασέρνει όλα..» * * * * * Κ. ΟΥΡΑΝΗΣ «..Δεν θέλω πια.. παρά να ζω έτσι... όπως ένα δέντρο, οπου θροΐζει ανάλαφρα.. σε πρωινό του Α π ρ ί λ η μεσ’ σ’ ένα κάμπο ειρηνικό.. γεμάτον φως γαλάζιο και παπαρούνες κόκκινες... και άσπρο χαμομήλι..»

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ   Ο Αντώνης Πολέμης το 2011 κοιτά την παλιά φωτογραφία του στο τυπογραφείο και αφηγείται για την Άνδρο που έφυγε (αρχείο Εν Άνδρω). Ταξινομούσα βιβλία στα ράφια της βιβλιοθήκης. Κάπου ανάμεσα στην «Ιστορία της Νήσου Άνδρου» του Δημήτρη Πασχάλη, την «Ιστορία της Άνδρου» του Δημήτρη Πολέμη και στην «Άνδρο του Ανδρέα Εμπειρίκου» βρήκα στριμωγμένα δύο βιβλία.

Του Διαμαντή Μπασαντή  "Ο δρόμος προς την κορυφή", αναφώνησε αυθόρμητα δίπλα μου ο Θοδωρής οδηγώντας προς την συννεφιασμένη Κουβάρα . "Ο δρόμος προς την κορυφή" είπα ενθυμούμενος ένα χρονογράφημα πριν πολλούς μήνες καθώς ανέβαινα έναν άλλο δρόμο προς την κορυφή της Κουβάρας. Η ίδια φράση από δύο διαφορετικούς ανθρώπους καθώς αντικρύζουν τους μοναδικούς δρόμους της Άνδρου που οδηγούν στην κορυφή της πιο ψηλής κορφής του νησιού και των Κυκλάδων. Διαδρομές, το απόβραδο Καθαρής Δευτέρας, ανάμεσα στην ευαισθησία της έρημης και σιωπηλή ςΆνδρου και στην φαντασία μας (Φωτ. Εν Άνδρω).  Πάντα οι κορυφές εντυπωσιάζουν. Και εντυπωσιάζουν περισσότερο όταν έχουν την υπέροχη θέα, που εναλλάσσεται τόσο μοναδικά ανάμεσα στην Άνδρο του καλοκαιριού και στην Άνδρο του χειμώνα. Το καλοκαίρι το μάτι χάνεται στο ορθάνοιχτο και ηλιόφωτο του ουρανού και του Αιγαίου. Τον χειμώνα η ματιά χάνεται στα σύννεφα που καλύπτουν την κορυφή. Η ευαισθησία συνεγείρει. Η φαντασία καλπάζει.. Ανηφορίσαμ απόβραδο προς την Βουρκωτή. Σιωπηλοί, μετά το πρώτο επιφώνημα. Δύο σκέψεις ήρθαν στο νου: Η Άνδρος αυτή υπάρχει; Ή, μήπως είναι μέρος της φαντασία μας; (Φωτ. Εν Άνδρω).  "Βουρκωτή: Το χωριό που νόμιζαν πως δεν υπάρχει" έγραψε η Ιουλία Ζαννάκη. Βλέποντα την εικόνα της Βουρκωτής να ξεπροβάλει μέσα από τα σύννεφα θυμήθηκα το βιβλίο της: "Τα κτήματα τους, πέτρες κλεισμένες με στήματα, αιμασιές χτισμένες με αίμα. Μια σπιθαμή χώμα γλειμένο από τις βροχές, πληγωμένο από το όργωμα, λιχνίζεται στη δίνη των ανένων...  Τα σύνναφα γλιστρούν απαλά από τη ραχη του βουνού...". Ότι έγραψε η συγγραφέας ήταν εκεί μπροστα μας, καθώς το αυτοκίνητο ανηφόριζε αργά... (Φωτ. Εν Άνδρω).  "Οι άνθρωποι προβάλλουν μέσα αοό την ομίχλη, σαν πλάσματα ενός άλλου κόσμου. Πρωτόγονα, αλλόκοτα όντα που κατεβαίνουν στη Χώρα για να αγοράσουν αυτά που δεν βγάζει η γη τους. Το έχουν πιστέψει κι αυτοί πως είναι διαφορετικοί από αυτιύς που ζουν κοντά στη θάλασσα, στο φως και στον ήλιο.". Αυτά για μια Βουρκωτή που δεν υπάρχει. Ελάχιστοι πια έχουν απομείνει στο μικρό ορεινό χωριό που τον χειμώνα είναι σχυνά χαμένο στα σύννεφά. Ούτε ένα φως στα κλειστά σκοτεινά σπίτια. Μόνο μερικά σκυλιά αλυχτούσαν..... (Φωτ. Εν Άνδρω).. "Τα σπίτια τους, δίπατα, χτισμένα από σχιστόλιθο, πηλό και κυπαρίσσια", γράφει η Ζαννάκη. "Το σπίτια τους σχήματα που προβάλουν ελάχιστα και χάνονται μέσα στην ομίχλη", σκεφτόμαστε, καθώς τα βλέπουμε έρημα, σαν στο πουθενά! Άραγε υπάρχει πια αυτή η Άνδρος ή μήπως είναι γέννημα της φαντασίας το απόβραδό μιας χρονιάρας μέρας; (Φωτ. Εν Άνδρω). Ομίχλη όλος ο δρόμος από Βουρκατή μέχρι Άρνη. Διατρέχαμε αργά ένα μισοσβησμένο νησί. Περνούσαμε άδεια κι έρημα χωριά. Η Άρνη είχε μερικά διάσπαρτα φωτά  Η Κατάκοιλος κανένα. Μόνο μερικά αυτοκίνητα μπροστά σε σπίτια υπονοούσαν πως κάπου υπήρχαν άνθρωποι. Όμως φως κάνενα. Συναντήσαμε δύο αυτοκίνητα που ανηφόριζαν. Τα προηγούμενα τα είχαμε συναντήσει πολύ πριν τα Αποίκια! (Φωτ. Εν Άνδρω). Το Γαύριο είχε κόσμο. Περίμενε τα καράβια στις καφετέριες. Ανεβήκαμε στο Λιμεναρχείο Γαυρίου. Η πρώτη έκπληξη, ο Νίκος. Λιμενοφύλακας από την Άνδρο με... πτυχίο και μεταπτυχιακό! Μια Άνδρος που υπάρχει. Όπως εξηγεί: "το λιμενικό αναβαθμίζεται. Το 60% όσων δίνουν στις σχολές του έχει και μεταπτυχιακό. Το 90% έχει πτυχίο!" Η κρίση - κατά λάθος - έχει αναβαθμίσει την ποιότητα των ανθρώπων στο λιμενικό. Από τη μια νοιώθεις στενάχωρα, αλλά από την άλλη αυτή η αναβάθμιση δίνει ελπίδα. Το Andros μπήκε στο λιμάνι για το τοπικό δρομολόγιο. Αυτή η Άνδρος υπάρχει. Όμως: πως άραγε υπάρχει;  Το πλοίο έδεσε. Κατέβασε λιγους. Ανέβασε πολλούς. Η Άνδρος της Αθήνας και του τριημέρου έφευγε. Η Άνδρος του χειμώνα έμενε. Χρειάζονται και οι δύο για να υπάρξει αυτό το νησί. Όμως τώρα πια αυτές οι δύο κοινωνίες συναντιώνται ολοένα και λιγότερο. Λιγότεροι ήρθαν εφέτος στο νησί για Καθαρή Δευτέρα. Λιγότεροι έμειναν εφέτος στο νησί για χειμώνα. Στο λιμάνι βλέπαμε γνωστούς να φεύγουν. Ήπιαμε ένα ποτό. Και πήραμε - με μια κρυφή ευχαρίστηση - τον δρόμο της επιστροφής πίσω στην Χώρα. Στην κονσόλα η Μπέλλου τραγούδαγε: "Δεν λες κουβέντα/ κρατάς κρυμένα μυστικά και ντονουμέντα/... Περνούν οι νύχτες,/ τα δευτερόλεπτα βαριά στους λεπτοδείκτες/ ζητώντας κάτι/ που να μη γίνεται ουρλιαχτό κι οφθαλμαπάτη..."". Ανταλλάξαμε λίγες κουβέντες με τον Θοδωρή στη διάρκεια του γυρισμού χαμένοι στις σκέψεις, στα κρυμένα μυστικά, στις άδειες νύχτες και στις οφθαλμαπάτες ενός υπέροχου νησιού που περίμενει μετρώντας βαριά τους λεπτοδέικτες μέχρι την επόμενη ανάσα του... (Φωτ. Εν Άνδρω).  

  Άνδροτηνομυκονιάτες αποβιβάζονται σαν ένα μεγάλο κύμα στην Ραφήνα Παρασκευή απόγευμα. Που πάνε για Καθαρή Δευτέρα όλοι αυτοι. Άγνωστο. Πάντως πάνε... (φωτ. Εν Άνδρω). Άξιον απορίας πως τα καταφέρνει κανείς και χάνει τις μέρες του στην Αθήνα. Πας για δύο δουλειές και μένεις μια εβδομάδα. Στο τέλος, ενώ θες προφτάσεις το πρωινό καράβι της Παρασκευής φτάνεις το απόγευμα στην Ραφήνα. Και ίσα που προλαβαίνεις το τοπικό για Άνδρο.

  Ο Δημήτρης και η Τέτα... Όλα ξεκίνησαν Σάββατο πρωί. Το τηλέφωνο του σπιτιού στην Άνδρο κουδούνιζε. Μόλις που το πρόλαβα. Ήταν ο Δημήτρης Σταυρόπουλος. Με ρώτησε τα νέα του νησιού και τι καιρό κάνει. Αυτό το τελευταίο είναι το πιο αγαπημένο θέμα συζήτησης του Σταυρόπουλου και των Άγγλων. Ακόμα και ο τρόπος που το συζητούν είναι ακριβώς ίδιος. Σε τέτοιο σημείο που συχνά αναρωτιέμαι αν ο Δημήτρης είναι Άγγλος.